معنای ع رکوعات قرانی درقران چیست؟

پرسشگرباسلام وتشکرازارتباطتان بااین مرکز باید درجواب عرض کرد.رکوع در لغت به معناى «خم شدن» است و در اصطلاح تقسیمات قرآنى، به نوع ویژه اى از تقسیمات اطلاق مى شود .که با علامت «ع» مشخص شده است رکوع (یا رکوعات) که یکى از تقسیم هاى قرآنى است. تفاوت این تقسیم با سایر تقسیمات قرآنى این است که در این تقسیم سعى شده که مفهوم آیات، ملاک تقسیم قرار گیرد و نه شمار حروف یا کلمات.  هر رکوع متشکل از چند آیه است که هم موضوع و هم معنا است. به دیگر سخن این که هر رکوع در قرآن، مبیّن قضیّه اى خاص در هر سوره است و رکوعات بیشتر در سوره هاى بزرگ وجود دارد. تقسیم بندى رکوعات، ریشه در رسم ها و احکام فقهى اهل سنت دارد زیرا آنان برخلاف شیعیان، خواندن بخشى از سوره را به عنوان سوره در نمازها جایز مى دانند. بنابراین نمازگزار یا امام جماعت با انتخاب بخشى از سوره (جایى که یک موضوع خاص تمام مى شود) خواندن سوره را ترک کرده و به رکوع مى رود. علامت رکوع که در برخى قرآن ها وجود دارد، حرف «ع» است که روى آخرین کلمه آیه آخرین مى گذارند. رکوعات قرآن بخشى و گروهى از آیات است که در یک موضوع آمده و اتحاد مضمونى دارد که با شروع آن موضوع رکوع آغاز مى گردد و با تغییر و تحول کلام به موضوعى دیگر ختم مى شود (و پیداست که شماره آیات مندرج در هر رکوع کم وزیاد است). وجه تسمیه رکوع را مى توان از آن جا دانست که در نمازهاى شبانه روزى پس از خواندن سوره حمد در رکعت اول و دوم مى توان به خواندن سوره هاى دیگر یا لااقل چند آیه اکتفا کرد. پیرو این عقیده، بعضى که قرآن شناس بوده اند اوایل هرچند آیه اى را که یک عنوان و موضوع را تشکیل مى دهد معین ساختند و از آن جهت که بعد از قرائت آن بخش، نمازگزار به رکوع مى رود نام هر بخش را رکوع گذارده اند. عدد رکوعات قرآن طبق مشهور 540 رکوع است و به طور متوسط و تقریبى هر صفحه از قرآن یک رکوع دارد در مصاحف سرزمین هاى مشرقى اسلامى مثل مصر، عراق، ایران، هند و پاکستان دیده مى شود و در مصاحف کشورهاى مغرب زمین یعنى شمال افریقا به کار نرفته است. در بین مصاحف متداول نزد مشارقه نیز هیچ یک همانند مصاحف شبه قاره هند به موضوع رکوع اهمیت نداده اند. البته تاریخ پیدایش این تقسیم به درستى روشن نیست. سخاوى (متوفاى 643 ق.) که در کتاب جمال القراء و کمال الاقراء به طور مفصل و مستوفى از انواع تقسیمات قرآنى سخن گفته، به رکوع اشاره اى نکرده است و همین نکته، این گمان را تقویت مى کند که در قرن هفتم در مصر و شام (دو منطقه اى که سخاوى سال ها در آن ها زیسته) این تقسیم رایج نبوده است. در هیچ مصحفى مثل مصاحف شبه قاره هند به موضوع رکوع اهتمام نشده و این نکته، این ظن و گمان را در ذهن ایجاد مى کند که شاید موطن اصلى این نوع تقسیم بندى، شبه قاره هند باشد. به هر حال خالى از فایده نیست که این علامت را به اختصار بررسى کنیم. علامت رکوع در مصاحف شبه قاره هند، با سه عدد همراه است. براى مثال، در شکل «ع» در آخر سوره بقره، عدد بالایى، شماره مسلسل رکوع در سوره مورد نظر را نشان مى دهد؛ عدد وسطى، شمار آیات رکوع مورد نظر را مشخص مى کند و عدد پایینى، شماره مسلسل رکوع در جزء مورد نظر را بیان مى کند. بدین ترتیب مشخص مى شود که آیه اى که این علامت با این سه عدد در آخر آن قرار گرفته، انتهاى چهلمین رکوع سوره بقره است و این رکوع داراى سه آیه است و در جزئى که این آیه در آن قرار دارد، هشتمین رکوع محسوب مى شود.   ======================== برای آشنائیى بیشتر: فرهنگ تجوید، ص 56 دانشنامه قرآن، ج 1، ص 1117. تقسیمات قرآنى و سور مکى و مدنى، ص: 16 فرهنگ اصطلاحات قرآنى  ص161           .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه