آیا تفاوتى بین امامان شیعه و ائمه بقیه مذاهب اسلامى وجود دارد؟

پاسخ: امام در لغت به معناى پیشواى مردم «الامام هو المتقدم بالناس » مى باشد. به همین دلیل، امام جماعت یا امام جمعه به کسى اطلاق مى شود که پیشواى مردم در نماز باشد. بقیه مذاهب چهارگانه اهل سنت نیز پیشوایان چهارگانه خود (امام ابوحنیفه، امام مالک، امام شافعى و امام احمد حنبل) را از آن جهت امام مى نامند که آن ها با اجتهاد و ابتکار خود، حلال و حرام را معین مى کرده اند.در مذهب شیعه هم علما و فقهایى وجود دارند که در دوران غیبت امام دوازدهم، حضرت ولیعصر- عجل اللَّه تعالى فرج الشریف- بر اساس موازین چهارگانه «کتاب، سنت، عقل و اجماع» فتوا مى دهند و حلال و حرام را بر مردم معلوم مى کنند. ولى شیعیان بدان جهت آن ها را امام نمى دانند، زیرا امامت به معناى خلافت و ولایت و بصورت مطلق براى هر زمان و هر مکان توسط پیامبر و به امر الهى مختص به اوصیاى دوازده گانه عترت طاهره مى باشد.[۱] بعد از قرن پنجم و به دستور پادشاه وقت، علماى اهل سنت، باب اجتهاد را مسدود نمودند. آن ها آراى علما و فقها را جمع و منحصر به همان چهار فقیه فوق الذکر بنام امام کردند؛ یعنى فقط آن چهار نفر را به رسمیت شمردند. از آن زمان تاکنون مذاهب چهارگانه رایج شده است و مردم نیز مجبور به تبعیت یکى از آن ها شده اند.آیا این چهار نفر داراى ویژگى هاى بارز و منحصر به فردى هستند؟ برترى هاى هر کدام بر دیگرى چیست که امت اسلام باید بعد از قرن ها به این چهار نفر رجوع کند؟ آیا این احتمال وجود ندارد که در آینده مجتهدى تربیت شود و ظهور کند که از نظر علم و تقوا، به مراتب بالاتر از آن چهار نفر باشد؟ در این صورت آیا هنوز مردم باید پیرو همان چهار نفر باشند؟ چهار نفرى که نه خود از اصحاب پیغمبر صلى الله علیه و آله بوده اند، نه او را ملاقات کرده اند و بعد ازمدتى مذهبى را ارائه کرده اند.به همین دلیل است که ما معتقد به جمود فکرى در بین جامعه مسلمین (اهل سنت) هستیم، زیرا راه تعالى و ترقى و بحث مسائل روز و جدید بسته شده است. در صورتى که یکى از ویژگى هاى دین اسلام، حفظ اصول و ارزش هاى مذهبى و همراهى با قافله تمدن، در طول پیشرفت زمان است. این یکى از دلایلى است که از نظر شیعه، تقلید ابتدایی بر میت جایز نیست و همواره باید از یک مجتهد زنده تقلید نمود. لذا در فقه شیعه باب اجتهاد باز است و علماى شیعه بر اساس روایات پیامبر و اهل بیت پیامبر با در نظر گرفتن کلیه مقتضیات زمان و مکان اجتهاد مى کنند و فتواى مناسب با آن مى دهند.جالب تر این که، بسیارى از مذهب دیگر اسلامى که خود همچنان پیرو شخص مُرده ای در ده قرن پیش مى باشند و پیروى مسلمانان را منحصر به یکى از مذاهب اربعه مى دانند، شیعیان را مرده پرست، رافضى و مشرک مى خوانند. در صورتى که هیچ نص صریحى در باره این چهار نفر وجود ندارد، ولى امام و امامت شیعه، نص صریح پیغمبر (ص) بوده که از بیان مجدد آن خوددارى مى شود.از طرف دیگر لفظ امام را بارها پیامبر براى امیرالمؤمنین بکار بردند:انس بن مالک مى گوید پیامبر فرمود: اولین کسى که از این در وارد مى شود او امام متقین است و سید و سرور مسلمانان و خاتم اوصیاء یعسوب مؤمنان و کشاننده روسفیدان به بهشت است.[۲]حاکم و بخارى و مسلم در صحیح روایت مى کنند پیامبر(ص) فرمود: سه چیز درباره على به من وحى شد، سرور سید مسلمانان و امام متقین و رهبر روسفیدان بسوى بهشت. مراجعه شود: پاسخ به شبهات در شبهاى پیشاور، ص: ۷۲ -------------------------------------------------------------------------------- [۱] . اما در محدوده زمان، مکان و شرایط خاصى امام بصورت اصطلاحى و به صورت مقید داریم. مانند امام جماعت، امام جمعه یا امام در محدوده زمانى خاص مانند امام خمینى- که رهبرى سیاسى و مذهبى دارند که این ها همه از علما هستند و هرگز جزو ائمه اصطلاحى بشمار نمى روند. ضمناً باید دانست که ائمه شیعه را خداوند معین فرموده و از طریق پیامبر خدا صلى الله علیه و آله به مردم معرفى کرده و آن ها بر طبق ادله اى که در جاى خود آمده معصوم از خطا و گناه هستند و علم آن ها علم افاضى و اشراقى و لدنى است. ولى ائمه سایر مذاهب بین علماى زیادى که با نام امام خوانده مى شوند، انتخاب شده اند که اولًا ربطى به عالم غیب ندارند، ثانیاً علم آن ها نیز بر اساس اجتهاد و تأویل خود آن هاست، ثالثاً نه خود آن ها بلکه دیگران آن ها را معصوم از خطا و گناه نمى دانند.[۲] . حلیة الأولیاء- کفایة الطالب ... .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه