سلام علیکم آیا توریه کردن به نظر امام خامنه ای مشکلی دارد؟

1- توریه چیست ؟ توریه ، اصطلاحی در متون دینی بدین معنا که متکلم معنایی از کلام خود را که مرادش نیست به مخاطب منتقل کند. توریه ، در لغت به معنای پنهان کردن ، پوشانیدن و افشا نکردن راز است (فراهیدی ؛ ابن منظور؛ فیروزآبادی ، ذیل «وری »).- در اصطلاح متون دینی و فقها توریه آن است که متکلم از سخن خود معنایی را جز آنچه مخاطب می فهمد (یعنی معنایی خلاف ظاهر) اراده کند ( رجوع کنید به فَیُّومی ؛ طُرَیحی ، ذیل «وری »؛ جرجانی ، ص 97؛ سیوطی ، ج 2، ص 83).2- هر چند واژة توریه در قرآن کریم نیامده ، در تفاسیر و منابع حدیثی ، آیات متعددی را از مصادیق توریه شمرده اند ، مثلا، آیات 88 و 89 سورة صافات (فَنَظَرَ نَظْرَةً فی النجومِ، فقال اِنّی سَقیمٌ: سپس نگاهی به ستارگان افکند و گفت من بیمارم ) که گفتة حضرت ابراهیم علیه السلام است به بت پرستان ، پیش از شکستن بتها. بیشتر مفسران شیعه ( رجوع کنید به فضل بن حسن طَبْرِسی ؛ طباطبائی ، ذیل آیات ؛ توحیدی ، ج 1، ص 399ـ400، 402) و اهل سنّت (از جمله جَصّاص ، ج 4، ص 393؛ زمخشری ؛ قرطبی ؛ ثعالبی ؛ آلوسی ، ذیل آیات ) آن را بر توریه حمل کرده و مراد وی را بیمار شدن در آینده یا بیماریِ منجر به مرگ یا مردن دانسته اند- نمونه دیگر: آیة 63 انبیاء (بَلْ فَعَلَهُ کَبیرُهُمْ هذا) است . به نظر مفسران ، مرادِ حضرت ابراهیم از این گفته ، آن بوده که اگر این بتها سخن می گویند شکستن بتها کار بت بزرگ بوده است . به بیان دیگر، حضرت ابراهیم سخن خود را بر شرطی محال تعلیق کرده تا بطلان مدعای بت پرستان را برای آنان به اثبات برساند ( رجوع کنید به زمخشری ؛ فضل بن حسن طبرسی ؛ ابن جوزی ؛ قرطبی ، ذیل آیه ). احادیثی را نیز مؤید این نظر دانسته اند ( رجوع کنید به المیزان طباطبائی ، ذیل آیه )3 3 - مواردی چند از کاربرد یا تجویز توریه ، در سیرة پیامبر اکرم صلی اللّه علیه وآله وسلم نقل شده است ، از جمله گفته اند که آن حضرت هنگامی که آهنگ سفر یا جهاد داشت ، با توریه قصد خود را پنهان می کرد تا دشمنان از آن آگاه نشوند ( رجوع کنید به ابن اثیر، ج 4، ص 160؛ ابن حجر عسقلانی ، ج 8، ص 117؛ نراقی ، ج 2، ص 323)،- در سیرة امامان شیعه علیهم السلام و پیروان آنها نیز توریه کردن به عنوان یکی از راههای تقیه * در موارد اضطرار، مقبول بوده است (برای نمونه رجوع کنید به مجلسی ، ج 31، ص 503 ـ 505، ج 97، ص 131؛ نوری ، ج 12، ص 266). احمدبن علی طبرسی (ج 2، ص 370ـ371) با ذکر نمونه هایی از توریة امامان ، حدیثی نقل کرده که بر طبق آن امام صادق علیه السلام توریة یکی از یاران خود را در برابر فردی از مخالفان که در حضور ایشان بود، تأیید فرمود (نیز رجوع کنید به التفسیر المنسوب الی الامام ابی محمد الحسن بن علی العسکری ، ص 355ـ 356). در سخنان امامان ، تقیه و توریه مایه رحمت الاهی بر شیعیان و موجب حفظ و سلامت مؤمنان از شر کافران و بدکاران خوانده شده است ( رجوع کنید به همان ، ص 1؛ احمدبن علی طبرسی ، ج 2، ص 440؛ مجلسی ، ج 17، ص 328، ج 65، ص 33، ج 68، ص 15ـ16، ج 72، ص 404ـ405). 4- در منابع فقهی ، توریه به عنوان یکی از راههای نجات از دروغگویی و سوگند دروغ ، در ابواب گوناگون مطرح شده است . این نکته مبتنی بر این نظر است که توریه با کذب تفاوت ماهوی دارد و موضوعاً از آن خارج است . نظر مشهور در فقه اسلامی نیز همین است که توریه اصولاً مصداق دروغ نیست ، زیرا سخنی را می توان کذب دانست که مقصود متکلم از آن با واقعیت منطبق نباشد و توریه چنین نیست ( رجوع کنید به مکاسب مرحوم شیخ انصاری ، ص 50؛ اصفهانی ، ج 2، ص 31ـ32؛)- هرچند بسیاری از فقها به این نکته تصریح نکرده اند، از این امر که فقهای شیعه وجوب توریه را تدبیری برای خروج از کذب در موارد اضطرار دانسته اند ( رجوع کنید به انصاری ، همانجا) و فقهای اهل سنّت هم با استناد به حدیث نبوی «اِنّ فی المَعاریضِ...» توریه را گشایشی (مندوحه ) برای پرهیز از کذب به شمار آورده اند (برای نمونه رجوع کنید به شوکانی ، نیل الاوطار ، ج 9، ص 110ـ111)، می توان دریافت که اکثر قاطع فقها همین نظر را دارند.- با اینهمه ، برخی فقها با این استدلال که معیار صدق و کذبِ سخن ، انطباق معنای ظاهر آن با واقعیت است نه انطباق معنای مراد با واقعیت ، یا استدلالهای دیگر، توریه را نوعی کذب شمرده اند ( رجوع کنید به میرزای قمی ، ج 1، ص 419؛ رشتی ، ص 262؛ میرزاحسینقلی ، ج 2، ص 14؛ هاشمی شاهرودی ، ج 1، ص 476). شماری دیگر در فرضی که کاربرد لفظ در معنای مراد، از باب مجاز و نیازمند قرائن یا قیودی باشد که در سخن وجود ندارد، آن را مصداق دروغگویی می دانند (برای نمونه رجوع کنید به مکارم شیرازی ، ص 407ـ 408). 5- باتوجه به مطالب فوق ، شیعه تاآنجا که می تواند درامورعادی (غیر از موارد ضروری که منجر به نجات شخص ویا جامعه واز این قبیل موارد، ) از توریه پرهیز می کند ، چون ممکن است همانطوری که بعضی از فقها فرموده اند فریب طرف مقابل را به همراه داشته باشد ودچار گناه نیرنگ شود. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه