توبه کردن همیشه میتونه پذیرفته شودیانه؟دلایل پذیرفته شدن توبه ازطرف خداچیست؟

الف . توبهتوبه در لغت به معنای رجوع و بازگشت است. بازگشت در امور فیزیکی معنای روشنی دارد، یعنی این که انسان راهی را برود و سپس آن راه را بر گردد، اما در امور نفسانی و قلبی هم توبه معنای خاص خود را دارد، توبه یعنی روح و نفس انسان که مدتی از حیات خود را با یک سری از صفات و خصلت ها گذرانده و سپری کرده و با آن ها همدم بوده است، به دلیل یک انقلاب و تحول درونی آن ها را ترک کند و بر گردد.ب . مراحل و ارکان توبه و پاکسازىجامعترین سخن درباره حقیقت و ارکان توبه همان کلامی است که در سخنان قصار امیرمؤمنان على علیه السلام در نهج البلاغه در شرح استغفار به معنى جامع و کامل آمده است.کسى در محضر آن حضرت گفت: «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ» گویى امام از طرز سخن او و یا سوابق و لواحق اعمالش مى دانست که این استغفار جنبه صورى دارد و نه واقعى، به همین جهت از این استغفار بر آشفت و فرمود: «ثَکِلَتْکَ امُّکَ اتَدْرى مَا الْاسْتِغْفارُ؟ الْاسْتِغْفارُ درَجَةُ الْعِلِّیِّیْنَ»؛ (مادرت بر عزاى تو بگرید، آیا مى دانى استغفار چیست؟ استغفار مقام بلند مرتبگان است!)سپس افزود: «وَهُوَ اسمٌ واقِعٌ عَلى سِتَّةِ مَعانٍ»؛ (استغفار یک کلمه است امّا شش معنى [و مرحله] دارد.)«اوَّلُها النَّدَمُ عَلى ما مَضى»؛ (نخست، پشیمانى از گذشته است.)«وَالثَّانى الْعَزْمُ عَلَى تَرْکِ الْعَودِ الَیْهِ ابَداً»؛ (دوم، تصمیم بر ترک آن براى همیشه است.)«وَ الثَّالِثُ انْ تُوءَدِّىَ الَى الْمَخْلُوقینَ حُقُوقَهُمْ حَتّى تَلْقَى اللَّهَ امْلَسَ لَیْسَ عَلَیْکَ تَبِعَةٌ»؛ (سوم این که حقوقى را که از مردم ضایع کرده اى به آنها باز گردانى، به گونه اى که هنگام ملاقات پروردگار حقّ کسى بر تو نباشد.)«وَ الرَّابِعُ انْ تَعْمِدَ الَى کُلِّ فَرِیْضَةٍ عَلَیْکَ ضَیَّعْتَها فَتُؤَدِّىَ حَقَّها»؛ (چهارم این که هر واجبى که از تو فوت شده حقّ آن را به جا آورى [و قضا یا کفّاره آن را انجام دهى].)«وَ الْخامِسُ انْ تَعْمِدَ الَى اللَّحْمِ الذَّى نَبَتَ عَلَى السُّحْتِ فَتُذِیْبَهُ بِالْأَحْزانِ حَتَّى تُلْصِقَ الْجِلْدَ بِالْعَظْمِ وَیَنْشَأَ بَیْنَهُما لَحْمٌ جَدِیدٌ»؛ (پنجم این که گوشتهایى که به واسطه حرام بر اندامت روئیده، با اندوه بر گناه آب کنى، تا چیزى از آن باقى نماند، و گوشت تازه به جاى آن بروید.)«وَالسَّادِسُ انْ تُذِیقَ الْجِسْمَ الَم الَطَّاعَةِ کَما أذَقْتَهُ حَلاوَةَ الْمَعْصِیَةِ فَعِنْدَ ذلِکَ تَقُولُ اسْتَغْفِرُ اللَّهَ»؛ (ششم آن که به همان اندازه که لذّت و شیرینى گناه را چشیده اى درد و رنج طاعت را نیز بچشى، و پس از طىّ این مراحل بگو استغفر اللّه!) (5) همین معنى در روایت دیگرى از کمیل بن زیاد از امیرمؤمنان على علیه السلام نیز نقل شده است. (6)ممکن است گفته شود: اگر توبه این است که امیرمؤمنان على علیه السلام در این حدیث بیان فرموده، کمتر توبه کارى مى توان پیدا کرد.ولى باید توجّه داشت که بعضى از شرایط شش گانه بالا شرط توبه کامل است، مانند شرط پنجم و ششم، امّا چهار شرط دیگر، جزء شرایط واجب و لازم است. و به تعبیر بعضى از محققّان، قسمت اوّل و دوم از ارکان توبه است، و قسمت سوم و چهارم از شرایط لازم، و قسمت پنجم و ششم از شرایط کمال است.ج . توبه نصوح چیست؟خداوند در قرآن کریم می فرماید:تُوبُوا الى الله تَوبَة نَصُوحاً(7)؛ به درگاه الهى توبه نصوح کنید.امام صادق علیه السلام در تفسیر واژه «نصوح» چنین فرمودند:هو الذَّنبُ الّذى لا یَعودُ فیه اَبداً(8)؛ آن توبه‌اى است که هرگز به آن گناه باز نگردد.و امام هادى علیه السلام در معنى توبه نصوح فرمود:ان یکونَ الباطِنُ کالظاهِر و افضِل من ذلک (9)؛ توبه نصوح، آن است که باطن انسان مانند ظاهر بلکه بهتر از ظاهر باشد.رسول خدا صلّى الله علیه وآله در معنى نصوح فرمودند:ان یَتُوب التائِب ثمّ لایَرجع فى ذَنبٍ کما لایَعود اللَبن الى الضَّرع (10)؛ توبه کننده، هرگز به گناه باز نگردد، چنانکه شیر به پستان باز نمى‌گردد.امام على علیه السلام در معنى نصوح مى‌فرماید:نَدمٌ بِالقَلب و استِغفار باللّسان و القَصد على ان لا یَعود(11)؛ پشیمانى قلبى و عذرخواهى با زبان، و تصمیم جدى و مداوم بر ترک گناه.د . وسعت دامنه پذیرش توبهچنانکه قبلاً ذکر شد، خداوند مى‌فرماید:... لا تَقنطوا مِن رَحمَة الله اِنّ اللهَ یَغفِر الذُّنوبَ جَمیعاً(12)؛ از رحمت خدا ناامید نشوید، خداوند همه گناهان را مى‌آمرزد.این آیه با صراحت بیان مى‌دارد که راه توبه به روى همه کس باز است. تا آنجا که نقل شده «وحشى» قاتل حضرت حمزه (علیه السلام) با شنیدن این آیه به حضور پیامبر (صلّى الله علیه وآله) آمد و اظهار توبه کرد.پیامبر اکرم (صلّى الله علیه وآله) توبه او را پذیرفت ولی فقط به او فرمود: از چشم من غایب شو، چرا که من نمى‌توانم به تو نگاه کنم.رسول اکرم (صلّى الله علیه وآله) مى‌فرماید:در هر جا هستى، از خدا بترس و با مردم با اخلاق نیک برخورد کن، و هرگاه گناهى کردى کار نیکى انجام بده که آن گناه را محو کند.بعضى سؤال کردند: آیا این آیه درباره وحشى است یا شامل همه مسلمین مى‌شود؟ پیامبر (صلّى الله علیه وآله) فرمود: همه را شامل مى‌شود.(13)وسعت و دامنه پذیرش توبه تا آنجاست که روایت شده: شخصى در محضر حضرت رضا (علیه السلام) گفت: خدا لعنت کند کسى که با على (علیه السلام) جنگید. امام رضا (علیه السلام) به او فرمود: «قل الاّ مَن تاب و اَصلح » (14)؛ ( بگو مگر کسى که توبه کرد و خود را اصلاح نمود.)و این بیانگر لطف الهى نسبت به گنهکاران است اصولاً اسلام راه بازگشت به سوى خدا را به روى هیچ کس نمى‌بندد، حتى در مورد عذاب سخت شکنجه گران مى‌فرماید:ه . محبت خاص خدا به توبه کنندگاندر قرآن مى‌خوانیم:اِنَّ الله یُحِبُّ التَّوّابین(29)؛ خداوند قطعاً توبه کنندگان را دوست مى‌دارد.امام باقر علیه السلام مى‌فرماید:هر گاه مردى در شب تاریک شتر و توشه‌اش را در سفر گم کند و سپس پیدا کند، چقدر خوشحال مى‌شود، خداوند بیشتر از او نسبت به توبه کننده فرحناک مى‌شود.(30)و در سخن دیگر فرمودند: « الله افرح بتوبة عبده من العقیم الوالد، و من الضال الواجد، و من الظمان الوارد » (31)؛ ( خداوند به توبه بنده‌اش فرحناک‌تر است از مرد عقیمى که داراى فرزند شود و از شخصى که گمشده‌اش را پیدا کند، و از تشنه‌اى که به آب مى‌رسد.)رسول اکرم (صلّى الله علیه وآله) فرمودند: « هیچ موجودى در پیشگاه خدا، محبوب‌تر از مرد یا زن توبه کننده نیست. »(32)نیز فرمودند: التائبُ حَبیب الله (33)؛ توبه کننده، محبوب خدا است. و . دلیل محبت خدا اول : به هر میزان موجودى کامل تر و بى نیازتر باشد به رفع نیاز دیگران بیشتر اقدام مى کند و این از ویژگى ها و نشانه هاى موجود کامل و مهربان است.بعضى ها کارى را انجام مى دهند براى این که سودى ببرند، مثلًا کسى خانه اى را مى سازد که در آن سکونت کند یا خانه اى مى سازد که بفروشد و از آن سود ببرد. غرض از خانه سازى در اینجا، سود بردن صاحب خانه است. گاه هدف از ساختن این بنا سود بردن نیست، جود کردن است، مثل کسى که وضع مالى اش از راه حلال درست است، مسکن دارد و در عین حال براى دانشجویان خوابگاه مى سازد. او سودى نمى برد ولى جود مى کند، اگر این کار را نکند ناقص است، سخاوت ندارد، خداوند متعال نیز چون عین کمال است، محبت از او ترشح مى کند و نشأت مى گیرد و اگر چنین نباشد نقص برای او محسوب می شود .دوم : در تفسیر وزین المیزان آمده است : . هر چیزی ذات خود را دوست می دارد و هر محبی همه متعلقات محبوب خود را نیز دوست می دارد ؛ در نتیجه هر چیزی آثار وجودیش را هم دوست می دارد ؛ از اینجا معلوم می شود که خدای سبحان ، بدین جهت که خود را دوست می دارد، خلق خود را دوست می دارد و اگر خلق خود را دوست میدارد ، بدین جهت است که انعام او را می پذیرد و باز اگر خلق خود را دوست می دارد ، بدان جهت است که هدایت او را می پذیرند . (تفسیر المیزان / ج 1 / ص 621) لذا چون حضرت حق ، ذات خود را دوست دارد ، همه ی هستی را خلق کرد و به همین جهت ، مخلوق خویش را نیز دوست دارد .ز . جلوه های محبت خدا خداوند متعال :1 - تمام نیازهای هر موجودی را برای او برآورد کرده2 - شرایط به کمال رسیدن هر موجودی را محیا نموده3 - تمامی زمینه های هدایت را برای بندگان خود فراهم کرده4 - به بهانه های مختلف بندگان گناه کار خود را به سوی خود دعوت نموده و حال آنکه او هیچ احتیاجی به بنده آلوده، فقیر و عهد شکن خود ندارد.5 - برای هر عمل نیکی اجر و پاداش فراوان قرار داده تا جایی که برای فکر و نیت خوب نیز ثواب می دهد؛ ولی بابت هر عمل زشت تنها یک گناه می نویسد آنهم اگر توبه کنی ، از صفحه اعمال پاک می شود .6 - هیچ مخلوقی را بدون روزی نگذاشته و تا پایان عمر روزی تمامی بندگان خود - چه آنهایی که او را پرستش می کنند و چه آنهایی که به او کفر ورزیده اند - را تضمین نموده است .- گناهانى که بندگانش دور از چشم دیگران مرتکب شده اند را می پوشاند بگونه ای که زمینه اى فراهم کرده که دیگران متوجه آنها نشوند .7 - محبت والدین به فرزندان و بالعکس خود جلوه دیگری از محبت خداوند است.8 - نعمت های فراوانی که در زندگی به انسان داده از عقل و اندیشه و احساس و اعضا و جوارح بدنی همه جلوه هایی از محبت خدا است. و هزاران هزار مورد دیگر ، که همگی جلوه های محبت خداوند بر بندگان و بلکه تمامی مخلوقاتش می باشد . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه