آیا در سیره پیامبر صلی الله علیه وآله دلیلی بر اهمیت علم وجود دارد ؟

در سیره پیامبر صلی الله علیه وآله بیشترین تاکید در مورد علم آموزی است واین دلایل زیادی دارد که 5 دلیل ، در ذیل به عنوان نمونه آورده شده است ! : 1- به دلیل اهمیت دادن علم و دانش درلسان ایشان:از پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ روایت شده است که: - خداوند چون برای کسی نیکی بخواهد او را عالمی ژرف نگر در دین می سازد؛[ المحجه البیضاء، ج 1، ص 17] - همچنین از ایشان نقل شده است: عالم هفتاد درجه از عابد برتر است. [همان، ص 18] و نیز فرموده اند: - کسی که دوست دارد به آزادشدگان از آتش نگاه کند، باید به دانش آموزان نظر نماید. قسم به کسی که جانم به دست اوست هیچ دانشجویی که در مسیر علم رفت و آمد می کند نیست مگر آنکه خداوند برای هر قدمش عبادت یکسال را می نویسد و برایش با هر قدمی که بر می دارد شهری در بهشت می سازد و در حالی که بر زمین گام می زند زمین برایش آمرزش می طلبد و او در حالی که بخشوده است صبح و شام می کند و فرشتگان گواهی می دهند که دانش طلبان، آزادشدگان خدا از آتشند.[ شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ وَ الْمَلائِکَهُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ؛[ آل عمران، 18.] - خدا که همواره به عدل قیام دارد گواهی می دهد که جز او هیچ معبودی نیست و ملائکه و صاحبان دانش نیز (شهادت می دهند). - پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ در روایت دیگری فرموده اند: - کسی که راه علم آموزی را می پوید خداوند او را در راهی به سوی بهشت پیش می برد[اصول کافی، ج 1، کتاب فضل العلم، باب ثواب العالم و المتعلم]. - از پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ نقل شده است: چون روزی آید که در آن علمی که مرا به خداوند نزدیک کند بر من افزوده نشود مرا در طلوع خورشید آن روز مبارکی نیست. [المحجه البیضاء، ج 1، ص 16] 2- سفارش به خواندن در نزول اولین آیات بر پیامبرصلی الله علیه وآله.دین اسلام،کامل ترین دین در میان ادیان الهی است که به همه جوانب زندگی انسان نگاهی ویژه دارد و برنامه ای کامل برای این منظور در نظر گرفته تا انسانها با عمل به این برنامه به تکامل برسند. سفارش و تأکید بسیار اسلام برعلم آموزی،تا جایی است که نخستین آیاتی که بر پیامبر بزرگوار اسلام نازل شد، سفارش به خواندن بود: اقرا باسم ربک الذی خلق. خلق الانسان من علق. اقرا و ربک الاکرم. الذی علم بالقلم. (علق: ۱-۵)«بخوان به نام پروردگارت که [جهان را]آفرید.[همان کسی که ] انسان را از خون بسته ای خلق کرد. بخوان که پروردگارت بزرگوار است؛ همان کسی به وسیله قلم تعلیم کرد و به انسان آنچه را نمیدانست،یاد داد». 3- تعلیم وعلم آموزی ، از اهداف بعثت حضرت رسول معرفی شده :خداوند در قرآن کریم با صراحت تعلیم را یکی از اهداف برانگیخته شدن پیامبر اکرم(ص) دانسته وفرموده است: «هُوَ الَّذی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفی ضَلالٍ مُبینٍ». «او کسی است که در میان جمعیت درس نخوانده ،رسولی از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آنان میخواند وآنان را تزکیه می کند و به آنان کتاب (قرآن )و حکمت می آموزد همانا پیش از این ، همه در ورطه جهالت و گمراهى آشکار بودند». رسول خدا صلی الله علیه وآله در گفتار و رفتار خود بارها به اهمیت علم،آموختن و نقش آن درتکامل زندگی انسان تأکید و سفارش کرده است. نقل است پیامبر اکرم(ص) دو گروه را در مسجددید؛گروهی مشغول عبادت بودندو گروهی سرگرم مذاکره و بحث علمی . پس آن حضرت ، رفتن به نزد گروه دوم را بر پیوستن به جمع عبادت کنندگان ،ترجیح داد ودرباره این رفتار خود فرمود:«من برای تعلیم فرستاده شده ام». 4- ترغیب وتشویق به علم ودانش اندوزی بدون قید وشرط - تحصیل علم از نظر اسلام یک ضرورت مطلق است و هیچ قید و شرطی ندارد. «نه قید زمانی نه قید مکانی وفردی ونه هیچ قید ومحدودیت دیگری ؛ از دیدگاه اسلام هیچ امری نمی تواند مانع کسب علم و دانش شود به عنوان نمونه:1) مسئله جنسیتی نمی تواند مانع کسب و علم دانش شود:چنانکه نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله) می فرماید:«طَلَبُ الْعِلْمِ فَرِیضَةٌ عَلَى کُلِّ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَة»[1]کسب علم و دانش بر هر زن و مرد مسلمان واجب است.هنگامی به اهمیت این سخن پی خواهیم برد که توجه داشته باشیم در آن عصر زنان و دختران پَست‌ترین موجود به حساب می‌آمدند و به تعبیر قرآن کریم:«إِذا بُشِّرَ أَحَدُهُمْ بِالْأُنْثى ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدًّا وَ هُوَ کَظِیمٌ»[2] هر گاه به یکى از آنها بشارت دهند دخترى نصیب تو شده صورتش (از فرط ناراحتى) سیاه مى شود، و مملو از خشم مى گردد.2) زمان نیز نمی تواند مانع کسب علم و دانش شود:چنانکه نبی مکرم اسلام(صلی الله علیه و آله) در این زمینه می فرماید:«اطلبوا العلم من المهد إلى اللّحد»[3]از گهواره تا گور دانش بجوئید. نشان می دهد علم آموزی،محدودیت زمانی ندارد3) دوری مکان نیز نمی تواند مانع کسب علم و دانش شود:چنانکه رسولخدا (صلی الله علیه و آله) در این راستا فرمودند:«طلبوا العلم و لو بالصّین»[4]دانش طلب کنید هر چند در چین باشد. - ازاین حدیث معروف ،درمی یابیم که از نظراسلام،طلب علم فریضه ای است که جا ومکان خاصی نمی شناسد و محدودیت مکانی ندارد. 5- داستانی از مجموعه آثاراستادشهیدمطهرى ج 18 193 رسول اکرم صلّى اللَّه علیه و آله وارد مسجد مسجد مدینه شد، چشمش به دو اجتماع افتاد که از دو دسته تشکیل شده بود و هر دسته اى حلقه اى تشکیل داده سرگرم کارى بودند. یک دسته مشغول عبادت و ذکر و دسته دیگر به تعلیم و تعلم و یاد دادن و یاد گرفتن سرگرم بودند. هر دو دسته را از نظر گذرانید و از دیدن آنها مسرور و خرسند شد. به کسانى که همراهش بودند رو کرد و فرمود: «این هر دو دسته کار نیک مى کنند وبر خیر و سعادتند.» آنگاه جمله اى اضافه کرد: «لکن من براى تعلیم و دانا کردن فرستاده شده ام.» پس خودش به طرف همان دسته که به کار تعلیم و تعلم اشتغال داشتند رفت و در حلقه آنها نشست [5] پی نوشت ها:[1] . بحار الأنوار، ج 1، ص 177. [2] . سوره نحل، آیه 58.[3] . نهج الفصاحة ص 218.[4] . الحکم الزاهره، ص 51.[5]. « منیة المرید، چاپ بمبئى، صفحه 10» .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه