در واقع «قبر» همان «برزخ» است.و برزخ عالم بین دنیا و آخرت است که انسان از هنگام مرگ تا نفخ صور در آن قرار دارد. پا بر جاست و در روایات ما از آن به باغى از باغ هاى بهشت یا چاهى از چاههاى جهنم تعبیر مى کنند.

در واقع «قبر» همان «برزخ» است.و برزخ عالم بین دنیا و آخرت است که انسان از هنگام مرگ تا نفخ صور در آن قرار دارد. پا بر جاست و در روایات ما از آن به باغى از باغ هاى بهشت یا چاهى از چاههاى جهنم تعبیر مى کنند. قرآن کریم پس از نقل تمنّاى باطل افراد بدکردارى که از دنیا رفته اند و درخواست بازگشت به دنیا را دارند تا شاید رفتارى شایسته پیشه کنند، ولى برآورده نمى شود؛ مى فرماید: «و مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى یَوْمِ یُبْعَثُون ؛ و پشت سر آنان برزخى است تا روزى که برانگیخته شوند» (مومنون (23)، آیه 100.) همچنین حال برزخ و برزخیان پس از مرگ را چنین بیان مى فرماید: «وَ ما نُؤَخِّرُهُ إِلاَّ لِأَجَلٍ مَعْدُودٍ یَوْمَ یَأْتِ لا تَکَلَّمُ نَفْسٌ إِلاَّ بِإِذْنِهِ فَمِنْهُمْ شَقِىٌّ وَ سَعِیدٌ فَأَمَّا الَّذِینَ شَقُوا فَفِى النَّارِ لَهُمْ فِیها زَفِیرٌ وَ شَهِیقٌ خالِدِینَ فِیها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ إِلاَّ ما شاءَ رَبُّکَ إِنَّ رَبَّکَ فَعَّالٌ لِما یُرِیدُ وَ أَمَّا الَّذِینَ سُعِدُوا فَفِى الْجَنَّةِ خالِدِینَ فِیها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ إِلاَّ ما شاءَ رَبُّکَ عَطاءً غَیْرَ مَجْذُوذٍ ؛ و ما [مجازات ] را جز تا زمان محدودى تأخیر نمى اندازیم، آن روز که فرا رسد، هیچ کس جز به اجازه او سخن نمى گوید؛ گروهى بدبختند و گروهى خوشبخت. اما آنها که بدبخت شدند، در آتش اند؛ و براى آنان در آنجا «زفیر» و «شهیق» (ناله هاى طولانى دم و بازدم) است. جاودانه در آن خواهند ماند؛ تا آسمان ها و زمین بر پا است؛ مگر آنچه پروردگارت بخواهد. پروردگارت هر چه را بخواهد انجام مى دهد. اما آنهایى که سعادتمند شدند، جاودانه در بهشت خواهند ماند، تا آسمان ها و زمین برپا است؛ مگر آنچه پروردگارت بخواهد. بخششى است قطع نشدنى» (هود (11)، آیات: 104 - 108.) عبارت «ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ» روشن مى سازد که منظور از «جنت» و «جهنم»، بهشت و دوزخ پیش از قیامت است؛ زیرا هر گاه قیامت برپا شود، بساط زمین و آسمان نیز برچیده مى شود. به همین دلیل امام على(ع) به این آیات در قبال کسى که ثواب و عقاب برزخى پیش از قیامت را انکار مى کرد، استناد کرده است: «اما رد بر کسى که ثواب و عقاب در دنیا پیش از برپایى قیامت را انکار مى کند، سخن خداوند متعال است». آن گاه آیات بالا را قرائت مى کنند و در ادامه مى فرماید: «منظور از «إِلاَّ ما شاءَ رَبُّکَ» آسمان ها و زمین پیش از برپایى قیامت است؛ زیرا با قیامت، آسمان ها و زمین تبدیل مى شوند». همانند آیه مذکور، این سخن خداوند است: (وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى یَوْمِ یُبْعَثُونَ» و برزخ عبارت است از امرى بین دو امر (دنیا و آخرت) که عبارت از ثواب و عقاب بین دنیا و آخرت است و مثل آن آیه «النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْها غُدُوًّا وَ عَشِیًّا وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَه ؛ آتش است که هر صبح و شام بر آن (خاندان فرعون) عرضه مى شوند» (مؤمن (23)، آیه 46 قیامت خانه جاودانگى است و صبحگاهان و شامگاهان در آن راه ندارد؛ بلکه آن دو در دنیا هستند. همچنین خداوند متعال درباره بهشتیان مى فرماید: «وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فِیها بُکْرَةً وَ عَشِیّا ؛ و هر صبح و شام روزى آنان در بهشت مقرر است» (مریم (19)، آیه 62 صبح و شب از صفات شبانه روز است که در بهشت زندگانى پیش از روز قیامت واقع مى شود. خداوند متعال درباره این گروه مى فرماید: «لا یَرَوْنَ فِیها شَمْساً وَ لا زَمْهَرِیراً ؛ نه آفتاب را در آنجا مى بینند و نه سرما را» (انسان (76)، آیه 13 این همانند آن سخن خداوند است [که درباره شهیدان نازل شده است ]: (وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِى سَبِیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ فَرِحِینَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ ؛ و مپندار کسانى که در راه خدا کشته شده اند، مردگانند؛ بلکه آنان زنده اند و نزد پروردگارشان روزى داده مى شوند» (آل عمران (3)، آیه 169 - بحارالأنوار، ج 6، ص 245). امام سجاد(ع) در تفسیر این آیه مى فرماید: «هو القبر و إن لهم فیه مَعِیشَةً ضَنْکاً و الله إن القبر لروضة من ریاض الجنة أو حفرة من حفر النار»؛ «منظور از برزخ همان قبر است و براى مردگان در آن زندگى سختى است و به خدا قسم قبر یا باغى از باغ هاى بهشت است یا چاهى از چاههاى آتش». دلیل آن سخن عالم (امام موسى کاظم(ع« است که فرمودند: «به خدا قسم من بر شما تنها از برزخ مى ترسم» (بحارالأنوار، ج 6، ص 218) آرى باطن و حقیقت برزخىِ قبر هر کسى یا باغى از باغ هاى بهشت است یا چاهى از چاه هاى جهنم. وحشت قبر به هنگام ورود بدان و شب اول قبر و فشار آن، سؤال منکر و نکیر از عقبه هاى بس خطرناک قبر است که کسى را از آنها گریزى نیست؛ مگر اینکه ایمان و عمل صالح را پیش از خود فرستاده باشد. روایت شده است: قبرى را مى کندند، پیامبر اکرم(ص) با شتاب به سوى آن رفتند و به شدت گریستند؛ به حدى که خاک از اشک ایشان تر شد و به یاران خود فرمودند: «إِخْوَانِى لِمِثْلِ هَذَا فَأَعِدُّوا»؛ «برادران من! براى همانند آن مهیا شوید» (مستدرک الوسائل، ج 2، ص 465.) توصیه هاى بسیارى که در روایات شده است که میت را بلافاصله و با سرعت به درون قبر نگذارید و قبل از دفن مدتى او را در کنار قبرش نگاه دارید و در هنگام دفن بر او تلقین بخوانید و در شب دفن او، نماز شب اول قبر بخوانید، همگى براى کم شدن وحشت و اضطراب او و فشار قبر است. فشار قبر قابل وصف نبوده و حقیقت آن براى ما روشن نیست. اجمالاً مى توان گفت: انسانى که از دنیا رفته است، به دلیل انس به دنیا و ناآشنایى به عالم برزخ ونظام جدید، فشار قرار مى گیرد. سؤال منکر و نکیر نیز پرسش از حقیقت و باطن اعتقادات و اعمال ما است. امام صادق(ع) مى فرمایند: «یَجِى ءُ الْمَلَکَانِ مُنْکَرٌ وَ نَکِیرٌ إِلَى الْمَیِّتِ حِینَ یُدْفَنُ أَصْوَاتُهُمَا کَالرَّعْدِ الْقَاصِفِ وَ أَبْصَارُهُمَا کَالْبَرْقِ الْخَاطِفِ یَخُطَّانِ الْأَرْضَ بِأَنْیَابِهِمَا وَ یَطَئَانِ فِى شُعُورِهِمَا. فَیَسْأَلَانِ الْمَیِّتَ مَنْ رَبُّکَ وَ مَا دِینُکَ قَالَ فَإِذَا کَانَ مُؤْمِناً قَالَ اللَّهُ رَبِّى وَ دِینِىَ الْإِسْلَامُ فَیَقُولَانِ لَهُ مَا تَقُولُ فِى هَذَا الرَّجُلِ الَّذِى خَرَجَ بَیْنَ ظَهْرَانَیْکُمْ فَیَقُولُ أَ عَنْ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ ص تَسْأَلَانِى فَیَقُولَانِ لَهُ تَشْهَدُ أَنَّهُ رَسُولُ اللَّهِ فَیَقُولُ أَشْهَدُ أَنَّهُ رَسُولُ اللَّهِ فَیَقُولَانِ لَهُ نَمْ نَوْمَةً لَا حُلُمَ فِیهَا وَ یُفْسَحُ لَهُ فِى قَبْرِهِ تِسْعَةَ أَذْرُعٍ وَ یُفْتَحُ لَهُ بَابٌ إِلَى الْجَنَّةِ وَ یَرَى مَقْعَدَهُ فِیهَا وَ إِذَا کَانَ الرَّجُلُ کَافِراً دَخَلَا عَلَیْهِ وَ أُقِیمَ الشَّیْطَانُ بَیْنَ یَدَیْهِ عَیْنَاهُ مِنْ نُحَاسٍ فَیَقُولَانِ لَهُ مَنْ رَبُّکَ وَ مَا دِینُکَ وَ مَا تَقُولُ فِى هَذَا الرَّجُلِ الَّذِى قَدْ خَرَجَ مِنْ بَیْنَ ظَهْرَانَیْکُمْ فَیَقُولُ لَا أَدْرِى فَیُخَلِّیَانِ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الشَّیْطَانِ فَیُسَلِّطُ عَلَیْهِ فِى قَبْرِهِ تِسْعَةً وَ تِسْعِینَ تِنِّیناً لَو ْ أَنَّ تِنِّیناً وَاحِداً مِنْهَا نَفَخَ فِى الْأَرْضِ مَا أَنْبَتَتْ شَجَراً أَبَداً وَ یُفْتَحُ لَهُ بَابٌ إِلَى النَّارِ وَ یَرَى مَقْعَدَهُ فِیهَا»؛ «دو فرشته منکر و نکیر نزد میت در هنگامى که دفن مى شود، مى آیند؛ در حالى که صداى آنها همانند رعد بلند آهنگ و چشمانشان همانند برقى سهمناک و خیره کننده است، در این حال زمین را با دندان هاى خود زیر و رو مى کنند و موهاى خود را مى کشند؛ پس از میت مى پرسند: پروردگار تو کیست؟ دین تو چیست؟ اگر او مؤمن باشد، مى گوید: الله پرودگار من است و اسلام دین من. آنان به او مى گویند: درباره مردى که از براى پشتیبانى شما بیرون آمده چه مى گویى؟ مى گوید: آیا از محمد(ص) پیامبر خدا مى پرسید؟ مى گویند: شهادت بده که او پیامبر خدا است. او مى گوید: شهادت مى دهد که او پیامبر خدا است. [بدین ترتیب او از آزمون سربلند بیرون آمد و آن گاه ] به او مى گویند: بخواب! خوابى که در آن رویایى نیست. قبرش را به اندازه نه ذراع توسعه مى دهند و براى او، درى به سوى بهشت باز مى کنند و او جایگاهش را مى بیند. اما اگر او کافر باشد، بر او وارد مى شوند؛ در حالى که شیطان چونان دودى در کنار دیدگان او نشسته است. از او مى پرسند: پرودگار تو کیست و دین تو چیست؟ درباره این شخص که برأى پشتیبانى شما بیرون آمده چه مى گویى؟ مى گوید: نمى دانم! [در این هنگام ] بین او و شیطان را خالى مى کنند و بر او در قبر 99 مار بزرگ را مسلط مى سازند که اگر یکى از این مارها در زمین نفس بکشد، هرگز درختى نخواهد رویید. و دیدگان او را به سوى آتش مى گشایند و او جایگاه خود را در آن مى بیند» (کافى، ج 3، ص 236.) آرى برزخ باطن جهان ماده است و ما از ادراک آن عاجزیم. آنچه ما مى بینیم قبرى است در دورن زمین؛ اما حقیقت آن براى ما روشن نیست. این قبر یا باغى از باغ هاى بهشت است و آن براى انسان هایى است که در دنیا بهشتى زندگى کردند، یا چاهى از چاه هاى آتش و آن مخصوص انسان هایى است که زندگانى جهنمى داشته اند و این بهشت و دوزخ برزخى که غیر از بهشت و دوزخ قیامت است، براى ما مکشوف نیست و پس از مرگ عیان مى شود. اما مهم ترین امرى که باعث مى شود، قبر براى ما، نه تنها جایگاه تنهایى و وحشت نباشد؛ بلکه خانه روشن و باغ بهشت گردد، همان ایمان و عمل صالح است که محبت پیامبر گرامى(ص) و خاندانش، سرمایه اى بس عظیم براى طول سفر و از جمله این مرحله مى باشد. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 3/100117145) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه