به نظر شما نظام سیاسی و دولت در اندیشه اسلامی عصر معاصر با چه چالش هایی مواجه است و چگونه می توان بر این چالش ها فائق آمد؟

انقلاب اسلامی ایران به دلیل داشتن ماهیّت اسلامی و مردمی، از مهمترین رخدادهای دوران حاضر بود که با زحمات فراوان و ریخته شدن خون‌های بسیار به ثمر رسید. مطمئناً برای حفظ و نیز رسیدن به اهداف والای آن، بیش از آن‌چه برای به دست آمدنش هزینه شده، باید تلاش کنیم. جریان مردمی که در سال 57 به رهبری روحانیون اصیل بر مبنای اندیشه‌های سیاسی شیعی، منجر به انقلابی گردید که داعیه بازیابی تمدن اسلامی دارد. این بازیابی تمدن ایجاد نمی‌شود مگر در فرایندی طولانی مدت، که مراحل خاصی را باید پشت‌سر بگذارد از جمله این مراحل چنان‌که خود شما نیز ذکر کرده‌اید، مراحل دولت سازی و نظام سازی است. دست‌یابی به این مراحل است که می‌تواند انقلاب اسلامی را به اهدافش نزدیک کرده و آن‌را به عنوان الگویی موفق برای کل جهان و به خصوص جهان اسلام درآورد. به این منظور علاوه بر این‌که نیازمند صبر و مجاهدت هستیم، بایستی به چالش‌هایی که فراروی دست‌یابی به این امر است نیز واقف شویم.بنابراین قبل از هر چیز در این راه باید به شناسایی چالش‌ها و آفات در راه رسیدن به دولت و نظام اسلامی و در نهایت بازیابی تمدن اسلامی، پرداخته ودر صدد حل وفصل آن برآییم و در صورت امکان چالش‌های فرا رو را به فرصت تبدیل کنیم. چالش‌های فراروی نظام اسلامی را می توان دردو گروه عمده تقسیم بندی کرد.1. چالش‌های نظریمهمترین چالش نظری که فراروی اندیشه سیاسی اسلام مطرح است، نگرش‌های معارضی است که در برابر اندیشه ناب اسلامی مطرح شده و می‌شود. اندیشه اسلامی در طول تاریخ هماره با اندیشه‌های معارضی مواجه بوده و در برخورد با آن‌ها نگاه تصرف‌آمیز و انظمامی را مد نظر قرارداده و از کنار آن‌ها به راحتی گذشته است. نگرش‌های فلسفه یونان از جمله این اندیشه‌هاست. در دوران معاصر نگرش و اندیشه جدید غرب یعنی ایدئولوژی لیبرالیسم و قبل از آن اندیشه سوسیالیسم، از جمله نگرش‌های چالش برانگیز در مقابل اندیشه اسلامی بوده و هست. اندیشه‌هایی که به نظر می‌آید با اساسی‌ترین مقولات زندگی ما ایرانیان همراه بوده و به عنوان نگرشی جایگزین به چالش اندیشه اسلامی آمده است. یکی از راه‌های رسیدن به تمدن اسلامی که مرحله بعدی نظام‌سازی اسلامی است عبور از این چالش فکری است که به نظر می‌آید با انقلاب اسلامی مقدمات فکری آن فراهم آمده است. اندیشه‌های مادی‌گرایانه غرب در دوران معاصر و در کشور ما هماره خود را به عنوان بدیلی برای احکام اجتماعی و سیاسی اسلام مطرح کرده است. این نگرش در تاریخ سیاسی ایران با دروان ظهور پهلوی اول با قدرت حکومتی سعی داشت تا فرهنگ و زندگی جامعه ایرانی را تغییر دهد و هویت فرهنگی و مذهبی جامعه ایرانی را به سمت و سوی نگرش‌های سکولار سوق دهد. انقلاب اسلامی را به حق باید خیزش قدرت‌مند هویت فرهنگی جامعه ایران بر علیه این نگرش و سیطره آن دانست که منجر به ایجاد نظام سیاسی بر مبنای نگرش‌های اصیل شیعی شد. از این رو گفته می‌شود انقلاب اسلامی جریانی فکری بوده که منجر به پرسش برانگیزی در اندیشه و ایدئولوژی غرب شده است. جهت مطالعه بیشتر در این زمینه می‌توانید به کتاب «آموزه 8 و 9» چاپ مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) قم، مراجعه نمایید.به نظر می‌آید با توجه به مطالب مذکور یکی از معضلات و دغدغه‌های ایجاد نظام اسلامی از لحاظ فکری و اندیشه‌ای همین نگرش‌های تک‌ساحتی غربی از جمله نگرش‌های سکولار و لیبرال است، که هنوز هم در دهه سوم انقلاب در حال معارضه است و هر از چندگاهی از زبان طرفداران آن در گوشه و کنار جامعه ما به خصوص مجامع دانشگاهی بیان می‌شود.فائق آمدن بر این چالش که به نظر می‌آید از چالش دوم که در ادامه خواهد آمد مهمتر باشد، در پرتو فعالیت‌های عظیم فکری و فرهنگی در راه شناخت دقیق اندیشه اسلامی در ابعاد مختلف و تعریف دکترین‌ها و استراتژی‌های کارآمد از پرتو آن باشد.2. چالش‌های عملیچالش‌های عملی فراروی نظام و دولت اسلامی را می‌توان در چند بخش برشمرد:1. چالش‌های بین المللی؛ که عبارتند از: 1. جهانی شدن سیاست، اقتصاد، فرهنگ وارتباطات ۲. بحران‌های زیست‌محیطی و جمعیتی ۳. بحران معنویت واخلاق 4. هژمونی‌طلبی آمریکا و تلاش برای ایجاد نظام تک‌قطبی 5. بحران جهانی انرژی 6. مشکل مربوط به کنترل فن‌آوریهای پیشرفته و ... .2. چالش‌های منطقه‌ای؛ شامل: ۱. اسراییل به عنوان کانون بحران‌ساز در منطقـه ۲. ابهام در وضعیت رژیم حقوقی خـزر به عنوان منطقه‌ای استراتژیک و سرشار از منابع نفتی ۳. بحران‌های نظامی در کشورهای همسایه مانند؛ عراق، چچن، قره‌باغ، افغانستان و...4. اختلافات مرزی با امارات ۵. وضعیت بحرانی و آشوب‌زده عراق و ... .3. چالش‌های داخلی؛ که عبارتند از: ۱. ترکیب جمعیتی جوان ۲. بحران اشتغال و تورم 3. اقتصاد وابسته به نفت4. برخورد وتضاد جریانات عمده سیاسی 5. تهاجم فرهنگی 6. مواد مخدر و مسائل وابسته به آن 7. مهاجرت استعدادها به خارج از کشور و ... .به طور کلی آسیب‌های اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی و برخی از مشکلات ذکر شده در دو دهه قبلی انقلاب نیز وجود داشته وهمچنان نیز ادامه داشته و برخی از چالش‌ها نیز مختص دهه سوم است.یکی از مهمترین چالش‌های پیش روی نظام اسلامی، وجود آسیب‌های اجتماعی در فضای فرهنگی جامعه است. چنانچه این معضلات اجتماعی در مراحل ابتدایی کنترل و حل نشوند، برای مقابله با آن می‌بایست هزینه‌های گزافی را پرداخت کنیم. شناسایی و حل بسترهای این نوع از چالش از مقدمات مقابله با آن است. عللی چون فقر، بیکاری، بی‌عدالتی‌های اجتماعی، فاصله طبقاتی، اعتیاد و ... می‌توان از جمله مصداق‌های این نوع چالش باشد. همان‌طور که اشاره شد آسیب‌های اجتماعی متفاوتی در جامعه ما وجود دارد که البته نباید با نگاهی بدبینانه و تصویر نمودن چهره‌ای سیاه و تاریک به تحلیل اوضاع نشست بلکه تاکید ما بر این است که لازم است ضمن شناخت دقیق آن به حل رفع آن‌ها پرداخت. از دیگر مسائلی که به نظر می‌آید به عنوان چالشی مهم فراروی نظام اسلامی باشد، آسیب‌های مالی و اقتصادی است. مواردی از جمله، تمرکز اقتصاد بر صادرات تک محصولی. این تمر کز کشور را آسیب‌پذیر می‌کند زیرا کشور در تامین نیازهای داخلی با مشکلات زیادی مواجه می‌کند، نیز این‌که تسلط یک بخش معمولاً انزوای دیگر بخش‌های اقتصادی و تداوم عقب‌ماندگی آن بخش‌ها را به دنبال خواهد داشت. فساد مالی نیز یکی از نمودهای آسیب‌های اقتصادی است. فساد به معنی سوءاستفاده ازموقعیت شغلی خود برای منافع شخصی یا برای هدفی غیرمجاز به کارمی‌رود. بنابراین یکی از زمینه‌هایی که باید در راه رسیدن به دولت و نظام اسلامی به آن توجه خاصی شود، مسائل اقتصادی است. چالش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را باید در چارچوب سیاست خارجی بررسی کرد، چرا که اکثر چالش‌ها به نوعی جنبه سیاسی داشته و می‌بایست از همین منظر نیز به آن نگاه کرد.هژمونی‌طلبی آمریکا از مهم‌ترین چالش‌هـای فراروی انقلاب و نظام اسلامی اسـت. آمریکا که تنها مانع خود را برای سلطه بر جهان ، اسلام ناب محمدی که ایران اسلامی پرچمدار آن است، می‌داند سعی در به چالش کشیدن انقلاب ودر نهایت فرو پاشی نظام مقدّس جمهوری اسلامی دارد. در این راه از هیچ وسیله‌ای فروگذار نکرده و نخواهد کرد ودراین راه با به کارگیری طرح‌های زیر سعی در به چالش کشیدن نظام دارد :1. محاصرة سیاسی ـ اقتصادی به منظور ایجاد یک دیوار آهنین به دور ایران و جلوگیری از صدور انقلاب؛2. اعمال فشارهای اقتصادی ، تضعیف توان ملی ومنابع مالی؛3. سرمایه‌گذاری برای ایجاد مجموعه‌ای از نشریّات وابسته در راه‌هایی چون تهاجم به اسلام ، ائمه و ارزش‌های اسلامی، ترویج فرهنگ غربی،گسترش فساد وابتذال، ترور شخصیت‌های متعهد به اسلام و انقلاب، زیر سوال بردن نهادهای انقلاب مانند سپاه، بسیج، شورای نگهبان، قوه قضاییه، ارگان‌های امنیتی و بزرگ نمایی عناصر وابسته به بیگانگان و حمایت از آنان، تبلیغ دمکراسی غربی، ایجاد شکاف میان مسئو لان نظام، تضعیف قانون اساسی و ...؛4. ایجاد تشکّل‌های سیاسی وابسته ونفوذ در گروه‌های سیاسی کشور؛5. سازماندهی تهاجم فرهنگی برای ایجاد بحران هویّت، تا زمانی که فرهنگ ملی در جامعه حاکم است نظام سلطه جهانی در پیشبرد اهداف خود در عرصه استحاله فرهنگی توفیقی بدست نمی‌آورد؛6. تبلیغ وسیع سکولاریسم که شعار آن جدا انگاری دین از سیاست است؛7. هدایت کشور به سمت توسعه نامتوازن، بسیاری از تغییراتی که عده‌ای دانسته یا ندانسته به تقلید از غرب در جامعه پیگیری می‌کنند به علت این‌که با بسیاری از فرهنگ‌های بنیادین و ارزش‌های بومی تناسب ندارد بیش از آن‌که تعادل اجتماعی را افزایش دهد به عدم تعادل و گسترش ناهماهنگی‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی می‌انجامد؛ روند تو سعه یک جانبه اکنون انقلاب اسلامی ایران را تهدید می‌کند چرا که تاکید بر توسعه یک جانبه جامعه، توجه مسولین را از سایر مقوله‌های مهم جامعه منحرف می‌کند؛8. تضعیف رهبری به عنوان عمود خیمه انقلاب و نیز نهادهای انقلاب که به عنوان بازوی رهبری هستند مانند؛ شـورای نگهبان، قوه قضاییه، بسیج، سپاه پاسداران و ... ؛9. تشدید اختلافات داخلی که امکانات و هزینه‌های این کشور را بیهوده هدر می‌دهد؛10. توهم خواندن توطئه و ایجاد خوش‌بینی افراطی نسبت به دشمنان درجه یک انقلاب؛11. نفی کامل دستاوردهای گذشته و سیاه جلوه دادن وضعیت موجود و آینده؛12. طراحی نفوذ در سیستم حکومتی، مزدورسازی وخرید مقام‌های دولتی.اگر چه در این پاسخ به تناسب سؤال مطرح شده، تنها به چالش‌ها اشاره شد، ولی به نظر می‌آید خود شناخت مشکل شاید بیش از نیمی از راه‌حل باشد. چرا که زمانی که ما بدانیم چه می‌خواهیم و در راه رسیدن به آن با چه مواتعی مواجه هستیم به راحتی می‌توانیم راه‌کار را به دست آوریم. علاوه براین لازم می‌دانم بر این امر تأکید کنم که، نظام اسلامی در طول سه دهه استقرار خود توانسته بر بسیاری از این چالش‌ها فائق آمده و از آن‌ها فرصت‌های مطلوبی را ایجاد کند. به نظر می‌آید عملکرد نظام و در رأس آن رهبری در برابر آسیب‌های داخلی و خارجی، برآیندی مثبت و قابل قبول باشد، اگرچه هنوز کاستی‌ها و مشکلات بسیاری در طول مسیر وجود دارد که به همت جوانان پرشور و مستعد جامعه به خصوص قشر فرهیخته دانشگاهی نیازمند است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه