اگر خدا به نماز ما احتیاج ندارد پس چرا نماز خواندن واجب کرده است؟

باید بدانیم که خداوند متعال گذشته از این که احتیاجى به نماز بندگان ندارد ، اطاعت و طغیان بندگان نیز ، نفع و ضررى به او نمى رساند . قرآن مجید در این باره مى فرماید : « إِنْ تَکْفُرُوا أَنْتُمْ وَ مَنْ فِى الْأَرْضِ جَمیعاً فَإِنَّ اللَّهَ لَغَنِى حَمیدٌ » . 1 ( اگر همه مردم روى زمین کافر بشوند نقصى بر خدا وارد نیست و کمبودى براى خدا ایجاد نمى شود » و یا در آیه دیگر مى فرماید : « وَ مَنْ ینْقَلِبْ عَلى عَقِبَیهِ فَلَنْ یضُرَّ اللَّهَ شَیئا » . 2 ( هر کس به جاهلیت و گمراهى پسروى کند هرگز خدا را زیان نمى رساند » . اما این که خداوند متعال با وجود این که نیازى به نماز بندگان ندارد ، آن را واجب نموده به این دلیل است که ، پروردگار عالمیان مى داند چه چیزهایى براى بندگانش مفید بوده و مى تواند سعادت اخروى او را تأمین مى کند و چه چیزهایى زیان بار و نابود کننده مسیر کمال آنها مى باشد خداوند مى داند که اگر انسان را به حال خود واگذارد ، نه تنها به کمال و سعادت اخروى نمى رسد ، بلکه خود را به ذلت و پستى مى کشاند لذا از روى محبت و لطفى که به بندگان خود دارد آنها را به انجام عباداتى همچون نماز امر نموده است . تصور نمائید معلمى ، دانش آموزى را به درس خواندن امر مى کند ، چرا که او مى داند علم آموزى به سود وى مى باشد و از آنجا که سعادت او را مى خواهد او را به درس خواند ملزم مى نماید و حتى ممکن است به دلیل درس نخواندن وى را تنبیه نماید و حال آنکه نه به درس خواندن او نیازى دارند و نه ترک تحصیل دانش آموز ضررى به او مى رساند . بنابراین آنچه در وجوب نمازوجود دارد ، در واقع چیزى نیست جز لطف و رحمتى از سوى پروردگار به بندگانش ، تا به این وسیله هر چه بهترو سریعتر به کمال و سعادت دنیوى واخروى خود برسند . به کدام دلیل قرآنى و روایى ثابت مى کنید نماز واجب است ؟ آیات و روایات بسیارى بر وجوب نماز دلالت دارد که در اینجا به برخى از آنها اشاره مى نمائیم : الف - خداوند متعال در آیات متعددى امر به اقامه نماز نموده و فرموده است : « أقیموا الصّلوه » . 3 ( نماز را به پا دارید » . « اقیموا » صیغه امر است و امر نیز در دستورات شرعى بر وجوب دلالت مى کند . ب - خداوند متعال فرموده است : « فَإِذا قَضَیتُمُ الصَّلاهَ فَاذْکُرُوا اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِکُمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنْتُمْ فَأَقِیمُوا الصَّلاهَ إِنَّ الصَّلاهَ کانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ کِتاباً مَوْقُوتاً » . 4 ( و هنگامى که نماز را به پایان رسانیدید خدا را یاد کنید در حال ایستادن و نشستن و به هنگامى که به پهلو خوابیده اید ، و هر گاه آرامش یافتید ( و حالت خوف زایل گشت ) نماز را ( به صورت معمول ) انجام دهید ، زیرا نماز وظیفه ثابت و معینى براى مؤمنان است . » کلمه موقوت از ماده وقت است بنا بر این معنى آیه چنین است که اگر ملاحظه مى کنید حتى در میدان جنگ مسلمانان باید این وظیفه اسلامى را انجام دهند به خاطر آن است که نماز اوقات معینى دارد که نمى توان از آنها تخلف کرد . ولى در روایات متعدى که در ذیل آیه وارد شده است موقوتا به معنى ثابتا و واجبا تفسیر شده است که البته آن هم با مفهوم آیه سازگار است ، و نتیجه آن با معنى اول تقریبا یکى است . 5 . ج - در قرآن کریم آمده است : « أَقِمِ الصَّلاهَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلى غَسَقِ اللَّیلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کانَ مَشْهُوداً » . 6 ( نماز را از زوال خورشید تا نهایت تاریکى شب ( نیمه شب ) برپا دار ، و همچنین قرآن فجر ( نماز صبح ) را ، چرا که قرآن فجر مورد مشاهده ( فرشتگان شب و روز ) است . » دلوک شمس به معنى زوال آفتاب از دائره نصف النهار است که وقت ظهر مى باشد ، و در اصل از ماده دلک به معنى مالیدن گرفته شده ، چرا که انسان در آن موقع بر اثر شدت تابش آفتاب چشم خود را میمالد ، و یا از دلک به معنى متمایل شدن است چرا که خورشید در این موقع از دائره نصف النهار به سمت مغرب متمایل مى شود و یا این که انسان ، دست خود را در مقابل آفتاب حائل مى کند ، گویى نور آن را از چشم خود کنار مى زند و متمایل میسازد . به هر حال در روایتى که از منابع اهل بیت ( علیهم السلام ) به ما رسیده دلوک به همین معنى زوال خورشید تفسیر شده است ، در روایتى از امام صادق ( علیه السلام ) مى خوانیم که عبید بن زراره از تفسیر همین آیه از امام ، ( علیه السلام ) سؤال کرد امام فرمود : خداوند چهار نماز بر مسلمانان واجب کرده است که آغاز آن وقت زوال شمس ( ظهر ) و پایان آن نیمه شب است . در روایت دیگرى از امام باقر ( علیه السلام ) در تفسیر همین آیه هنگامى که زراره محدث بزرگ شیعه از آن سؤال کرد چنین فرمود : « دلوکها زوالها ، غسق اللیل الى نصف اللیل ، ذلک اربع صلوات وضعهن رسول اللَّه ( صلى الله علیه وآله ) و وقتهن للناس و قرآن الفجر صلاه الغداه » « دلوک شمس به معنى زوال آن ( از دائره نصف النهار ) است ، و غسق اللیل به معنى نیمه شب است ، این چهار نماز است که پیامبر ص آنها را براى مردم قرار داد و توقیت نمود ، و قرآن الفجر اشاره به نماز صبح است » . 7 . ( 1 ) ابراهیم ) 14 ( ، آیه . 8 ( 2 ) آل عمران ) 3 ( ، آیه . 144 ( 3 ) آیاتى که خداوند متعال براى اقامه نماز از چنین تعبیرى استفاده نموده بدین شرح مى باشد : البقره ) 43 ) 2 البقره ) 83 ) 2 البقره ) 110 ) 2 النساء ) 77 ) 4 الأنعام ) 72 ) 6 یونس ) 87 ) 10 النور ) 56 ) 24 الروم ) 31 ) 30 المزمل ) 20 ) . 73 ( 4 ) نساء ) 4 ( ، آیه . 103 ( 5 ) مکارم شیرازى ناصر ، تفسیر نمونه ، تهران ، دار الکتب الإسلامیه ، 1374 ش ، اول ، ج 4 ، ص . 105 ( 6 ) اسراء ) 17 ( ، آیه . 78 ( 7 ) مکارم شیرازى ناصر ، تفسیر نمونه ، تهران ، دار الکتب الإسلامیه ، 1374 ش ، اول ، ج 12 ، ص . 221 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه