آيا قانون قصاص كه در زمان هاي خيلي قبل وضع شده است براي عصر ما مي تواند مفيد باشد؟

در پاسخ اين سؤال مي‎توان گفت قانون قصاص از عمري به دوام جوامع انساني برخوردار است و گذشت زمان از اعتبار قانوني و تأثير تربيتي و اصلاحي آن نمي‎كاهد، زيرا اكتشافات علمي جوهر انسانيت و غرايز او را از بين نمي‎برد و قوانين حاكم بر رفتارهاي انسان نيز داير مدار آن است و به تغيير زمان دچار تغيير و تحول نمي‎شود. وقتي فطرت انسان ثابت است و تمايلاتي در او وجود دارد، كه از گزند گذشت زمان و تحولات زمانه مصون است، احكامي نيز كه تابع اين امور ثابت است از جاودانگي برخوردار است. اين كه ترقّي و رشد اجتماع قانون قصاص را خلاف وجدان دانسته و نمي‎تواند آن را تحمل كند، از اين روست كه ملل مترقي دنيا خيال كرده‎اند افرادش كاملاً تربيت شده‎اند و حكومت‎هاي شان بهترين حكومت‎ها است و استدلال كرده‎اند به آمارگيري‎هايي كه نشان داده در اثر تربيت موجود، ملّت خود بخود از كشتار و فجايع متنفرند و هيچ قتلي و جنايتي در آنها اتفاق نمي‎افتد. مگر به ندرت كه براي آن قتل موردي و احتمالي نيز ملت به مجازات كمتر از قتل راضي است. در جواب چنين ادعاهايي بايد گفت كه اولاً: ادعاي مزبور در برابر گسترش وحشتناك جنايات- به خصوص در جنگ هاي قرون اخير بي اساس بوده و همان گونه كه گفته‎اند به خيال پردازي شبيه‎تر است و حذف قانون قصاص در دنياي متمدن كنوني! كه جناياتش تحت لفافه‎هاي گوناگون به مراتب از گذشته بيشتر و وحشيانه‎تر است، جز اين‎كه دامنة جرم و جنايت را گسترش دهد اثر ديگري نخواهد داشت. ثانياً: برفرض كه خيال آنان درست باشد و چنين دنيايي به وجود آيد كه قصاص را يك امر مذموم و خلاف وجدان تلقي كند، اسلام نيز قصاص را تنها راه معرفي نكرده است. بلكه در كنار (قصاص) قانون عفو را قرار داده است. به طور قطع در چنان محيطي مردم ترجيح خواهند داد كه قاتل را عفو كنند. و از نظر اسلام عفو قاتل تخفيف و رحمت پروردگار معرفي شده است. ذلكَ تَخْفِيفٌ مِنْ رَبِكُمْ و رَحمَة. بنابراين چه مانعي دارد كه حكم قصاص در جاي خود و به قوت خود باقي بماند، ولي مردم متمدن طرف ديگر تخيير را انتخاب كنند و از عقوبت جاني عفو نمايند؟ به خصوص كه اسلام براي دنيا و هميشه تشريع شده نه براي قومي خاص و ملتي معين. همان گونه كه آيه قصاص خود به اين معنا اشاره دارد و مي‎فرمايد: هر جنايت كار قاتل كه برادر صاحب خونش از او عفو كرد و به گرفتن خون بها رضايت داد، در دادن خون بها امروز و فردا نكند و احسان او را تلافي نمايد. اين منشي تربيت اسلامي، شايد به تعبيري در بردارنده مضمون اين كلام باشد كه در عفو لذتي است كه در انتقام نيست و مسلماً اگر در اثر تربيت اسلامي فرهنگ عمومي مردم، هرگز عفو را رها نمي‎كنند و دست به انتقام نمي زنند. اما همان گونه كه گفتيم مگر دنيا هميشه و همه جايش را اين گونه اجتماعات متمدن تشكيل داده اند؟ نه بلكه براي هميشه در دنيا امت‎ هائي هستند كه درك انساني و اجتماعي‎شان به اين حد نرسيده ناچار در چنين اجتماعات عفو به تنهايي و نبودن حكم قصاص فجايعي به بار مي‎آورد. به شهادت اين‎كه امروزه مي‎بينيم بعضي از جنايت كاران چندان خوفي از زندان و اعمال شاقه ندارند و هيچ اندرزگو و واعظي نمي تواند آنها را از اعمال پليد و ظالمانه شان باز دارد. آنها چه مي فهمندكه حقوق انساني چيست و انسانيت كدام است. پس بايد گفت كه قصاص حكمي است عمومي كه مربوط به همه اعصار و زمان ها و مكان هاي باشد و براي جوامع مترقي هم مفيد و كارساز است هر چند كه الزامي به قصاص از سوي حكومت نيست و اين حق اولياي دم است؛ در هر حال اگر ملتي به آن حد از ارتقاء رسيد كه از عفو لذت ببرد اسلام نيز به عفو تشويق كرده است و اگر ملتي با حكمت احكام اسلامي آشنايي پيدا مي‎كردند هرگز لب به اعتراض نمي گشودند؛ به همين خاطر حضرت علي-عليه السلام- فرمودند: خداوند متعال قصاص را براي پاسداري از خون ها واجب كرد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه