بسم الله الرحمان الرحیم*منظور از بینندگان اعمال چه کسانی هستند؟

منظور از بینندگان اعمال چه کسانی هستند؟لطف خداوند و عدالت او ایجاب می کند ناظرانی بر اعمال و رفتارانسانها بگمارد تا کوچک ترین عمل هر کدام را ثبت و ضبط کنند و این مسأله بیانگر این حقیقت است که انسان در روز حساب باید پاسخگوی اعمال، رفتار و گفتار خویش باشد و در واقع نوعی اتمام حجت بر انسان خواهد بود. بنابراین، همه اعمال انسان تحت نظارت ناظران اعمال است از این رو یکی از سنت های ثابت الهی، نظارت کامل، دقیق و مداوم بر اعمال و رفتار و نیات انسان ها و ارزیابی آنهاست.منظورازاین ناظران1- ذات باریتعالی خداوند متعال همواره و در همه حال ناظر و شاهد بر اعمال، رفتار و نیات انسان است و اگر انسان این حقیقت را همیشه در برابر چشم خویش قرار دهد و خدای سبحان را ناظر بر کارها، رفتارها و نیت های خود بداند از هرگونه لغزش، خطا و خیانت در امان خواهد ماند. امام خمینی رحمة الله می فرماید:عالم محضر خداست، در محضر خدا معصیت نکنید. یکی از علمای اخلاق می گوید: »باید به خود بقبولانیم که در محضر خدا هستیم و خداوند عالم، بر تمام اعمال ما ناظر و شاهد است. همین مضمون در آیات به گونه ای دیگر بیان شده است: أَلَمْ یعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ یرَی آیا انسان نمی داند خدا دارد نگاهش می کند؟ امیرمؤمنان علیه السلام می فرماید: قَدْ عَلِمَ السَّرائِرَ وَ خَبَرَ الضَّمَائِرَ، لَهُ الاحَاطَةُ بِکلِّ شَی ءٍ وَ الْغَلَبَةُ لِکلِّ شَی ءٍ وَ الْقُوَّةُ عَلی کلِّ شَی ءٍ.(نهج البلاغه، خطبه 86، ص 143))خداوند متعال) به تمام نهانی ها دانا و از همه اندیشه ها آگاه است، برای او به ظاهر و باطن هر چیزی احاطه و نسبت به هر چیزی غلبه و توانایی است. یعْلَمُ خائِنَةَ الأعْینِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ. غافر، / 19 او چشم هایی را که به خیانت گردش می کند می داند، و از آنچه در سینه ها پنهان است باخبر است.هنگامی که از معنی این آیه از حضرت صادق علیه السلام سؤال کردند، فرمود: اَلَمْ تَرَ اِلَی الرَّجُلِ ینْظُرُ اِلی الشَّی ءٍ وَ کاَنّهُ لاینْظُرُ اِلَیه، فَذلِک خائِنَةَ الاَعْین. آیا ندیده ای گاه انسان به چیزی نگاه می کند اما چنین وانمود می کند که به آن نگاه نمی کند؟ این نگاه های خیانت آلود است ، معانی الاخبار، ص 335بر این اساس، اگر انسان این حقیقت را که خداوند متعال همواره و در همه حال ناظر و شاهد بر اعمال، رفتار و نیات اوست، همیشه در برابر چشم خویش قرار دهد، از هرگونه لغزش، خطا و خیانت در امان خواهد بود2- فرشتگان ثبت اعمال فرشتگان از شریف ترین موجودات الهی اند که واسطه فیض بین خدا و انسان می باشند. آنان بنده مطیع و معصوم خداوند هستند و هر کدام وظایف مخصوص به خود دارند و گروهی از آنان ناظر بر اعمال انسان و ثبت کننده اعمال اویند. تفسیر نمونه ج 22، ص 246در این باره می گوید: علاوه بر احاطه علمی خداوند به ظاهر و باطن انسان، دو فرشته نیز مأمور حفظ و نگاهداری حساب اعمال اویند که از طرف راست و چپ از او مراقبت می کنند. لذا خداوند متعال می فرماید: إِذْ یتَلَقَّی الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الیمِینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعِیدٌ. ق، / 7به خاطر بیاورید هنگامی را که دو فرشته سمت راست و چپ انسان که مراقب و ملازم او هستند اعمال او را گرفته و ضبط می کنند ، علامه طباطبایی در المیزان ج 18، ص 520خصوص نوشتن اعمال انسان توسط فرشتگان می نویسد: مقصود این است که به علم خدای تعالی اشاره کند و بفهماند که خدای سبحان از طریق نوشتن اعمال انسان ها توسط ملائکه، به اعمال انسان علم دارد، علاوه بر آن علمی که بدون وساطت ملائکه و هر واسطه ای دیگر دارد و غرض عمده بیان اقربیت خدای تعالی به انسان و علمش به اوضاع و احوال او باشد، وگرنه فرشتگان موجوداتی مجردند که در جهت قرار نمی گیرند ، در حدیثی جالب امام صادق علیه السلام می فرماید: اِنّ الْمُؤمِنَینِ اِذا قَعَدَا اِلتَقَیا وَ اَعْتَنِقا قَالَتِ الْحَفَظَةُ بَعْضُها لِبَعْضٍ تَنحُّوا عَنهُما فَانَّ لَهُما سِراً وَ قَدْ سَتَرَاللَّه عَلَیهِمَا. مستدرک الوسائل، ج 9، ص 68 هنگامی که دو مؤمن کنار هم می نشینند و بحث های خصوصی می کنند، حافظان اعمال به یکدیگر گویند: ما باید کنار رویم، شاید آنها سری دارند که خداوند آن را مستور داشته است. راوی می گوید: مگر خداوند عزوجل نمی فرماید: مَا یلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلَّا لَدَیهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ. ق،/ 18هیچ سخنی انسان نمی گوید مگر اینکه فرشته مراقب و آماده ثبت اعمال، نزد آن حاضر است؟ امام فرمود: إن کانَت الملائکةُ لاتَکتُبُ لَفْظَهُمَا وَ لاتَعْرِفُ کلامَهُما فَاِنَّهُ یعْرِفُهُ وَ یحْفِظَهُ عَلَیهِما عَالِمُ السِّرَ وَ أخْفی. اگر حافظان سخنان آنها را نشوند، خداوندی که از اسرار باخبر است می شنود و می بیند.از این روایت استفاده می شود که خداوند برای اکرام و احترام مؤمن، بعضی از سخنان او را که جنبه سری دارد از آنها مکتوم می دارد، ولی خودش حافظ تمام این اسرار است. 3- پیامبران و ائمه اطهارعلیه السلام از آیات و روایات استفاده می شود که انوار مقدسه و ارواح مطهره پیامبران و امامان معصوم علیهم السلام نیز شاهد و ناظر بر اعمالند.هر پیامبری در حال حیات و ممات از طریق مشاهده باطنی و روحانی، ناظر احوال تمام امت خویش خواهد بود و روح پاک پیامبرصلی الله وعلیه وآله نیز از همین راه ناظر همه امم پیشین و امت خویش می باشد.تفسیر ج 3، ص 391 مرحوم مجلسی رحمة الله می نویسد: بحث درباره کلیه اعمال تمام انسان ها می باشد و آنان که به همه اعمال اشراف دارند، ذات اقدس اله و پیغمبر اکرم صلی الله وعلیه وآله و ائمه طاهرین می باشند لذا شاهدان، هم باید ناظر بر کار ما باشند و هم ناظر بر باطن، رنگ و نیت کار ما، و این افراد ائمه طاهرین هستند. و روایت زیر این مؤید این مطلب است »نحن الامه الوسط و نحن شهداءاللَّه علی خلقه.ما ائمه امت میانه هستیم و ما شاهدان خدا بر خلق و-اصول کافی، ج 1 ص 191 حجت های او بر روی زمین هستیم. لذا فردای قیامت امام علی علیه السلام شاهد و گواه بر اعمال امت زمان خود می باشد. بعد از علی بن ابی طالب، گواه و مراقب و شاهد امت زمان، امام حسن و امام حسین علیهم السلام هستند. به نوبت تا به عصر ما می رسد و امام زمان ما، شاهد و ناظر بر تمام اعمال ماست، همچنانکه حضرت مهدی علیه السلام می فرماید: ما بر اخبار و احوال شما آگاهیم و هیچ چیز از اوضاع شما بر ما پوشیده و مخفی نمی ماند. شیعه معتقد است حضرات معصومین علیهم السلام شاهد و ناظر اعمال هستند. امام هادی علیه السلام در زیارت جامعه کبیره بدین مهم چنین تصریح فرموده است: وَ حُجَجاً عَلی بَرِییةِ... وَ شُهَداءَ عَلی خَلْقِهِ. ائمه علیهم السلام حجت های خداوند و گواهان بر خلقش هستند. ، مفاتیح الجنان، ص 10624 -اعضاء و جوارح انسان وقتی که گنهکاران در روز قیامت در مقابل خدا لجاجت می ورزند و اعمال خود را انکار می کنند، اعضاء و جوارح آنها به نطق درمی آیند و به زیان آنها شهادت می دهند.وَتُکلِّمُنَا أَیدِیهِمْ وَتَشْهَدُ أَرْجُلُهُم بِمَا کانُوا یکسِبُونَ. یس، /65 دست های آنها با ما سخن می گویند، و پاهای آنها به اعمالشان گواهی می دهند. این شهادت دادن ها برای این است که خدا در دنیا ناظرها را برای ما زیاد کند، که اگر ما از یک ناظری غافل شدیم، ناظر دیگر ما را بیدار کند و فکر نکنیم که هر کاری می خواهیم بکنیم کسی شاهد و گواه بر اعمال خوب و بد ما نیست. 5- زمان و مکان شاهد دیگر بر اعمال ما، زمان و مکانی است که در آن قرار داریم. حضرت علی علیه السلام می فرماید: مَا مِنْ یوْمٍ یمُرُّ عَلَی ابْنِ ادَمَ الّا قال له ذلک الیوم انا یوم جدیدٌ وَ أنا علیک لَشَهیدٌ... اَشْهَدُ لک به یوم القیامة. عبد علی بن جمعه الحویزی، تفسیر نورالثقلین، ج 5، ص 112 هیچ روزی بر انسان نمی گذرد مگر آنکه آن روز به انسان هشدار می دهد که من امروز برای تو روز نوی هستم و گواه کارهایی خواهم بود که در من انجام می دهی و در روز قیامت به آنها شهادت خواهم داد. همچنین امام سجادعلیه السلام می فرماید: هذا یومٌ حادثٌ جدیدٌ و هو علینا شاهد عَتیدٌ.امروز روز نوی است و در قیامت گواه اعمالی است که در آن انجام می دهیم معاد، ص 283 در روز قیامت، زمین نیز به وحی الهی سخن می گوید: یوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا بِأَنَّ رَبَّک أَوْحَی لَهَا. زلزله،/ 4 و 5 آنگاه زمین به اعمالی که بنی آدم انجام دادند شهادت می دهد، همانطور که اعضای بدن انسان ها و نویسندگان اعمالش یعنی ملائکه بر اعمال بنی آدم شهادت می دهند. امام صادق علیه السلام فرمود:نمازهای خود را در مکان های مختلف بخوانید، زیرا مکان ها در قیامت بر اعمالتان شهادت خواهند داد. علل الشرایع، باب 46، ص 343 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه