در كتاب بحرالمعارف از عبدالصمد همداني خطبه‎اي منسوب به اميرالمؤمنين(ع) به نام خطبه البيان آمده آيا این کتاب معتبر است؟

مولي عبدالصمد همداني عارف شيعي قرن 12 هـ ق. در اين كتاب عرفاني خود، خطبه البيان را به مولاي متقان منتسب كرده و در مقابل مخالفان از حرف خود دفاع مي‎كند اما هيچ سندي را بر درستي اين خطبه نمي‎آورد و فقط ديگران را متهم مي‎كند كه برخي مطالب را در ست متوجه نمي‎شويد، هرچند كه برخي از فضايل آن حضرت در اين خطبه مطابق با روايات صحيح است همانند گفتار رسول الله ـ صلي الله عليه و آله وسلم ـ كه فرمود:‌ ((من شهر علمم و علي دروازه آن است» اما نمي‎توان همه اين خطبه را از فرمايشات حضرت علي عليه السلام دانست چرا كه در اين خطبه مطالبي وجود دارد كه از شأن ولايت بدور است به عنوان نمونه در اين خطبه آمده كه حضرت گفته باشند: ((من همانم كه پيامبران و رسولان را برانگيختم، جهانيان را آفريدم، زمين را گستراندم و... .)) چگونه امامي كه در عمرش يك لحظه هم رويش را به سوي غير خدا بر نگردانده است، خود را آفريننده جهان بداند و... . بر همين اساس محقق اين كتاب در پاورقي اين خطبه مي‎نويسد:(( اين خطبه را هيچ يك از حديث نويسان در كتاب‎هاي حديثي معتبر خود نياورده است و حتي علامه مجلسي نيز كه بنايش جمع آوري همه احاديث بود اين خطبه را در بحار نقل نكرده و مرحوم محقق قمي در جامع الشتاب گفته: اين خطبه از سخنان آن حضرت نيست.)) علامه عاملي نيز به طور مفصل اين خطبه را رد نموده و مي‎گويد: ((اين خطبه را عبدالله بن مسعود از امير مؤمنان نقل كرده كه آن حضرت در زمان خلافت خود در بصره ايراد نموده در حالي كه عبدالله بن مسعود در زمان عثمان از دنيا رفته بود چگونه ممكن است ابن مسعود مرده بيايد خطبه حضرت را نقل كند علاوه بر اين چند اشكال ديگر نيز دارد مانند اين كه برخي گفته‎اند اين خطبه در كوفه ايراد شده است و ديگر اين كه در اين خطبه آمده است افرادي چون ابن يقطين عمر بن صالح، اشعب طماع و... بلند شدند و از حضرت سئوالاتي كردند در حالي كه اين افراد در آن زمان هنوز به دنيا نيامده بودند.)) بنا بر اين به نظر مي‎رسد افرادي فضائلي از اميرالمؤمنين عليه السلام را با اضافاتي از خودشان جمع‎آوري كرده و به صورت خطبه و از زبان آن حضرت به مردم نقل كرده‎اند و عده‎اي از علما ناخودآگاه اين كلمات را به عنوان خطبه آن حضرت در كتاب‎هاي‎شان آورده‎اند بد ون اين كه به اشكالات غير قابل انكار توجهي كنند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه