انتخابات یکی از متداول ترین شیوه های مشارکت سیاسی در نظام های سیاسی مردم سالار است.

انتخابات یکی از متداول ترین شیوه های مشارکت سیاسی در نظام های سیاسی مردم سالار است. نظام جمهوری اسلامی ایران نیز که محصول انقلاب اسلامی است و مبتنی بر آموزه های اسلام ناب و ملهم از مکتب سیاسی ـ الهی معمار بزرگ انقلاب اسلامی شکل گرفته است، از بدو تأسیس، همه ساختارهای نظام را بر پایه مشارکت سیاسی آحاد مردم و در بستر انتخابات (مستقیم یا غیرمستقیم) استوار کرده است. برگزاری پنج انتخابات مهم (همه پرسی تغییر رژیم، خبرگان بررسی نهایی قانون اساسی، همه پرسی تأیید قانون اساسی، اولین دوره ریاست جمهوری، اولین دوره مجلس شورای اسلامی) در همان سال اول پس از پیروزی انقلاب و همچنین برگزاری میانگین یک انتخابات در هر سال (حتی در اوضاع سخت جنگی) از امتیازات منحصربه فرد مردم سالاری دینی در ایران است. امام خمینی(ره)، انتخابات را یک امتحان الهی و تمیزدهنده بین گروه گرایی و قانون گرایی دانسته، می فرماید: «مسئله انتخابات یک امتحان الهی است که گروه گرایان را از ضوابط گرایان ممتاز می کند و مومنین و متعهدین را از مدعیان جدا می نماید.» یکی از تفاوت های اساسی بین مردم سالاری دینی در ایران با سایر نظام های مدعی دموکراسی، وجود ضوابط روشن و قواعد و قوانین مترقی در باب انتخابات است. در مجموعه قوانین (اساس و موضوعی)، برای هر یک از سطوح انتخاب کنندگان، انتخاب شوندگان و نهادهای مجری و ناظر، ضوابط و مقرراتی مبتنی بر مولفه های مشارکت سیاسی و مردم سالاری و منطبق با آموزه های اسلام ناب تعریف شده است که هر یک از سطوح یادشده را در کلیه مراحل قبل، حین و پس از برگزاری انتخابات به آن ملزم کرده است. امام خمینی(ره) به عنوان بنیانگذار مردم سالاری دینی، براساس همان آموزه های اسلام ناب، جایگاه خاصی برای قانون و رعایت آن توسط سطوح مختلف جامعه قائل بوده و پایبندی به قانون را اساس مملکت اسلامی می داند. امام(ره) معتقد است که حکومت در اسلام به مفهوم تبعیت از قانون است: «اسلام، حکومتش حکومت قانون است.» ، «قانون در رأس واقع شده است و همه افراد هر کشور باید خودشان را با آن قانون تطبیق بدهند.» ، «اگر همه روی مرز قانون عمل بکنند اختلاف دیگر پیش نمی آید.» جناح بندی سیاسی و مبارزه با رقیبان در چارچوب سازوکارهای تعریف شده انتخاباتی، شیوه متداول و قابل قبول برای کسب برتری و رسیدن به قدرت سیاسی است، اما آنچه که غیر متعارف و مضموم است، ایجاد اختلاف، دامن زدن به کشمکش ها و اتخاذ رفتارهای غیرقانونی در پیش و یا حتی پس از انتخابات است. رقابت های انتخاباتی در ایران نیز از این پدیده ناگوار مصون نبوده است. بر این اساس، امام خمینی(ره) بروز اختلاف و کشمکش را نتیجه پایبند نبودن به قانون دانسته، تأکید می کند: «اگر به قانون خاضع بشویم و اگر قانون را محترم بشمریم، هیچ اختلافی پیش نخواهد آمد. اختلافات از راه قانون شکنی ها پیش می آید.» در سال های اول پس از پیروزی انقلاب اسلامی، صحنه سیاسی و انتخابات، عرصه کشمکش عناصر و گروه های سیاسی مختلفی بود که برخی از آنها زاویه زیادی با آرمان های انقلاب، اصول نظام، خط امام(ره) و مطالبات مردم انقلابی ایران داشتند. گرایش های مارکسیستی، لیبرالیستی و ملی گرایی و حتی التقاط، مدعیان متعددی داشت که برای تحمیل رویکرد و نامزد و یا نامزدهای خود بر انقلاب و نظام، از هر فرصتی بهره می بردند و با رفتارهای غیرقانونی در رقابت با جریان انقلابی، فضای سیاسی کشور را ملتهب و جنجالی می کردند. این رفتارها، گاهی کشور را تا مرز بحران نیز پیش برد. این موج در نهایت پس از برکناری بنی صدر فروکش کرد. امام خمینی(ره) در آن سال های سخت خطاب به قانون شکنان می فرماید: «نه هر کس از هر جا صبح بلند می شود بگوید من، من شورای نگهبان را قبول ندارم، من قانون اساسی را قبول ندارم، من مجلس را قبول ندارم، من رئیس جمهور را قبول ندارم، من دولت را قبول ندارم. نه، همه باید مقید به این باشید که قانون را بپذیرید ولو برخلاف رأی شما باشد.» در سال های بعد و با کنار رفتن عناصر و گرایش های یادشده، رقابت و کشمکش های انتخاباتی به میان نیروهای انقلاب با سلیقه های مختلف معطوف شد، اما ترجیح منافع حزبی و جناحی بر منافع ملی و انقلابی، گاهی به اختلاف انجامید و پایبند نبودن به قانون و اتخاذ رفتارهای ساختارشکنانه از سوی برخی از آنها، تعارض و کشمکش را دامن زد و در نمونه سال 88 و انتخابات دهم ریاست جمهوری تا مرز یک فتنه عمیق و تحمیل هزینه های سنگین ناشی از آن در ابعاد داخلی و خارجی پیش رفت. هجمه به شورای نگهبان، تلاش برای ایجاد تشکیک در وظایف قانونی آن در موضوع انتخابات و تخریب وجهه این نهاد و اعضای محترم آن نیز همواره یکی از موضوعات مهم در هر دوره از انتخابات بوده است که به صورت خرد و موردی از سوی برخی افراد و گروه های سیاسی و یا به صورت کلان و سازمان یافته از سوی دشمنان خارجی و برخی جریان های سیاسی داخلی دنبال شده است. اوج این تلاش را به صورت هدفمند می توان در فتنه 88 و در جریان انتخابات ریاست جمهوری دهم مشاهده کرد. امام در مقابل کسانی که در مقام تضعیف این نهاد مترقی و تأثیرگذار برآمدند، فرمودند: «من به این آقایان هشدار می دهم که تضعیف و توهین به فقهای شورای نگهبان امری خطرناک برای کشور و اسلام است. همیشه انحرافات به تدریج در یک رژیم وارد می شود و در آخر، رژیمی را ساقط می کند. لازم است همه به طور اکید به مصالح اسلام و مسلمین توجه کنیم و به قوانین، هر چند مخالف نظر و سلیقه شخصی مان باشد احترام بگذاریم.» برخورد امام با قانون شکنان همواره بسیار صریح و قاطع بود. امام در مواجهه با چنین افراد و گروه هایی می فرمایند: «بعد از اینکه یک چیزی قانونی شد، دیگر نق زدن در آن، اگر بخواهد مردم را تحریک بکند، مفسد فی الارض است؛ و باید با او دادگاه ها عمل مفسد فی الارض بکنند. و اگر نه، رأی می دهد آرام. با رأی آرام هیچ کس مخالف نیست.» «نباید چنانچه یک قانونی بر خلاف نظر من بود، من بیایم بیرون و هیاهو کنم که من این قانون را قبول ندارم، این قانون خوب قانونی نیست. قانون خوب است، شماها باید خودتان را تطبیق بدهید با قانون، نه قانون ]خودش را[ با شما تطبیق بدهد. اگر قانون بنا باشد که خودش را تطبیق بدهد با یک گروه، تطبیق بدهد با یک جمعیت، تطبیق بدهد با یک شخص، این قانون نیست. قانون در رأس واقع شده است و همه افراد هر کشوری باید خودشان را با آن تطبیق بدهند. اگر قانون بر خلاف خودشان هم حکمی کرد، باید خودشان را در مقابل قانون تسلیم کنند، آن وقت است که کشور، کشور قانون می شود... اگر یک جایی عمل به قانون شد و یک گروهی در خیابان ها بر ضد این عمل بخواهند عرض اندام کنند، این همان معنای دیکتاتوری است... کسانی که می خواهند قانون را بشکنند اینها دیکتاتورانی هستند که به صورت اسلامی پیش آمده اند یا به صورت آزادی و امثال این حرف ها... پس از آنکه قانون وظیفه را معین کرد، هرکس بخواهد که برخلاف او عمل بکند، این یک دیکتاتوری است که حالا به صورت مظلومانه پیش آمده است و بعد به صورت قاهرانه پیش خواهد آمد و بعد این کشور را به تباهی خواهد کشید... این را باید همه بدانند که آن روزی که من احساس خطر برای جمهوری اسلامی بکنم، آن روزی که من احساس خطر برای اسلام بکنم، آن روز این طور نیست که باز من بنشینم نصیحت کنم؛ دست همه را قطع خواهم کرد.» بصیرت .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه