در داستان شکار رفتن مامون عباسی که در کتاب منتهی الامال آمده است ، چگونه ماهي هر چقدر هم ريز باشد با ابر بالا مي رود؟

قبل از هر چيز لازم است بدانيد که روايت داراي ضعف مي باشد، چون امام جواد ـ عليه السلام ـ در کودکي در بغداد نبوده، آن حضرت هنگامی به بغداد آمد که امام رضا ـ عليه السلام ـ شهيد شده بود در همين زمان با ام الفضل ازدواج کرد و براي مأمون نيز ناشناس نبود؛ در صورت جبران و رفع ضعف سند مي توان چنين توضيحي براي آن ارائه کرد: الف) بررسي گزارش هاي تاريخي 1. اين داستان در همه نسخه هاي مختلف منتهي الآمال با همين سياق و محتوا آمده است. 2. اين ماجرا با کمي اختلاف به سه شکل در منابع متعددي از شيعه و سني نقل شده است. 1. در مفتاح الفلاح شيخ بهايي عين عبارات شيخ عباس به نقل از شيعه و سني آمده است يعني در عبارات شيخ بهايي و شيخ عباس باز شکاري ماهي را از ميان ابرها شکار کرده و ابرها آن را از درياها به بالا برده اند. 2. علي بن عيسي اربلي در کتاب کشف الغمه في معرفة الأئمه، چنين نقل مي کند که امام در جواب مأمون فرمودند: خداوند تعالي با مشيت خود در درياهاي قدرتش ماهي کوچکي آفريده که بازهاي پادشاهان آن را صيد مي کنند و خلفا به وسيله آن، سلاله اهل بيت نبوّت را امتحان مي کنند. 3. در مناقب ابن شهر آشوب ماجرا به اين صورت است که مأمون در برخورد اوّل به هنگام شکار رفتن از امام جواد ـ عليه السلام ـ مي پرسد از علم و دانش چه بهره اي داري؟ فرمود: مي تواني اخبار آسمان ها را بپرسي. مأمون جدا شد و به راه خود ادامه داد. روي دست او باز شکاري بود که با آن شکار مي کرد، مقداري که رد شد باز از روي دست او پرواز کرد، در طرف راست و چپ هر چه نگاه کرد شکاري نيافت برگشت و روي دست مأمون نشست. مأمون براي بار دوّم باز را فرستاد، باز دامنه افق را گرفت آن قدر رفت که ديگر از نظر ناپديد شد. يک ساعت طول کشيد تا اين که برگشت، يک مار صيد کرده بود. مار را در آشپزخانه گذاشت، مأمون به اطرافيان خود گفت اجل اين پسر امروز به دست من نزديک شده است. مأمون برگشت، حضرت جواد ـ عليه السلام ـ در بين همان کودکان بود، به ايشان گفت از اخبار آسمان چه اطلاعي داري؟ فرمود: پدرم از پدران گرامي خود از پيامبر خداـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ از جبرئيل از خداي بزرگ نقل کرد که بين آسمان و هوا دريايي متلاطم است که ميان آن دريا مارهايي وجود دارند که شکم سبز رنگي دارند و پشت آن ها سياه و داراي خال هاي سفيد است، پادشاهان بازهاي خود را مي فرستند آن ها را صيد مي کنند، بدان وسيله مي خواهند دانشمندان را آزمايش کنند. چنان که ملاحظه مي فرماييد اين داستان با سه نقل و اندکي اختلاف در برخي از منابع شيعه و سني آمده است همين اختلاف شايد دليل ضعف سندي براي روايت باشد. ب) بررسي امکان علمي وقوع 1. در نقل دوّم (کشف الغمه) معلوم نيست که مراد از درياي قدرت خداوند چيست و کجا قرار دارد. در اين روايت تصريح نشده که باز، ماهي را از دريايي آسماني شکار کرده باشد ممکن است باز ماهي را پس از پرواز به مناطق دور دست از درياها و يا درياچه ها و به احتمال قوي از رودخانه هاي بزرگي مثل دجله و فرات شکار کرده باشد. در اينجا بايد توجه داشته باشيم که در عرف بسياري از ملّت هاي دور از دريا به رودخانه هاي پر آب و خروشان دريا مي گويند. 2. در نقل سوّم (مناقب ابن شهر آشوب) مراد از درياي بين آسمان و هوا همان ابرهاي متراکم و پر آبي است که در اثر شدّت سرماي طبقات بالاي جوّ بخارهاي آن تبديل به آب شده و مادام که براي باريدن بارور نشده اند به صورت درياچه هاي معلّق در هوا جريان دارند. گاهي اين ابرها از شدّت سرما به صورت کوه هاي معلّق يخي در مي آيند که پر از روزنه ها و حباب هاي هوا هستند. همان ابرهاي باران و تگرگي که از آسمان مي بارند اگر در سطح بالاتر و سرد تري از جو زمين قرار بگيرند و داخل آن ها پر از هوا باشد مي توانند تا وقتي که بارور نشده اند برجاذبه غلبه کنند و درياچه و کوه هاي يخ معلّق در آسمان را تشکيل دهند. اين پديده از حيث علمي بعيد نيست امّا اين که جانوري مثل مار در آن جا چه مي کند جوابي است که براي نقل اوّل (نقل شيخ بهايي و شيخ عباس) مي دهيم. 3. در نقل شيخ بهايي و شيخ عباس باز شکاري ماهي را از آسمان و ميان ابرها شکار کرده است و امّا اين که ماهي هر چند ريز چگونه با ابر بالا رفته است سؤالي است که امام جواد ـ عليه السلام ـ چنين جواب داده است که به هنگام بالا رفتن بخار از دريا ماهيان ريز در ميان بخار قرار گرفته و با آن بالا رفته اند براي اين که غريب بودن اين پديده از بين برود دو خبر علمي را بازگو مي کنيم و به توضيح بيان امام مي پردازيم. در يک شهر استراليايي باران ماهي باريد ساکنان يک شهر دور افتاده در استراليا با مشاهده بارش ماهي از اسمان شگفت زده شدند. ساکنان شهر «ajamanu» مشاهده کردند که صدها ماهي کوچک که بسياري از آنها هنوز هم زنده بودند از ابرهاي باراني آسمان به روي سرشان مي ريزند. کارشناسان آب و هوايي در استراليا معتقدند اين ماهي ها در هنگام طوفان از آب رودخانه به سمت آسمان مکيده شده و سپس روي اين شهر به سمت زمين رها شده اند. مارک کرسما کرس يک هواشناس در مؤسسه تحقيقات استراليا در اين باره گفت: اين ماهي ها ممکن است مسافتي بين 12 تا 15 کيلومتر را در هوا شناور شده باشند. البته بسياري از آنها در اين انتقال به طور کامل منجمد شده و بعد از مدّت زماني رها مي شوند. اين سومين بار است که اين شهر شاهد بارش باران ماهي بوده است. قبلا نيز در سال هاي 1947 و 2004 ميلادي اين اتفاق در اين شهر رخ داده بود. باران ماهي در هندوراس باران ماهي در هندوراس موضوع عجيبي نيست، هر سال در ماه هاي ارديبهشت تا، تير در شهر «يورو» اين اتفاق رخ مي دهد. اين پديده با آمدن ابرهايي در آسمان منطقه آغاز مي شود. سپس رعد و برق و طوفان شديدي روي مي دهد و باران مفصلي مي بارد که حدود 2 تا 3 ساعت ادامه مي يابد؛ بعد از تمام شدن طوفان و بارندگي، مي توان ماهي هاي زنده زيادي را روي زمين پيدا کرد. مردم منطقه ماهي ها را جمع و استفاده مي کنند. از سال 1998 ميلادي در اين شهر هر سال جشنواره باران ماهي برگزار مي شود و مردم در اين جشن غذاهايي مي خورند که با اين ماهي ها تهيّه شده اند. يک علّت مشهور که در خبر باران ماهي استراليا نيز به آن اشاره شد اين است که گرد باد و طوفان شديد، آب برکه ها، درياچه ها و رودخانه ها را به طرف آسمان مکيده و بعد از طي مسافتي و گرداندن در هوا ،در يک منطقه ديگر بر زمين مي کوبد که در اين مورد، پيدا شدن ابرهاي باران زا ضرورتي ندارد. آنچه اتفاق مي افتد يک فرايند انتقال فوري و شديد آب يک برکه با موجودات داخل آن است که به خاطر سرعت و سردي هوا ماهيان ريخته شده بر زمين تازه و يا يخ زده مي باشند. عامل ديگر که در کلام امام جواد ـ عليه السلام ـ نيز به طور ضمني هست؛ بالا رفتن ماهيان ريز از دريا توسط بخارهاي برخاسته از آن مي باشد. در برخي از نقاط هايي جهان، درياهايي هست که شدّت بخار شدن آب آن، بالاست؛ اين بخار ها توان بالا بردن ماهيان ريز و يا تخم آن ها را دارند. حال اگر اضافه کنيم به اين شدت بخارها، ضعف جاذبه در دريا و هم زماني باد را ، بالا رفتن ماهي ريز از دريا به طرف بالا هيچ امر بعيدي نيست. چنان که به خبر باران هندوراس توجه کنيد مي بينيد که طوفان بعد از پيدا شدن ابرهاي باران زا به راه مي افتد و از جايي چيزي نمي آورد. ماهي ها در اين پديده از ابرها مي بارند و اين بارش 2 ـ 3 ساعت طول مي کشد. اگر ماهي ها را طوفان آورده بود در عرض چند دقيقه با شدت تمام بر منطقه مي کوبيد و ماهي سالمي هم گير اهالي نمي افتاد که از آن غذا درست کنند. ماهي هاي باران هندوراس آنقدر بزرگ هستند که قابل پختن و خوردن مي باشند با توجه به اين واقعه آيا بعيد است که يک ماهي ريز کوچک در منطقه عراق توسط يک باز شکاري در آسمان شکار شود؟ ماهي هاي باراني تخم ماهي يا ماهيان ريزي هستند که توسط بخار دريا به طرف ابرها برده مي شوند آن ها در ميان ابرهاي پر تراکم و چه بسا يخ زده رها مي شوند ماهي هايي که در اين محيط جديد بزرگ مي شوند و يا از تخم ها در مي آيند به هنگام بارور شدن و باريدن ابرها بر زمين مي بارند. گاهي اوقات ممکن است ابرها بارور نشوند و با حرکت به مناطق دور و گرمي مثل عراق تراکم و چسبندگي مولکول هاي بخار ابرها کم شود و ماهي ها که رشد کرده و سنگين شده اند به صورت پراکنده و تک تک در مناطق مختلف فرود آيند و چه بسا چشم تيز باز شکاري آن را در ميان زمين و هوا و ميان ابرها ببيند و شکار کند ج) بررسي کلامي عقيدتي: به هنگام مواجه با چنين رواياتي از اهل بيت که در ظاهر با علم روز سازگار نيست چه بايد کرد؟ ممکن است کسي عبارتي از سخنان امامان معصوم ـ عليهم السلام ـ را بخواند و خيال کند که با علم جديد نمي سازد. اما بايد اذعان نمود که بسياري از سخنان ائمه ـ عليهم السلام ـ در گذشته هاي دور غريب مي نمود، ولي امروزه پيشرفت هاي علمي، فهم اين مسائل را آسان مي نمايد، اگر چه ممکن است در دراز مدت، کلمه و کلمات آنان شفاف تر شود. لذا شايسته است در کلمات آنان پس از اطمينان از نظر سند و صدور تأمّل بيشتر شود. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه