تعامل با ادیان در سیره پیامبر اکرم (ص)

تعامل مثبت و منطقى پیامبر اکرم (ص) با ادیان و مذاهب عصر خود از جـمـله رازهـاى مـوفقیت پیامبر اعظم (ص )، داشتن منطق کاملاً روشن در برخورد با جریان هـاى اعـتـقـادى ـ دیـنى و آیین عصر خویش بود؛ چه اینکه از یک سو با بت و بت پرستى و کفر و شرک و نفاق در عقیده و عمل مبارزه فرهنگى و اجتماعى کرد و مثلث کفر، شرک و نفاق نـیـز در طـول دوران رسـالتـش در بـرابـر او قـرار گرفت و از هیچ مبارزه اى در برابر «اسـلام » و تـوحـیـد و عـدالت فروگذار نکرد. قرآن کریم نیز مى فرماید: «و لتجدن اشدّ النّاس عداوة للذین امنوا الیهود و الذین اشرکوا.. . » (مائده / 82) یا استراتژى دشمن را اسلام ستیزى تا مرز اسلام زدایى معرفى نمود که: «وَلاَ یَزَالُونَ یُقَاتِلُونَکُمْ حَتَّى یـَرُدُّوکـُمْ عـَن دِیـنِکُمْ إِنِ اسْتَطَاعُوا.. . » (بقره / 217) یا فرمود: «و ما نقموا منهم الاّ ان یؤ مـنوا باللّه العزیز الحمید» (بروج / 8) یعنى قرآن کریم بسیار دقیق و واقع گرایانه چـهـره دشـمـن را مـعـرفـى و «دشـمـن شـنـاسـى » کـرده اسـت و خـط تـقـابـل ایـمـان ـ کـفـر، تـوحـیـد ـ شـرک، حـقّ ـ بـاطـل را در مـراحـل اوّلیـه طـرح و تـرویـج اسلام و سپس به عنوان تاکتیک و روش مبارزاتى دشمن در مـراحل بعدى گسترش اسلام تبیین نمود و «جریان نفاق » یا اسلام نقابدار بوسفیانى و اشـرافـیـّت و جـهـالت را در مقابله با اسلام اصیل قرآنى وِلایى در نهایت ظرافت روشن و متذکّر شد.. .. پیامبر اعظم (ص ) اگر چه مواجهه فرهنگى ـ سیاسى و نظامى داشت ولى از سـوى دیگر با ادیان و مذاهب از روش دعوت به «کلمه توحید و توحید کلمه » و احتجاج و مـنـاظـره هـاى عالمانه و تفکر و اندیشه ورزى استفاده مى نمود، که به تعبیر استاد شهید مـطـهـرى از ویـژگى هاى پیامبر اعظم (ص ): «داشتن جراءت یعنى خود را نباختن و استقامت داشتن » بود هم «داعیاً الى اللّه باذنه و سراجاً منیراً» (احزاب / 45) بود و هـم «یـخـشـونـه و لا یـخـشـون احـداً الاّ اللّه » (احـزاب / 29) و تـبـعـیـّت از «قـول احسن »، تابع برهان و عقل شدن، بازگشت به فطرت اوّلیه، حق شناسى و حق گـروى، گـرایـش بـه مـعـرفـت و حـکـمـت، داشـتـن مـنـطـق و فـلسـفـه حـیـاتـِ مـعـقـول و طـیـّبـه، اجـبـار نـابـردارى ایـمـان و.. . از مـبـانـى و مـبـادى یـا اصـول دعـوت نبوى بود. اسلام از منطق والا و فراگیرى برخوردار بود که در بـرخـورد و مـواجـهـه بـا فـرهـنگ ها، ادیان و حکایت نه تنها مغلوب یا تضعیف نمى شد بـلکـه رازهـا و گـوهـرهـاى آن بـهتر، عمیق تر و شفاف تر آشکار مى شد و «حقانیت » آن اثـبـات مـى گـردیـد. بـه هـمـیـن دلیـل پـیـامـبـر اکـرم (ص ) رابـطـه حـَسـَنـه و تعامل سازنده اى با ملل و نحل و جریان هاى دینى ـ آیینى عصر بعثت داشت. رهبران ادیان و مـذاهـب یـا نـمـایـنـدگـان جـریـان هـاى فـکـرى ـ مـذهـبـى بـا او مـلاقـات کـرده، مـسـائل خویش را طرح و پاسخ مى گرفتند که برخى از آنها به صورت کلان و کلى در قرآن تبیین و برخى نیز در تاریخ زندگى پیامبر اسلام ثبت و ضبط شده است. ایـن کـارکـرد موفق در ارتباط با فرهنگ و تمدن هاى دوران صدر اسلام به نوع رهبرى و مدیریت پیامبر اکرم (ص )، قوّت و قدرت فکرى ـ معرفتى اسلام، حقانیت نبوت و رسالت محمّد(ص )، هدفدارتر و گزینش روش هاى منطقى در پیشبرد اسلام از سوى پیامبر خدا(ص ) بـوده است. به همین جهت با مهربانى تواءم با برهان و منطق نظرى و عملى ثابت، اخلاق سالم و سازنده تبلیغى دین مسلمین و حتى غیر مسلمانان را فریفته و شیفته اسلام و پیامبر(ص ) مـى نـمود و البته همه زیبایى هاى وجودى پیامبر بر همین «تاءییدات الهى »، قـابـلیـت و اسـتـعداد نبوى، مجاهدت و سلوک الهى و ملکوتى، خردورزى و هوشمندى، اخلاق حَسَنه یا مکارم و معالى اخلاقى پیامبر اسلام بود. آرى براى پیامبر دعوت به خدا نـه خـود، حـاکـمـیـت قـوانـین الهى نه راءى و نظر خویشتن، بینش ها و ارزش هاى اسلامى و اقـامـه حـدود و عـدالت الهـى مـهـم بـود و لاغـیـر و چـنـیـن پـیـام هـاى عـمـیـق عـقـل و فـطـرت پـسند و روش و رویکرد عملى پیامبر اسلام با دنیاى عصر خود از مؤ لفه هاى بسیار تاءثیر گذار موفقیت و حاکمیت اسلام بود. نتیجه: پـیامبر اکرم (ص ) با درک درست از شرائط زمان و مکان، باور به پیام الهى و پیامبرى و رسـالتـش، گـزیـنـش راه کـارهـاى کـارآمـد و پـویـا، تـدبـیـر و بـرنامه ریزى براى نـیـل بـه هـدف الهـى، صبر و بصیرت، شکر و شکیبایى، منطق اصولگرایانه علمى و عملى ثابت و روشن، اخلاق کریمانه و حَسَنه، مجاهدت و مهاجرت، دشمن شناسى و دشمن ستیزى، برخورد با ریشه هاى علل انحراف و انحطاط عقیدتى و عملى، عقلانیت و عدالت، بـیـدارى و پـایـدارى در راه هدف چون طبیب حاذِق و مشفِق در برخورد با بیماران فکرى ـ روحـى عـمـل کـردن، دعـوت خـالصـانـه، صـادقـانـه و صـریـحانه به سوى خدا، ارزش گـرایـى در قـول و فـعـل، داشـتـن یـارانِ بـصـیـر و مـجـاهـد، تـعـامـل مـثـبـت بـا ادیـان و آئیـن هـاى عـصـر خـویـش، قـرار دادن عـقـل و دل یـا فـطرت انسانها و تلاش در بیدار سازى فطرت آدمیان، مبارزه با تحریف، عـوام زدگى، واپس گرایى در حوزه درک دینى یا دین شناسى و دین دارى، قرین سازى دانـایـى، دیـندارى به هم و در پرتو تاءییدهاى الهى توانست در یک زمان بسیار کوتاه عـلى رغـم مشکلات فراوان و مانع تراشى هاى فرهنگى ـ سیاسى و اجتماعى و حتى نظامى از سـوى دشـمـنـان تـوحـید و عدالت اسلام را در پهنه روزگار و آفاق عصر و جغرافیاى شرقى ـ غربى دوران خویش حاکم نماید و حقیقتاً براى همه دین داران به خصوص عالمان دیـنـى و پرچم داران عرصه فرهنگ و سیاست یک الگوى عینى و واقعیت پذیر و آیینه راه نما و تابلویى از جاذبه هاى محتوایى و قالبى اسلامِ عزیز شود تا در همه اعصار حتى عـصـر غـیـبـت امـام زمـان (عـج ) و عصر تهاجم فرهنگ ها حاکم گردد که «الاسلام یعلوا و لا یـعـلى عـلیـه » و «هـو الذى ارسل رسوله بالهدى و دین الحق لیظهره على الدین کله و لو کره الکافرین » (توبه / 33). .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه