چه آثار تاريخي در مسجد نبي وجود دارد؟

والاترين و شريف ترين مسجد پس از مسجد الحرام، مسجد پيامبر خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ در مدينه منوره است. پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ خود باني مسجد شريف نبي مي باشد. مسجدي که رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بنا کرد، از جهات زيادي با آن چه امروز در جاي آن ساخته شده تفاوت دارد؛ زيرا در زميني محدود تر ، با بنايي ساده تر و با خلوصی بيشتر بنا شده بود طول مسجد هفتاد ذراع، عرض آن شصت ذراع (هر ذراع حدود نيم متر) و ارتفاع آن 75 / 1 متر بود، به طوري که سر برخي افراد به سقف مي رسيد. نخستين بناي آن از شاخ و برگ و تنه درخت نخل و پس از سال چهارم هجري از خشت و گل بود. اين مسجد در گذر زمان، بارها توسعه يافت تا اين که به شکل کنوني در آمده است. يادگارهاي تاريخي رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ در مسجد نبي، در ايجاد آثار خاص مذهبي موثر بود؛ آثاري که هر يک نشانه اي از معنويت اصيل اين مسجد است. اکنون به آثار تاريخي اين مسجد شريف اشاره مي گردد: 1. روضه شريفه: قسمتي از مسجد النبي که در ناحيه جنوب شرقي ـ رو به سوي قبله ـ مسجد قرار دارد، و حد فاصل ميان منبر و قبر پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ است که به نام «روضه مطهرّ» و «روضه شريفه» شناخته مي شود. اين قسمت فضيلت زيادي دارد، چرا که در حديث رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ به عنوان روضه اي بهشتي معرفي شده است؛ «ما بين بيتي و منبري روضة من رياض الجنة». 2. حجره و مرقد مطهر رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ : يکي از بهترين و متبرک‌ترین نقاط مسجد، مدفن، که همان محل دفن ـ رسول خداـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ است، می‌باشد. پيامبري که محبوب خدا و خلق بوده و ميراث گرانبهاي اسلام، حاصل تلاش بيست و سه ساله اوست. 3. منبر: يکي از مکان هاي تاريخي و مقدس مسجد، محل منبر رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ است. در روايات زيادي نقل شده که پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ در آغاز با تکيه بر درخت خرمايي به ايراد خطبه مي پرداخت تا اين که يکي از اصحاب پيشنهاد ساختن منبري را داد تا رسول خدا بر روي آن بنشيند و بدين وسيله هم مردم او را ببينند و هم آن حضرت از ايستادن خسته نشود. اين منبر بر اثر گذشت زمان از ميان رفت و قسمتي از آن در قرن ششم به عنوان تبرک مورد استفاده قرار مي گرفت در سال 654 قمري مسجد نبوي آتش گرفت و منبر سوخت. نوشته اند که سوخته منبر را در محلي که اکنون منبر فعلي قرار دارد دفن کردند. 4. محراب: محراب در محلي ساخته شده که رسول خدا در آن جا نماز مي گزارد و پيشاني خويش را به عنوان سجده در برابر حق تعالي بر خاک آن مي نهاد. محراب به معناي صدر و بالاي مجلس است. محل نماز رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ کاملا مشخص است و در اين که محل آن همين محراب است ترديدي وجود ندارد. البته در زمان پيامبر و تا چند دهه بعد، چيزي به نام محراب وجود نداشت و مسلمانان تنها با نام آن که در قرآن آمده و مربوط به حضرت مريم است، آشنا بودند. زماني که وليد، خليفه عباسي دستور توسعه مسجد را داد و «عمر بن عبد العزيز» آن را اجرا مي کرد در جايگاه نماز رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ محرابي ساخته شد. 5. ستون هاي مسجد: از ديگر آثار تاريخي اين مسجد مقدس، ستون هاي اين مکان است. سقف مسجد بر ستون هايي قرار داشت که علاوه بر نگهداري از سقف، مورد استفاده رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و اصحاب نيز بود. از هر ستوني خاطره ويژه اي باقي مانده که سبب شده است تا جنبه تبرک و تقدس به خود گيرد و با گرفتن نام هاي خاص در تاريخ، جاودان بماند اکنون به آن ها اشاره مي گردد: الف) استوانه حرس ستون حرس يا محرس از ستون هاي متبرک و تاريخي اين مسجد است. نام گذاري آن به حرس، از آن روست که امام علي ـ عليه السلام ـ در کنار اين ستون مي نشستند و از پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نگهباني مي کردند. 1. استوانه توبه: ستون توبه از ديگر ستون هاي تاريخي مسجد نبي، يادآور خاطره اي درباره يکي از اصحاب رسول خدا به نام «بشير بن عبد المنذر انصاري» مشهور به ابو لبابه است. وي از طرف رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بعد از جنگ احزاب نزد بني قريظه آمد تا با آنان سخن بگويد. ولي از روي بي توجهي به اشاره به آنان ـ بني قريظه ـ گفت: چون نقض عهد کرده اند، مرگ در انتظار آن هاست. ابو لبابه که خود متوجه خطاي خويش شده بود از قلعه بني قريظه خارج شد و مستقيم به سوي مسجد رفت و خود را به يکي از ستون ها بسته و شروع به گريه و زاري کرد. و خداوند توبه او را پذيرفت اين ستون به خاطر همين ماجرا به نام ستون «توبه» معروف است. 2. استوانه وفود: يکي از کارهاي جاري رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ ، ملاقات با سران قبايل براي آشنا ساختن آنان با اسلام و يا مذاکرات سياسي بود. آن حضرت محلي را در مسجد به اين امر اختصاص داده بود و هميشه درهمان مکان، هيأت ها را به حضور مي پذيرفت. محل اين ملاقات ها در کنار ستون هاي مسجد بود که بعدها به نام استوانه «وفود» معروف شد و اکنون از آثار تاريخي اين مسجد مقدس به شمار مي رود. 3. استوانه سرير: از ديگر آثار تاريخي و ستون هاي مسجد، محلي بود که رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ ايام اعتکاف را در آن جا به سر مي برد. اين عمل درکنار استوانه سرير قرار داشته و به عنوان جايي که تختخواب رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بوده، شناخته شده است. د) استوانه قرعه نام قرعه از آن روست که از پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ روايت شده که فرمود: در کنار اين ستون، زميني است که اگر مردم اهميت آن را مي شناختند براي نماز خواندن در آن جا ميان خود قرعه مي انداختند، البته اين ستون نام هاي ديگري هم دارد. 4. استوانه حنانه: رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ در آغاز و زماني که هنوز منبر ساخته نشده بود، بر تنه درخت خرمايي تکيه مي کرد و خطبه مي خواند. نقل شده زماني که براي آن حضرت منبر ساخته شد و براي ايراد سخن روي منبر قرار گرفت، از اين درخت ناله اي شبيه ناله شتر ماده اي که از بچه خود جدا شود، برخاست که به همين دليل به ستوني که در محل آن نباشد، حنانه مي گويند. پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ دستور داد تا آن درخت را در همان جا دفن کردند، محل اين ستون در غرب محراب قرار دارد. 5. استوانه مربعة القبر يا مقام جبرئيل: از ديگر آثار تاريخي اين مکان مقدس استوانه «مقام جبرئيل» يا «مربعة القبر» است، علت نام گذاري آن به مقام جبرئيل اين است که ملک مقرب از آن جا به رسول خدا وارد مي شد و خدمت پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي رسيد اين قسمت در ورودي خانه حضرت فاطمه زهرا نيز بوده است. اين استوانه، اکنون در داخل حجره شريفه واقع است و قرن هاست که قابل دسترسي نيست. 6. استوانه تهجد: از آثار تاريخي ديگر، استوانه تهجد است که در انتهاي ديوار شمالي خانه فاطمه زهرا، قرار دارد. 7. استوانه مخلقه: خلوق به معناي عطر و مخلقه به معناي معطر است. پس استوانه مخلقه ستوني است که بر آن عود مي نهادند و آن فضاي مسجد را معطر مي کرد. از ديگر آثار تاريخي و ماندگار مسجد پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي توان به؛ باب جبرئيل، باب السلام، باب الرحمه، باب النساء، ماذنه، (محل اذان)، بلال حبشي اشاره کرد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه