فلسفه صلح امام حسن(ع) و جنگ امام حسین(ع) چیست؟

یکی از شرائطی که باعث تفاوت صلح و قیام امام حسن(ع) و امام حسین(ع) شد، تفاوت حاکمان بود. معاویه گرچه در باطن با یزید تفاوتی نداشت، اما مردی محافظه کار و مرموز بود و سعی می کرد اعمال ناروای خود را در قالب های فریبنده و عوام پسند بریزد. ولی یزید آشکارا قوانین اسلام را زیر پا می گذاشت. گواه روشن این مطلب این است که: خود امام حسین(ع) بعد از برادرش امام حسن(ع) حدود ده سال در برابر معاویه صبر کرد و اقدام به مبارزه و جنگ ننمود. می دانیم که ائمه و پیشوایان دین به ما دستور داده اند تا آنجا که قدرت داریم از حق خود دفاع کنیم و زیر بار ظلم نرویم و آزادانه به زندگی خود ادامه دهیم، چنان که حضرت امام حسین(علیه السلام) در یکی از خطبه های خود می فرماید: «ای مردم آگاه باشید فرومایه ای مرا میان جنگ کردن و تن به ذلت دادن مخیر ساخته است، ولی ذلت از ساحت ما به دور است، ما هرگز تن به ذلت نمی دهیم». روشن است که منظور آن حضرت از به کار بردن کلمه «ما» بیان راه و رسم تمام خاندان عصمت و طهارت(علیهم السلام) بوده است، پس چگونه برادر بزرگوار او با وجود این که فرومایگی معاویه کمتر از یزید نبود، در برابر اعمال او صبر کرد؟ در مورد قیام امام حسین(علیه السلام) و صلح برادر بزرگوارش امام حسن(علیه السلام) باید تمام جهات تاریخی و اوضاع و احوال زمان آن دو بزرگوار را در نظر بگیریم تا اسرار آن «صلح» و این «جنگ» روشن شود. درست است که معاویه از نظر روحیّات چندان تفاوتی با فرزندش یزیدنداشت، ولی به گواهی همه تواریخ، معاویه مردی محافظه کار و مرموز بود و سعی می کرد اعمال ناروای خود را در قالب های فریبنده و عوام پسند بریزد. داستان بر سر نیزه کردن قرآن ها در جنگ صفّین و با این حیله جلو شکست قطعی خود را گرفتن نمونه ای از این موضوع است؛ ولی جانشین خام و ناپخته او - یعنی یزید- نه تنها به اصول اسلام عقیده ای نداشت بلکه از اصول کشور داری و سیاست بکلّی بی بهره بود، لذا آن مختصر حفظ ظاهری را هم که معاویه مراعات می کرد رعایت نمی نمود، آشکارا قوانین اسلام را زیر پا گذاشته و بی پروا با مقدّسات اسلام مخالفت می نمود و پرده دری و وقاحت را به حدّاکثر رسانیده بود. در چنین شرایطی، افکار عمومی مسلمان ها آماده شورش بر ضدّ دستگاه بنی امیّه و بر چیدن این بساط ننگین بود، در اینجا بود که قیام امام حسین(علیه السلام) به عنوان آخرین ضربت، کار خودش را کرد و ماهیّت این خاندان را که بر اثر اعمال بی رویّه یزید تا اندازه ای روشن شده بود، کاملا برملا نمود و نتیجه آن، پیروزی اسلامو شکست واقعی بنی امیّه و طرد آنها از صفحه عمومی افکار مسلمانها بود؛ ولی اوضاع و شرایط زمان معاویه اینچنین نبود.  و به قول یکی از دانشمندان، اگر امام حسن(علیه السلام) در زمان یزیدبود قیام می کرد و اگر امام حسین(علیه السلام) در زمان معاویه بود صلح می کرد. گواه روشن این مطلب این است که: خود امام حسین(علیه السلام) بعد از برادرش امام حسن(علیه السلام) حدود ده سال در برابر معاویه صبر کرد و اقدام به مبارزه و جنگ ننمود، ولی به محض این که شنید معاویه از دنیا رفته و فرزند وی یزیدبه جای او نشسته، مبارزه را شروع کرد و از آغاز با ردّ قطعی بیعت او، به وی اعلان جنگ داد و از پای ننشست تا در صحنه جانبازی کربلا آخرین قطرات خون خود را در راه سربلندی و عظمت اسلام و کوتاه کردن دست های آلوده و جنایتکار بنی امیّه نثار کرد. ضمناً از بیانات یاد شده روشن می شود که خاموش نشستن در برابر دستگاه معاویه که ظواهر را تا حدودی رعایت می کرد و پرده دری را از حد نگذرانده بود - آن هم برای حفظ خون مسلمانان بی گناه- برای حضرت امام حسن و برای حضرت امام حسین(علیهما السلام) در ده سال از امامتایشان ذلّتی نبود. موضوع مهمّ دیگری که باید بر آنچه گفته شد افزود، این است که طبق گواهی تاریخ وضع سیاست خارجی مسلمانان در زمان معاویه ایجاب چنان صلحی را می نمود؛ زیرا امپراطور روم شرقی که جنگ های داخلی مسلمانان را به دقّت تعقیب می کرد، خود را آماده می ساخت که اگر جنگ دیگری میان امام حسن(علیه السلام) و معاویه در گیرد، بر مرزهای کشورهای اسلامی حمله کند و شکست های گذشته خود را جبران سازد و اگر چنین حادثه ای رخ می داد، ممکن بود ضربه سختی بر پیکر اسلامو مسلمین وارد شود. چنین شرایطی ایجاب می کرد که امام مجتبی(علیه السلام) صلح کند و دشمن را عملا سرجای خود بنشاند. (1) .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه