۴- کدامیک از این قیامهای شیعه در طول تاریخ ، مورد تائید امامان همان عصر قرار گرفت؟

در زمان امامان قیامهای متعددی صورت گرفت و بر اساس برخی روایات برخی از این قیامها مورد تایید امامان بود . برای نمونه به دو مورد اشاره می کنیم : قیام زید بن علی بن الحسین علیهما السلام یکی از قیامهایی که در دوران امامان روی داد قیام زید بود . زید پسر حضرت امام سجاد علیه السلام است و در زمان امام باقر علیه السلام قیام کرد و به شهادت رسید . از روایات بر می آید که این قیام مورد تایید امامان بوده است . حضرت امام سجاد (ع) به ابوحمزه ثمالی فرمود: «ای ابا حمزه! اگر بعد از من زنده بمانی خواهی دید که پسرم زید را در ناحیه ای از کوفه می کشند، یارانش او را دفن می کنند، دشمن بدن او را از قبر بیرون می آورد، آن بدن را روی خاک می کشند، سپس در کناسه کوفه به دار می آویزند، بعد آن را آتش می زنند و خاکسترش را به باد می دهند» (شخصیت و قیام زید بن علی، سید ابوفاضل رضوی اردکانی، ص 34، چاپ دوم، انتشارات جامعه مدرسین). یونس خباب می گوید: «خدمت حضرت امام باقر (ع) رسیدم. آن حضرت زید را خواست و به او بسیار محبت کرد. سپس او را در آغوش گرفت و فرمود: برادر عزیزم تو را به خدا پناه می دهم که تو همان به دار آویخته کناسه باشی» (همان، ص 35). امام با این محبت ها نشان می دهدکه دوستدار زید است و اگر زید مورد تأیید امام نبود، امام به او محبت نمی کرد. امام صادق (ع) فرمود: «زید با من مشورت کرد. من به او گفتم: عمو جان! اگر می خواهی به دار آویخته کناسه کوفه باشی، پس این کار را بکن. امام صادق (ع) فرمود: وای به حال کسی که ندای زید را بشنود و او را یاری نکند» (همان، ص 125). این حدیث را امام رضا (ع) از امام صادق (ع) نقل می کند و به صراحت می رساند که زید مورد تأیید حضرت امام صادق (ع) بود. امام باقر (ع) به وجود زید افتخار می کرد (همان، ص 26 به نقل از بحار الانوار, ج 46، ص 170) و حضرت امام صادق (ع) به یاد زید بن علی اشک می ریخت (همان، به نقل از بحار الانوار، ج 46, ص 171). در حدیثی آمده است که پیامبر اسلام (ص) به امام حسین (ع) فرمود: «از صلب تو مردی به نام زید به دنیا می آید. زید و یارانش در قیامت، مقامشان از همه برتر است. آنان با صورت های نورانی و بدون حساب داخل بهشت می شوند» (همان، ص 28، به نقل از بحار الانوار، ج 46، ص 209 و 171). امام صادق (ع) فرمود: «خداوند زید را رحمت کند. او اگر پیروز می شد به وعده خود وفا می کرد. او مردم را به سوی من دعوت می کرد» (همان، ص 129، به نقل از عیون اخبار الرضا و الغدیر، ج 3، ص 71 و سفینه البحار، حرف زا). این گونه قیام ها حکومت اموی را تضعیف می کرد و هدف قیام کنندگان این بود که مردم را به سوی اهل بیت (ع) دعوت بکنند.برای آگاهی کاملتر درباره زید به این دو کتاب مراجعه کنید: - شخصیت و قیام زید بن علی، سید ابوفاضل رضوی اردکانی. - امامان شیعه و جنبش های مکتبی، علامه محمد تقی مدرسی.  قیام مختار ثقفی مختار در سال اول هجرت متولد شد و جنگجوئى شجاع بود . او به همراه پدرش , در سیزده سالگى در یکى از جنگ ها شرکت کرد . مختار مردى عابد و زاهد بود . پدر او در یکى از جنگها به شهادت رسید و تحت سرپرستى عمویش سعد قرار گرفت . خانواده او به سرپرستى عمویش به کوفه هجرت کردند . على ( ع ) کوفه را مرکز خلافت قرار داد . آن حضرت عموى مختار را استاندار مدائن کرد و مختار نیز در کنار عمویش در آن جا ساکن شد . مختار پس از شهادت على ( ع ) به بصره رفت و مدتى در آنجا ماند . پس از مدتى دوباره به کوفه آمد . وقتى که مسلم بن عقیل از سوى امام حسین ( ع ) به کوفه رفت , در منزل مختار سکونت کرد و به خاطر همکارى با مسلم بن عقیل به زندان انداخته شد . عبدالله عمر خواهر مختار , صفیه را به زنى گرفت و به این ترتیب مختار فامیل عبدالله بن عمر شد . مختار در زمان وقوع حادثه کربلا در کوفه زندانى بود . خاندان مختار از شیعیان مخلص اهلبیت ( ع ) بودند . عموى مختار سعد بن مسعود ثقفى صحابه پیامبر و از شخصیتهاى بزرگ اسلامى بشمار مى رفت . عمویش در همه ى مراحل در کنار على ( ع ) بود . حضرت امام باقر ( ع ) توجه خاصى به مختار داشت . روزى به پسر مختار فرمود : خداوند پدرت را رحمت کند , او حق ما را گرفت , قاتلین ما را کشت و به خونخواهى ما قیام کرد . امام صادق ( ع ) فرمود : پس از حادثه کربلا , هیچ بانوئى از بانوان خاندان ما , خود را آرایش نکرد تا آنکه مختار سر عبیدالله بن زیاد و عمر بن سعد را براى ما به مدینه فرستاد . میثم تمار و مختار هر دو در کوفه زندانى بودند . روزى میثم به مختار گفت : تو از زندان آزاد مى شوى و این عبیدالله ستمگر را مى کشى و پاى خود را روى صورت او مى گذارى . میثم و مختار هر دو به اعدام محکوم شدند ولى مختار به وساطت عبدالله بن عمر که شوهر خواهرش بود از اعدام و زندان نجات یافت . خروج مختار : مقدمات قیام , قبلا آماده شده بود و نیروهاى انقلابى در آمادگى کامل بسر مى بردند . هنگام غروب , ابراهیم اشتر که مرد شماره ى 2 انقلاب بود , بالاى مناره ى مسجد رفت و اذان گفت . نیروهاى وفادار به انقلاب به سوى مسجد روان شدند و پشت سر ابراهیم اشتر , فرمانده نیروهاى جنگى مختار , نماز خواندند . پس از نماز به دستور ابراهیم اشتر , جمعیت حاضر در مسجد , با هم به سوى خانه مختار , فرمانده کل نیروهاى انقلابى , حرکت کردند . رئیس شهربانى کوفه خود را به سرعت به استاندار رساند و به او گفت : به زودى مختار قیام خواهد کرد , باید مراقب باشى . استاندار کوفه عبدالله بن مطیع بود که از سوى عبدالله بن زبیر نصب شده بود . روز دوشنبه دوازدهم ربیع الاول سال 66 هجرى قمرى از سوى عبدالله بن مطیع در کوفه حکومت نظامى برقرار شد . رئیس شهربانى به همه ى نقاط حساس و مهم کوفه , نیروى نظامى اعزام کرد و مراکز مهم نظامى تحت مراقبت شدید قرار گرفت . از سوى استاندار عبدالرحمن بن سعید مأمور حفظ میدان سبیع شد , کعب بن ابى کعب مأمور کنترل میدان بشر گردید , شمر بن ذى الجوش مراقب میدان سالم بود , عبدالله بن مخنف مسؤول حفظ میدان صائدین شد , ابو حوشب مسؤول کنترل میدان مراد شد و ثبث بن ربعى به خارج شهر به نقطه اى به نام شوره زار اعزام شد . این مسؤولان هر کدام نیروهاى جنگى ورزیده اى در اختیار داشتند و به این ترتیب همه جاى کوفه تحت کنترل اینها درآمد . ابراهیم اشتر همچنان به طرف خانه مختار در حرکت بود و او مى دید که شهر در کنترل نیروهاى استاندار است ولى بدون هیچگونه ترس به این عمل خود ادامه داد . حمید بن مسلم مى گوید : شب سه شنبه بود که به طرف خانه مختار حرکت کردیم . به خانه عمرو بن حریث رسیدیم , تعداد ما در حدود یکصد نفر بود , همه مسلح بودیم , شمشیرهایمان زیر لباسمان بود , زره هم پوشیده بودیم . حرکت کردیم تا به خانه سعید بن قیس رسیدیم , از آن خانه هم گذشتیم تا به خانه اسامه رسیدیم . ما به طرف باب الفیل پیش رفتیم تا به خانه مختار برسیم . ما درست به سوى قلب دشمن مى رفتیم . همچنان به پیش مى رفتیم که ناگهان فرمانده نیروهاى دشمن راه را بر ما بست و گفت : چه کاره اید ؟ کجا مى روید ؟ ابراهیم گفت : من ابراهیم هستم فرزند اشتر . رئیس پلیس گفت : این افراد مسلح کیستند ؟ شما مشکوک هستید و نمى گذارم بروید . ابراهیم گفت :  برو کنار . رئیس پلیس گفت : هرگز نمى شود . مردى پشت سر رئیس پلیس بود به نام ابوقطن و ابراهیم با او سابقه ى دوستى داشت . ابراهیم به او گفت : اى ابا قطن بیا جلو . او فکر کرد که ابراهیم مى خواهد از او بخواهد که این رئیس مانع حرکت ما نشود . ابو قطن جلو آمد و ابراهیم  نیزه او را گرفت و گفت : عجب نیزه اى است  ؟ ! ناگهان نیزه را در گلوى رئیس پلیس فرو برد و او را از پا درآورد و همراهان ابراهیم سر او را از بدن جدا کردند . نیروهاى تحت فرماندهى رئیس پلیس وقتى اوضاع را چنین دیدند صحنه را ترک کردند . برخى از آن نیروها این جریان را به اطلاع استاندارد کوفه رساندند . ابن مطیع پسر رئیس پلیس را رئیس پلیس کرد . ما رفتیم تا به خانه مختار رسیدیم و جریان را به او گفتیم . ابراهیم به مختار گفت : باید همین امشب برنامه را شروع مى کنیم و مختار گفت : خداوند تو را به خیر و خوبى مژده بدهد . در همان شب , قیام رسما اعلام شد . عملیات قیام در سه مرحله خلاصه مى شد : الف . آزادسازى کوفه ب . سرکوب ضد انقلاب داخلى ج . آماده سازى نیروى کافى براى جنگ با نیروهاى شام . فرمان قیام مختار رسما فرمان قیام را صادر کرد و مسؤولیت هر یک از فرماندهان مشخص شد . خود مختار لباس رزم بر تن کرد . مردم از هر سو به انقلابیون مى پیوستند . گاهى در مدخل شهر درگیرى پیش مى آید . ثیث بن ربعى نزد استاندار رفت و او را به جنگ تشویق کرد . مختار دستور داد نیروهاى انقلابى بیرون بریزند و حرکت کنند . نیروهاى انقلابى گروه گروه به محله دیرهند آمدند و زیر پرچم مختار و ابراهیم قرار گرفتند . برخى از رؤساى قبایل اطراف داخل کوفه شدند و خود را به نیروهاى مختار رساندند . ایرانیان نیز به مختار پیوستند . صبح مختار جلو ایستاد و نماز را به جماعت اقامه کرد .  استاندار کوفه  ابن مطیع بیشتر سران و فرماندهان خود را از قاتلین کربلا انتخاب کرد و نیروهاى خود را به این صورت سازماندهى کرد :  شبث بن ربعى به فرماندهى چهار هزرا نفر انتخاب شد ، راشد , رئیس پلیس , به فرماندهى چهار هزار نفر ,  شداد بن ابیجر به فرماندهى سه هزار نفر ,  عکرمه بن ربعى به فرماندهى سه هزار نفر ،عبدالرحمن بن سوید به فرماندهى سه هزار نفر . مختار ابراهیم اشتر را با 900 پیاده نظام و نعیم بن هبیره را با 900 نفر به طرف مقر فرماندهى دشمن روانه کرد . مختار به آنان گفت : بروید , با دشمن روبرو شوید , هنگامى که به دشمن رسیدید با نیروهاى پیاده درگیر شوید و حمله را شروع کنید . این 1800 نفر به جنگ راشد رفتند که چهارهزار نفر نیرو در اختیار داشت . مختار یزید بن انس را با 900 نفر به سوى نیروهاى شبث بن ربعى فرستاد که چهار هزار نفر بودند . نیروهاى مختار و ابن مطیع با هم درگیر شدند . درگیریها در همه جبهه ها به شدت ادامه یافت و آخر سر نیروهاى استاندار کوفه شکست خوردند و خود استاندار شبانه به صورت مخفى و در لباس زنانه از قصر فرار کرد و به این ترتیب کوفه تسخیر شد و بسیارى از نیروهاى غیرانقلابى و ضدانقلابى به نیروهاى مختار پیوستند . مختار در کوفه حکومت تشکیل داد . تشکیل این حکومت بر اساس مکتب اهلبیت و با اجازه ى آنان صورت گرفت . روز جمعه بود , همه در نماز جمعه حاضر شدند . مختار در خطبه هاى نماز جمعه گفت : اى مردم کوفه ! من از جانب اهلبیت پیامبر مأموریت یافته ام تا به خونخواهى امام مظلوم حسین به على و شهداى کربلا قیام کنم و انتقام خون آن گلگون کفنان را بگیرم و تا آخرین نفس این هدف را تعقیب خواهم کرد . پس از سخنرانى مردم گروه گروه با مختار بیعت کردند . مختار پس از تصرف کوفه و عادى شدن اوضاع به سازماندهى نیروهاى انقلابى پرداخت . ابراهیم بن اشتر نخعى را فرمانده کل نیروهاى مسلح کرد , عبدالله بن کامل را رئیس کل شهربانى کرد و ابو عمره ى کیانى را هم فرمانده گارد مخصوص کرد . پس از این , عبدالله بن حارث نخعى را استاندار ارمنیه , محمد بن عمیر را استاندار آذربایجان , عبدالرحمن بن سعید را استاندار موصل , اسحاق بن مسعود را استاندار مدائن , قدامه بن ابى عیسى را فرماندار بهقباد بالا , محمد بن کعب را فرماندار بهقباد میانى , حبیب بن منفذ را فرماندار بهقباد پایینى و سعید بن حذیفه را استاندار حلوان کرد . مختار پس از تسلط بر اوضاع خودش قضاوت مى کرد و از صبح تا غروب قضاوت مى کرد و بعد از مدتى عبدالله بن مالک را قاضى قرار داد . روزها و شب ها مى گذشت و در این میان نیروهاى ضدانقلابى مخفیانه خود را سازماندهى مى کردند . پس از آنکه قوت یافتند , ناگهان وضع کوفه را به هم زدند  . مختار در محاصره قرار گرفت . ابراهیم اشتر به کوفه بازگشت و این امر روحیه ى دشمن را ضعیف و در پایان به شکست دچار ساخت . این بار پانصد نفر از ضدانقلاب ها اسیر شدند . این اسیران دست بسته به مقر مختار آورده شدند . آنان را از مقابل مختار عبور مى دادند و در میان آنان هر کس که در حادثه کربلا دست داشت , مجازات مى شد . از میان این پانصد نفر , 248 نفر از عوامل حادثه کربلا بودند . فرمان اعدام این 248 نفر صادر شد . پس از این ماجرا آنان که در قتل امام حسین ( ع ) دست داشتند مخفى شدند . مختار فرمان داد , قاتلان امام حسین را تعقیب کنید . در پى این فرمان عملیات دستگیرى قاتلان کربلا شروع شد . ده نفر از قاتلان حادثه کربلا که بر بدن امام حسین اسب تاخته بودند دستگیر و به پشت خوابانده شدند  وآنقدر بر آنان  اسب تاختند که به هلاکت رسیدند .  شمر بن ذى الجوشن در حال فرار زخمى و اسیر شد . مختار دستور داد او را گردن زدند . بجدل بن سلیم که انگشتر امام را از دست امام در آورده و غارت کرده بود , دستگیر شد . مختار دستور داد انگشتانش را قطع کردند  و در همان حال مرد . خولى که سر امام حسین را به کوفه برده بود , دستگیر شد . مختار دستور داد که او را در مقابل خانه اش کشتند و جسدش را آتش زدند . سنان بن انس که روز عاشورا بر بدن امام حسین نیزه مى زد و مى توان گفت که یکى از قاتلان اصلى امام حسین است , دستگیر شد . او را دست بسته نزد مختار آوردند . مختار دستور داد : اول انگشتان او را ببرید , سپس دو دستش را , سپس دو پایش را و زنده زنده داخل روغن جوشان بیندازید . حکیم بن طفیل که امام را با تیر مى زد و قاتل حضرت عباس است , دستگیر شد و نیروهاى انقلابى خودشان او را تیرباران کردند چون ترسیدند که عدى از مختار عفو او را بخواهد . حرمله که على اصغر را کشته بود , دستگیر و نزد مختار آورده شد , مختار دستور داد اول دو دست او را قطع کردند , سپس دستور داد دو پایش را هم بریدند و پس از آن او را آتش زدند و به این ترتیب قاتلان امام حسین هم کیفر خود را دیدند .(ماهیت قیام مختار بن ابى عبید « نوشته سید ابو فاضل اردکانى , از انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامى) .برای آگاهی کامل از اینگونه  قیامها  به این کتابها مراجعه کنید : امامان شیعه و جنبشهای مکتبی ، نوشته محمد تقی مدرسی ؛ ترجمه آژیر  ،کتاب « جهاد الشیعه » نوشته الدکتوره سمیره مختار اللیثی  .اگر در پی نوشتن کتاب یا مقاله در این باره هستید به کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران در قم مراجعه کنید . استفاده از این کتابخانه  شرطی ندارد . آدرس کتابخانه : قم ؛ خیابان سمیه ؛ بیست متری شهید رجایی ؛ کوچه 11 ؛ پلاک 10 . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه