دیدگاه نویسنده «نقد قرآن» درباره جایگاه زن و خانواده در قرآن چیست؟

دکتر سها در این مورد می نویسد: «قرآن می گوید که زنان باید در خانه بنشینند. همچنین با توجه به آیات و احادیث، زنان در اسلام موجودات عاطل و کم ارزشی هستند که تنها به خدمت جنسی مردان و زائیدن مشغولند. این امر موجب می شود توان نیمی از جمعیت مسلمانان هدر برود و در رشد و توسعه ی کشور نقشی نداشته باشد».[ نقد قرآن، ص 530.]نقد و بررسیدر این قسمت دکتر سها فقط ادعا کرده و به اسلام تهمت زده است که زنان را از عرصه اجتماع خارج کرده است و به هیچ آیه و روایتی استناد نکرده است. لیکن از عبارت او می توان استفاده کرد که به آیات سوره احزاب در مورد زنان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) اشاره می کند.[ «وَ قَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَّ وَ لَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِیَّةِ الْأُولَى وَ أَقِمْنَ الصَّلَاةَ وَ آتِینَ الزَّکَاةَ وَ أَطِعْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ»؛ «احزاب (33)، آیه 33».]غافل از این که تعبیر «قَرْنَ» در این آیه به معنای وقار و سنگینی و متانت و کنایه از قرار گرفتن در خانه است؛ یعنی زنان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) نباید هر روز در کوچه و بازار روانه شوند و در همه ی مسائل دخالت کنند تا مبادا بیماردلان از آنان در مسائل سیاسی و اجتماعی سوء استفاده کنند. «تَبرُّج» نیز به معنای آشکار شدن در برابر مردم است و مقصود از جاهلیت همان جاهلیت قبل از ظهور اسلام است. زنان در آن هنگام زینت ها و زیورهای خود را آشکار می کردند و حجاب درستی نداشتند[ تفسیر نمونه، ج 17، ص 290.].یعنی، زنان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) (و همچنین سایر زنان) نباید آن گونه که در جاهلیت مرسوم بود عمل کنند، بلکه لازم است حجاب خود را کاملاً رعایت کرده، زیورآلات خود را از نامحرمان بپوشانند.ناگفته نماند؛ زنان قبل از اسلام از حقوق اقتصادی و اجتماعی خود محروم بودند و بر اساس تعالیم قرآن کریم و سنت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) زنان دارای حقوق اجتماعی و خانوادگی متناسب شدند. در صدر اسلام نمونه های بارز زن مسلمان مثل حضرت زهرا(سلام الله علیه) و حضرت زینب(سلام الله علیه) وجود دارد که در مسایل سیاسی و اجتماعی دخالت می کنند و سخنرانی می نمایند و زنان شاخص در سختی های هجرت و جهان حضور داشته اند.البته رفتارهای غلط برخی مسلمانان تندرو و افراطی در مورد زنان ربطی به اصل اسلام و تعالیم قرآن ندارد. چنان که در میان پیروان مسیحیت و دیگر اقوام و قبیله ها نیز رفتارهای خشونت آمیز دیده می شود. چنان که یکی از مبانی و پیش فرض های دکتر سها آن است که اسلام امروزه در طالبان و وهابی های عربستان تبلور یافته و هرچه آنان می کنند همان نماد قرآن و سنت است و بر این اساس اسلام و قرآن و پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) را محکوم می کند و مورد افترا قرار می دهد. ایشان می نویسد: «رفتار اسلامی با زنان همان است که طالبان انجام داد و در مرتبه بعدی و به طور ضعیف تر عربستان»[ نقد قرآن، ص 530.]. اینکه دکتر سها نمونه اسلام را در طالبان و عربستان معرفی می کند بسیار عجیب است. چون: وهابی ها ساخته و پرداخته استعمار غربی هستند[ ر.ک: کتاب خاطرات مستر همفر (جاسوس انگلیسی که عامل ایجاد وهابیت در عربستان بود).] و طالبان نیز دست پرورده مشترک وهابیت و آمریکا هستند و اصولاً آنها را برای بدنام کردن اسلام و تسلط بر کشورها و منابع و معادن مسلمانان به وجود آوردند و اگر اعمال ناپسندی از طالبان و داعش سر می زند در حقیقت پرورش دهندگان و حمایت کنندگان آمریکایی – سعودی آنها مقصرند.ناگفته نماند که طالبان و وهابی ها فرقه ای افراطی هستند که ربطی به عقاید و اعمال اکثریت مسلمانان ندارند بلکه اینان از تفکرات افراطی ابن تیمیه ریشه گرفته اند. او در عصر خویش مطرود مسلمانان بود و مدت ها در زندان به سر برد. اما در ادامه با هم دستی استعمار انگلیس و آل سعود توسعه پیدا کردند.در حالی که براساس آموزه های قرآن و اهل بیت(علیهم السلام) زنان در عرصه های مختلف وارد می شوند، چنان که در عرصه علمی اکثر دانشجویان ایران بانوان هستند و بسیاری از معلمان و اساتید دانشگاه زنان هستند. در عرصه کار و کسب، بسیاری از کارمندان، پزشکان، پرستاران... از قشر بانوان هستند. در عرصه سیاسی نیز بانوان در شوراهای شهری، مجلس شورای اسلامی و رده های مدیریتی حضور دارند.اسلام، برای زن شخصیت والایی قائل است تا آنجا که پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «الجنة تحت اقدام امهاتکم»[ ابن حجر، العسقلانی، لسان المیزان، (بیروت: الاعلمی، الطبعة الثانیة، 1390م)، ج 6، ص 128؛ مستدرک الوسایل، ج 15، ص 18، ح 17922.]؛ «بهشت زیر پای مادران شما است». تجربه تاریخی نیز نشان می دهد که زنان، عامل بسیار مهمی در سعادت و انحطاط جامعه اند. آنان نه تنها مادران فرزندان، که از برجسته ترین عوامل تکوین شخصیت و سنگ بنای تربیت جامعه نیز می باشند.اسلام به حفظ حرمت زن، پاسداشت کرامت وی و تأکید بر حفظ عفت و پاکدامنی او اهتمام ویژه ای دارد و با تعالیم عالیه خود سعی در فراهم آوردن ضمانت کافی برای حفظ امنیت، پاکدامنی و جلوگیری از آسیب پذیری زنان در سایه روابط گسترده اجتماعی و اختلاط بیش از حد با مردان دارد.[ نگا: محمّدی گیلانی، شایستگی زنان برای عهده داری قضاوت، فقه اهل بیت، 1376، شماره 10، ص114.]اسلام، برخلاف آنچه در تاریخ و فرهنگ قرن های پیشین غرب و شرق گذشته است، زن و مرد را در بسیاری از امور تکوینی و تشریعی، یکسان دانسته است. چند نمونه از این موارد، عبارت است از:1. تساوی در ماهیت انسانی و لوازم آن؛[ ر.ک: نساء(4)، آیه 1؛ شوری(42)، آیه 11؛ حجرات(49)، آیه 13؛ اعراف(7)، آیه 189 و ...]2. تساوی در راه تکامل انسانی و قرب به خدا و عبودیت؛[ ر.ک: نساء(4)، آیه 124؛ نحل(16)، آیه 97؛ توبه(9)، آیه 72؛ احزاب(33)، آیه 35.]3. تساوی در امکان انتخاب حق و باطل، کفر و ایمان؛[ ر.ک: توبه(9)، آیات 67 و 68؛ نور(24)، آیه 26؛ آل عمران(3)، آیه 43 و...]4. اشتراک در بیشتر تکالیف و مسئولیت ها؛[ ر.ک: بقره(2)، آیه 183؛ نور(24)، آیات 2، 31، 32؛ مائده(5)، آیه 38 و...]5. استقلال اجتماعی، سیاسی و اعتقادی زنان و حق مشارکت؛[ ر .ک: ممتحنه(60)، آیات 10، 12 و ]6. استقلال اقتصادی زنان[ ر.ک: نساء(4)، آیه 33.].7. برخورداری مادران از حقوق خانوادگی[ ر.ک: عنکبوت(29)، آیه 8؛ اسراء(17)، آیات 23 و 24؛ بقره(2)، آیه 83؛]. تفاوت های زن و مردزن و مرد، در عین اشتراک در انسانیت، اختلافاتی نیز با یکدیگر دارند.دکتر «الکسیس کارل» به تفاوت قدرت جسمی و عاطفی زن و مرد، اشاره کرده است: «به علت عدم توجّه به این نکته اصلی و مهم است که طرفداران نهضت زن، فکر می کنند هر دو جنس می توانند یک قسم تعلیم و تربیت یابند و مشاغل، اختیارات و مسئولیت های یکسانی به عهده گیرند... زنان باید به بسط موهبت های طبیعی خود در جهت و سرشت خاص خویش، بدون تقلید کورکورانه از مردان بکوشند. وظیفه ایشان در راه تکامل بشریت، خیلی بزرگ تر از مردان است و نبایستی آن را سرسری بگیرند و رها سازند ...».[ ر.ک: نظام حقوق زن در اسلام، صص 161-133.]اسلام و خانوادهاسلام اهتمام فراوانی به مسأله خانواده دارد؛ چرا که خانواده بنیادی ترین اجتماع انسانی است که سعادت و انحطاط آن، نقش زیادی در سعادت و انحطاط کلّی جامعه ایفا می کند. این نهاد مقدس دارای کارکردهای مختلف و مهمّی است که برخی از آنها عبارتند از:الف. خانواده، کانون تربیت اولیّه فرزندان است.ب. خانواده، کانون پرورش و رشد محبّت و عواطف انسانی است.پ. خانواده، ریشه ایجاد ارتباط های انسانی است.ت. خانواده، کانون پرورش و انتقال ارزش ها است.ث. خانواده، سرچشمه انتقال اصول وراثتی و ژنتیکی است.ج. نیازهای بدنی و روانی زن، برای مادر شدن، زایمان و... در خانواده برآورده می شود.چ. نیاز شدید پدر برای مسئولیت شناسی، خدمت کاری و... در خانواده است.ح. بقای نسل سالم و با پشتوانه طبیعی و متعادل در خانواده ممکن است.خ. خانواده ریشه اصلی پرورش حس تعهّدشناسی، مسئولیت پذیری، قانون گرایی و ضابطه پذیری است.[ جهت آگاهی بیشتر نگا: سیدهادی، حسینی و ...، کتاب زن، 531.] خانواده و حضور زن زن در خانواده، از جایگاهی انحصاری و بدیل ناپذیر برخوردار است؛ به گونه ای که بدون زن، خانواده هیچ معنا و مفهومی ندارد. در هر اجتماعی حضور پررنگ و نقش آفرین زن در خانواده اساسی ترین رکن این نهاد مهم و پرارزش به حساب می آید.[ نگا: خصوصیات روح زن، ص 22 ؛ ق: همان، ص 525.] از همین رو اسلام اهتمام جدی به حضور زن در خانواده دارد.براساس طرح شریعت اسلامی، رسالت مهم مادری و تربیت جامعه در مهم ترین دوران، بر عهده مادران است. این مسئله به طور طبیعی مستلزم حضور بیشتر بانوان در منزل است؛ لاجرم باید هزینه آنان از راه دیگری تأمین شود. از این رو اسلام مرد را مکلّف ساخته که در خدمت همسر و فرزندان خود باشد و نیازها و وسایل امرار معاش آنان را تأمین کند. پس زن در خدمت نوع بشر و جامعه انسانی است و قوام جامعه انسانی و تربیت و پرورش آن، در دامن پر مهر زنان است و مردان باید در خدمت آنان باشند. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه