چرافقط اسلام دین شمرده می شود؟آیا پیروان ادیان دیگر به بهشت نمی روند؟ آیا فقط کسانی که مسلمان هستند و ولایت امامان(ع) را قبول دارند به بهشت میروند؟ کسانی مثل ادیسون و صدها دانشمند غربی دیگر که برخلاف ماها که به اطرافیان هم خیرمان نمی رسد با این همه خدمات به بشریت و هم اینکه اکثر آنها به خدا هم اعتقاد دارند وفقط مسلمان نیستند جهنمی هستند؟ آیا این همه آدم به شدت فقیر در هندوستان و آفریقا که اتفاقا خیلی از آنها امکان شناخت دین برایشان فراهم نشده جهنمی هستند و بهشت دربست مال ما به اصطلاح مسلمانان است؟ فکر نکنم این با عدل خدا تناسب داشته باشد؟

از نظر شریعت اسلام، ادیان پیشین در ظرف زمانی خود با توجه به استعدادهای مردم همان زمان، کامل و بر حق بوده اند؛ به عبارت دیگر، تمام ادیان الهی در تسلیم حق تعالی بودن مشترکند؛ اما این که همه آنها در تمام زمانها بر حق باشند، از نظر قرآن مردود است. اساسا آنچه با ارزش است اسلام و تسلیم واقعی در برابر حق است؛ چه بسا مسلمانانی که از اسلام تنها نامش را یدک می کشند و چه بسیار غیرمسلمانانی که در برابر حقیقت تسلیمند. از دیدگاه اسلام همه کسانی که در برابر حقیقت تسلیم هستند، اهل حقیقت و مسلمانند. اسلام توجّه زیادی به قلب انسانها دارد؛ این که فرد به طور قلبی در برابر حقیقت تسلیم باشد، بسیار حائز اهمیت است؛ این فرد اگر چه مسلمان نباشد، در دیدگاه اسلامی جایگاه ویژه ای دارد؛ زیرا مخالفت او با اسلام یا مسلمان نبودنش از روی عناد نیست.   استاد مطهری در صفحه 269 عدل الهی می فرماید:   «اگر کسی دارای صفت تسلیم باشد و به عللی حقیقت اسلام بر او مکتوم مانده باشد و او در این باره بی تقصیر باشد، هرگز خداوند او را معذّب نمی سازد، او اهل نجات از دوزخ است.»   خدای متعال می فرماید: «وَ ما کُنّا مُعَذِّبِینَ حَتّی نَبْعَثَ رَسُولاً»[i]محال است که خدای کریم کسی را که حجت بر او تمام نشده است، عذاب کند. اصولیین مفاد این آیه را که تأیید حکم عقل است، «قبح عِقاب بلا بیان» اصطلاح کرده اند و می گویند تا خدای متعال حقیقتی را برای بنده ای آشکار نکرده باشد، زشت است که او را عذاب کند. برای نشان دادن این حقیقت که ممکن است افرادی یافت شوند که دارای روح تسلیم باشند و در عین حال، مسلمان نباشند، دکارت، فیلسوف فرانسوی، نمونه خوبی است. استاد مطهری بر این باور است که اینها «مسلم فطری» می باشند.[ii] بنابراین، آنچه که در این اصل مهم است تسلیم در برابر حقیقت می باشد؛ یعنی هر کسی را که در مقابل حق و حقیقت عناد ندارد، اگر چه مسلمان نباشد، نمی توانیم از دایره نجات خارج بدانیم؛ به عبارت دیگر، خارج شدگان از این دایره کسانی اند که لجاجت در برابر حقیقت دارند؛ آنهایی که به قول شهید مطهری مبتلا به آفت جحود، یعنی حالت «ستیزه گری» با حقیقت هستند.[iii] اینها کسانی اند که حقیقت را می فهمند و در دل به آن اعتراف می نمایند؛ ولی در واقع با آن به مخالفت می پردازند؛ یعنی عقل و دل آنها تسلیم است؛ ولی از روی تکبر و خودخواهی و... در عین شناختِ حقیقت با حقیقت به مبارزه برمی خیزند. آنها بیماران روحی اند که به خاطر منافع شخصی و تعصّبات قبیله ای یا حزبی با حقیقت مقابله می کنند. قرآن در آیه 32 انفال، درون مایه شان را این گونه ترسیم می کند:   «گفتند: پروردگارا، اگر این حق است و از طرف توست، بارانی از سنگ از آسمان بر ما فرود آر، یا عذاب دردناکی برای ما بفرست.»   این گونه افراد از شدّت تعصب و لجاجت یا عوام فریبی، حاضرند چنین نفرین هایی بر خود روا دارند؛ امّا حق را نپذیرند. تفسیر نور در ذیل این آیه از کتاب الغدیر، ج 1، ص 239 تا 266 به نقل از 30 نفر از علمای اهل سنّت، روایتی را می آورد که گویای نمونه ای از این افراد در صدر اسلام است: پس از تعیین علی علیه السلام برای امامت از سوی پیامبر صلی الله علیه و آله که به فرمان خداوند در غدیر خم انجام یافت، نعمان بن حارث که از منافقان بود، نزد پیامبر آمده و گفت: ما را به توحید و نبوّت و جهاد و حج و روزه و نماز و زکات، دستور دادی، پذیرفتیم. حالا این جوان را امام ما قرار دادی؟ پیامبر فرمود: به فرمان خدا بود. او از شدّت ناراحتی به خود نفرین کرد و در نفرین، از همین آیه اقتباس کرد.[iv]   در برابر این گروه، خداوند حالت کسانی را که در برابر حقیقت تسلیم و از صفت جحود و کفر مبرا هستند در آیه 112 سوره بقره این گونه توصیف می کند:   «آری کسی که روی خود را تسلیم خدا کند (سر به خدا بسپارد) و نیکوکار باشد، پس پاداش او نزد پروردگارش ثابت است؛ نه ترسی بر آنهاست و نه غمگین خواهند شد.»   در این باره، حضرت علی علیه السلام مطلبی دارد که با آنچه در میان مسلمانان و حتّی شیعیان متداول است، تازگی دارد و از دید ویژه ای باید به آن نگریست؛ او در حکمت 125 نهج البلاغه اسلام را به نحوی تعریف می کند که ناظر به عملگرایی می باشد. او اظهار می دارد:   «اسلام را طوری تعریف کنم که دیگر قبل از من تعریف نکرده باشند: اسلام زیر بار رفتن است (الاسلام هو التسلیم) و... .»   طبق تفسیر آن حضرت بسیاری از کسانی که در برابر حق تسلیم می باشند و زیر بار حقیقت می روند اگر چه بر خلاف منافع شخصی و گروهی آنها باشد، داخل اسلام می گردند. در این زمینه مرحوم مطهری در صفحه 291 کتاب عدل الهی خود، روایت جالبی از امام باقر علیه السلام نقل می کند:   «هر چیزی که نتیجه اقرار و تسلیم و روح پذیرش حقیقت باشد ایمان است و هر چیزی که نتیجه روح عناد و سرپیچی از حقیقت باشد کفر است»[v]   با نظر به این سخن، بسیاری از مردم اهل ایمان خواهند بود؛ زیرا جحود و عنادی با حق نداشته و اگر حقیقت را بفهمند آن را در می یابند یا دست کم با آن مخالفت نمی نمایند و همین، رمز نجات ایشان خواهد بود. *این قسمت برگرفته شده است از مقاله "نجات اکثریت از دیدگاه استاد مطهری" فصلنامه رواق اندیشه، شماره 34، رجبی نیا. برای اطلاع کامل به لینک های زیر رجوع کنید: نجات اکثریت از دیدگاه استاد مطهری [iii] ر.ک.: همان، صص 290289 .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه