آیا اباصلت غلام امام رضا (ع) بود یا چنین چیزی ساخته دروایش است؟

عبدالسلام بن صالح بن سلیمان ایوب بن میسره مشهور به «خواجه اباصلت هروی» (حدود ۱۶۰- ۲۳۲ یا ۲۳۶ه.ق)از، یاران نزدیک امام رضا (ع) و از محدثین و متکلمین عصر خود بوده. او به‌خاطر اجداد هراتی‌اش به «اباصلت هروی» معروف شده است.اباصلت، پس از ورود امام رضا(ع) به خراسان به این ناحیه آمد و ملازم و خدمت‌کار حضرت بود. او راوی حدیث چگونگی شهادت آن حضرت به دست مأمون عباسی و از راویان حدیث سلسلة‌الذهب است. وی با توجه به رخدادهای سیاسی دوران عباسیان تا هنگام وفاتش به دور از انظار زندگی می‌کرد.خواجه اباصلت در ۲۳۲ق یا ۲۳۶ه.ق در زمان حکومت طاهر بن عبد الله بن طاهر، در خراسان، رحلت کرد. مدفن وی در كنار جاده مشهد، فريمان در فاصله ۱۰ كيلومتري مشهد واقع شده و زائران امام رضا (ع) به زیارت قبر او هم می‌روند.وی از موالی عبدالرحمن بن سَمُره قرشی بود[1] تاریخ ولادت وی روشن نیست، لیکن از آن رو که به گفته خودش از روزگار کودکی ۳۰ سال در محضر سفیان بن عیینه (متوفی ۱۹۶ ق) بوده است، [2] می‌توان تولد او را در حدود ۱۶۰ ق تخمین زد. ابوالصلت به روایتی در مدینه زاده شد[3]و در نیشابور اقامت گزید.[4]شخصیت واعتبار علمیاو در طلب علم به نقاط مختلفی چون عراق، حجاز و یمن سفر کرد و از کسانی چون حماد بن زید، شُریک، عطاء بن مسلم، معتز بن سلیمان، عبدالرزاق صنعانی، مالک بن انس، فُضیل بن عیاض، عبدالله بن مبارک و هُشام استماع حدیث نمود. [5]ابوالصلت چندی در بغداد به روایت حدیث پرداخت[6] و در روزگار مأمون به عزم جنگ به مرو آمد و چون به مجلس خلیفه وارد شد و مأمون کلام او را شنید، به او علاقمند شد و از خواصش قرار داد. ابوالصلت در رد مرجئه، جهمیه، زنادقه و قدریه می‌کوشید و بارها با بشر مریسی در حضور مأمون مناظره کرد.[7]درک محضر امام رضا(ع)اباصلت، محضر امام رضا(ع) را درک کرده و از آن حضرت روایت نموده است. [8]چنانکه گفته شده در نیشابور در خدمت آن امام حاضر بوده و در سرخس نیز به دیدار وی رسیده است.[9] او حدیث سلسلة‌الذهب را -که در آن توحید و نبوت و ولایت در کنار هم ضامن سعادت یک مسلمان دانسته شده است- از ورود امام رضا به نیشابور نقل می‌کند. اکثر روایات نحوه شهادت علی بن موسی (ع) از اباصلت نقل شده‌اند.اباصلت هروی نزد رجال شیعه، و اکثر علمای اهل سنت مورد وثوق می باشد. به‌رغم این‌که شیخ طوسی او را از عامه شمرده ،[10]گروهی از محدثان اهل سنت، تنها بر تشیع او خرده گرفته‌اند.[11]برخی از رجال شناسان همچون یحیی بن معین، عجلی، ابن شاهین و نیز نجاشی از امامیه وی را توثیق کرده‌اند،[12] حال آنکه بعضی دیگر همچون جوزجانی، نسائی، ابوحاتم رازی، عقیلی، ابن حبان، ابن عدی و دار قطنی او را تضعیف نموده‌اند.[13]از میان روایت کنندگان از ابوصلت فرزندش محمد، احمد بن یحیی بلاذری، عبدالله بن احمد ابی خثیمه، ابوبکر ابن ابی الدنیا، یعقوب ابن سفیان بسوی، سهل بن زنجله، احمد بن منصور رمادی و عباس بن محمد دوری را می‌توان یاد کرد.[14]ابوالصلت کتابی در باب وفات امام رضا(ع) تألیف کرده که نجاشی از آن نام برده [15] و ابن بابویه از آن در عیون اخبار الرضا[16] استفاده کرده است.این‌که اخبار وفات امام رضا (ع) غالبا از ابوصلت روایت شده، نشان از آن دارد که کتاب وی در این موضوع دست‌کم تا قرن پنجم و حتی ششم باقی مانده بوده.وفات‌اش را ۲۳۲ یا ۲۳۶ قمری نوشته‌اند. هم اکنون آرامگاهی منسوب به وی با نام خواجه اباصلت در سمت شرقی بیرون شهر مشهد وجود دارد. در قم و سمنان نیز مزارهایی منسوب به او موجود است. مقبره و گنبد و صحن آرامگاه خواجه در مشهد، به همّت کربلایی محمد علی درویش و با کمک‌های مردمی تجدید بنا شده. برخی از اهل عرفان مثل درویش علی متوفی ۷۲۶ق.، در کنار مزار او دفن شده‌اند. [17] در وجود اباصلت تردیدی از نظر تاریخی نیست منابع تاریخی همه موید وجود اوست تنها اختلاف در محل دفن اوست که این گمان را بوجود آورده که دراویش شخصیتی بنام اباصلت ساخته اند؛معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:1.اباصلت هروی : راوی آفتاب، حسن حسینی، اسماعیل رضایی برجكی، محمد حسن پاكدامن.2.امین آفتاب : مقالات نخستین همایش بزرگداشت عبدالسلام اباصلت هروی، غلامرضا جلالی.3.بررسي زندگي عبدالسلام بن صالح خواجه اباصلت هروى، غلامرضا اكبرى.پی نوشتها:[1] . خطیب بغدادی ، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۶.[2] . ذهبی ، سیر اعلام النبلاء، ج۱۱، ص۴۴۸.[3] . کشی، اختیار معرفة الرجال، ص۶۱۵ـ ۶۱۶.[4] . تذهیب التهذیب، ج۲، ص۴۵۷.[5] . الجرح و التعدیل، ج۳، ص۴۸؛ الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۵، ص۱۹۶۸؛ تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۶؛ تهذیب التهذیب، ج۶، ص۳۱۹.[6] . همان ، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۶، ج۱۱، ص۴۴۸.[7] . همان ، ، ج۱۱، ص۴۷.[8] . رجال طوسی، ص۳۸۰، ص۳۹۶.[9] . شیخ صدوق ،عیون الاخبار الرضا، ج۲، ص۱۸۳ـ ۱۸۴؛ تهذیب التهذیب، ج۶، ص۳۱۹.[10] . شیخ طوسی ، رجال طوسی، ۳۹۶؛ قس: تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۴۷ـ۴۸.[11] . میزان الاعتدال، ج۲، ص۶۱۶؛ کشی ،اختیار معرفة الرجال، ص۶۱۵ـ ۶۱۶.[12] . نک‍: تاریخ الثقات، ص۳۰۳؛ تاریخ اسماء الثقات، ص۲۲۷؛ رجال نجاشی، ج۲، ص۶۰ـ۶۱؛ تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۵۰.[13] . احوال الرجال، ص۲۰۵ـ۲۰۶؛ الضعفاء الکبیر، ج۳، ص۴۸؛ کتاب المجرحین، ج۲، ص۱۵۱؛ الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۱۱، ص۵۱.[14] . المعرف‍ـة و التاریخ، ج۳، ص۷۷؛ انساب الاشراف، ص۱۹؛ تاریخ بغداد، ۱۱/۴۶؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۱، ص۴۴۶ـ ۴۴۷؛ تهذیب التهذیب، ج۶، ص۳۱۹ـ ۳۲۰.[15] . رجال نجاشی، ج۲، ص۶۱.[16] . همان ج۲، ص۲۴۲ـ ۲۴۵.[17] . مطلع الشمس، ج۲، ص۳۸۵ـ۳۸۶.منبع: اندیشه قم .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه