فرق نماز با یوگا چیست؛ اگر با آن به آرامش برسم، چه نیازی به نماز و ذکر دارم؟

نماز به هیچ وجه با یوگا قابل قیاس نیست زیرا یوگا صرفاً نوعى ورزش همراه با تمرکز است و از آثار معنوى ، فرهنگى و تربیتى و ارتباط با مبدأ هستى کاملاً تهى است . در حالى که نماز به تعبیر عرف ، مکتب جامع است یعنى جامع ترین و کامل ترین راه پرواز از جهان ماده و پیوستن به معبود و معشوق حقیقى و کمال و جمال مطلق . هر یک از شروط ، اجزا ، اقوال و افعال نماز ، داراى معانى و اسرارى عظیم و در بر دارنده اصول تربیتى و پیام آور فرهنگى خاص هستند که هیچ یک از آنان در یوگا وجود ندارد . به نظر مى رسد آنچه باعث این مقایسه نادرست شده دو چیز است : . 1 اینکه غالباً نمازهاى ما حقیقى و با حضور قلب و آداب باطنى نیست و چون به ژرفاى نماز راه نیافته و نماز در سویداى دل ما رسوخ نکرده است ، با حرکات دیگرى که با نگرش سطحى مشابه مى نماید ، یکسان انگاشته مى شود . . 2 بى توجهى به اسرار و روح نماز و تعالیم و پیامدهاى معنوى ، تربیتى ، روحانى ، دنیوى و اخروى هر یک از اجزا و شرایط آن . آرامش معنوى در نماز همان طور که جسم انسان براى ادامه زندگى و تقویت و انجام وظایف خود ، نیاز به مواد غذایى و انرژى دارد روح انسان نیز براى آرامش و نشاط و فعالیت خود نیاز به غذا و تقویت معنوى دارد که در پرتو آن ، از آرامش کامل برخودار باشد . در میان عبادت ها نماز و نیایش با خدا ، بهترین ، مفیدترین و آسان ترین غذاى روح معرفى شده است که انسان با اقامه نماز و ارتباط مستقیم با خدا ، از یک آرامش روحى کامل برخودار بوده و هیچ گونه اضطراب و ترس و غمى نخواهد داشت . خداوند در قرآن کریم مى فرماید : « إِنَّ الَّذِینَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ وَأَقَامُواْ الصَّلاَهَ وَآتَوُاْ الزَّکَاهَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ » « کسانى که ایمان آورده و کارهاى خوب انجام دادند و نماز را بر پا داشتند و زکات را پرداختند ، اجر و مزدشان با خداست و ترسى ندارند و غمگین نمى شوند . » 1 چون نماز سر مشق پاکى ، معراج و نور مومن ، صفاى باطن ، کلید تمامى خوبى ها ، شست و شوى دل ، سرچشمه پاکى و کمال ، رشته الفت بین بندگان و خدا و سنگر دردمندان است . خداوند مى فرماید : « اَقِمِ الصَّلاهَ لٖذِکرى » « نماز را بپا دار تا به یاد من باشى » . 2 و در آیه دیگر مى فرماید : « وَلذِکْرُ اللهِ أکْبَر » « نماز بزرگ ترین ذکر الهى است » . 3 اینکه نماز را برترین مصداق ذکر یاد کرده ، شاید بدین جهت باشد که در حال قیام به نماز ، نفس آدمى در اثر توجّه به مبدأ اعلا و خالق یکتا از اضطراب درونى دور شده و سختى ها و ناملایمات را از یاد مى برد . و شاید وجه کمک گرفتن از نماز در آیه « واسْتَعینُوا بِالصَّبْر و الصَّلاهِ » 4 ( از صبر و نماز استعانت بجویید ) . همین باشد . در تفسیر آیه 91 سوره مائده ( شیطان مى خواهد در میان شما به وسیله شراب و قمار عداوت ایجاد کند و شما را از ذکر خدا و نماز بازدارد آیا خوددارى خواهید کرد . ) گفته شده که : « به این دلیل خداوند در این آیه نماز را جداى از ذکر خدا اسم برد با توجّه به اینکه نماز هم ذکر خداست که نماز فرد کامل ، از ذکر الهى است و خداوند اهتمام بیشترى به امر آن دارد و در روایت صحیح هم وارد شده که : « نماز پایه و ستون دین است . » 5 وقتى که انسان غرق در افکار و ذهنیت هاى روزمره هست ، آن گاه که درگیر فراز و نشیب زندگى ، به دنبال تأمین معاش به ناچار باید ، برخوردهاى زیادى را تحمل کند ، تا امنیت و آرامش را در زندگى برقرار نماید . آن قدر اضطراب و نگرانى او را تحت الشعاع قرار مى دهد که نمى تواند لحظه اى آرامش واقعى را تجربه کند و صداى روح بخش و جان فزاى اذان ، او را به میهمانى سفره کرامت و بخشش حق تعالى دعوت مى کند . وضو مى گیرد و خود را پاک و طاهر آماده ملاقات مى کند . بدن را از آلودگى ها پاک مى کند تا آماده شود جان و روح را از بدى ها بزداید . رو به سوى او مى آورد ، چه دیدار عاشقانه اى ؟ چه لحظات زیبا و آرامش بخشى ؟ که افتخار هم صحبتى با رب الارباب را به دست آورده که بزرگ ترین افتخار است . مى تواند راز دل به محبوبى بگوید که وعده اجابت داده است . فقط دلى سرشار از پاکى و صفا لازم است و ایمان و عمل صالح که زمینه ساز پذیرا شدن نیاز است . وقتى که زمزمه مى کند « اهدنا الصراط المستقیم » هدایت را فقط از او مى خواهد و هنگامى که سر بر آستان پاک حضرت حق خم مى کند ، به ضعف خود در برابر عظمت و جلال الله اعتراف مى کند . اوج اتصال ، نهایت عشق و پرواز در ملکوت را در این لحظات عرفانى تجربه مى کند که زیباترین لحظه هاى زندگى است . این اتصال او را تا بیکرانه معنویت حق پرواز مى دهد . دل را خدایى و ملکوتى مى کند چرا که به قدرتى وصل شده که مافوق تمام قدرت هاى مادى است . چه آرامشى دارد دل وقتى که خاضعانه در برابرش مى نشیند . وقتى سر بر سجده دراز مى کند ، گویى ملائک را مى بیند که دعایش را تا اوج کرامت حق به ملکوت مى برند و از او اجابت را مى خواهند . حالا از ماسوى الله جدا شده و از مال ، مقام و ثروت دل کنده است چرا که تمام اینها را باید براى دنیا بگذارد و به فکر لحظه اى باشد که تنهاى تنها به دیار حق مى رود و نماز او را در لحظات تنهایى برزخ یارى مى کند . نورى است که ظلمت قبر را نورانى مى کند و بهترین همراه در تنهایى قیامت است‌أ و چه داستان هاى زیبا و دلنشینى در این باره نقل شده است . آقاى رستمى ، نمایندگى ولى فقیه در نیروى دریایى سپاه چنین نقل مى کرد : سال 1365 بود . در اهواز در سول هاى جمع شده بودیم براى نماز . تیپ 21 امام رضا ( علیه السلام ) در آنجا مستقر بودند . زمانى بود که بمباران هاى شهرى بسیار زیاد شده بود . عده زیادى آمده بودند نماز مغرب و عشا بود . وسط نماز عشا بود که آژیر قرمز کشیده شد . من که امام جماعت بودم کمى تردید کردم اما هیچ جنبشى بین نمازگزاران ایجاد نشد . من نماز را ادامه دادم . بمباران شروع شد . ما در سوله بودیم . صداهاى وحشتناکى به گوش مى رسید اما نماز قطع نشد . زمانى که نماز تمام شد ، برگشتم نگاه کردم ، با مسئله غریبى روبرو شدم . عده نمازگزاران از زمان شروع نماز بیشتر شده بود . در آن جا بود که عظمت نماز و صاحب نماز براى من روشن شد . واقعاً « الا بذکر الله تطمئن القلوب » بود یعنى ، اگر کسى به یاد خدا باشد ، به وسیله نماز ، مخصوصاً با نماز جماعت ، همیشه در آرامش است و از چیزى هراس نخواهد داشت . 6 برنامه عبادى زیر براى رسیدن به آرامش واقعى و یاد خدا بسیار موثر است : . 1 مراقبه و محاسبه : در آغاز هر کارى کمى مکث کنید که اگر واجب است حتماً انجام دهید و اگر حرام است ، حتماً ترک کنید و چنانچه حرام نبود ، در انجام و ترک آن مختارید . این سه چیز را قبل از انجام هر کارى مشخص کنید سپس انجام دهید . اصل این توجّه و مراقبه باعث مى شود انسان به حرام نیفتد و واجبى از او ترک نشود . همچنین از غفلت شبانه روزى بگریزد و دائماً نفس را به کنترل خود درآورد . حضرت على ( علیه السلام ) مى فرمایند : « اِن هذه النَّفْس لأمّارَه بِالسُوء فَمَن اَهْمَلها ، جَمحت بِه الى المَآثم » « همانا این نفس پیوسته به بدى و زشتى امر مى کند پس هر کس آن را مهمل به حال خود واگذارد ( ( او انسان را رها نمى کند و ) ) او انسان را به سمت گناهان مى کشاند . » 7 بنابراین مراقبه و محاسبه را باید جدى گرفت که از اساسى ترین دستورات اخلاقى و سازنده است . . 2 نماز اول وقت : اگر کار مهمى با نماز اول وقت در تعارض نباشد ، نماز اول وقت را ترک نکنید . امامان و بزرگان نماز اول وقت را اکیداً سفارش کرده اند . امام صادق ( علیه السلام ) مى فرماید : « براى هر نمازى دو وقت است : اول وقت و آخر وقت . پس اول وقت برتر و با فضیلت تر است و براى کسى که نشاید که آخر وقت را وقت ( نماز ) اتخاذ کند مگر از روى علتى و آخر وقت فقط براى شخص بیمار و ناتوان و کسى است که داراى عذرى مى باشد و اول وقت خشنودى خدا را دربر دارد ولى آخر وقت عفو خدا را . » . 3 8 انجام مستحبات نشاط آور : از میان مستحبات از نمازهاى نافله گرفته تا دعاى کمیل و ندبه وأ فقط و فقط آنهایى را انجام دهید که براى شما نشاط آور است و از تحمیل نفس بر مستحبات پرهیز کنید . فقط به اقبال قلب بنگرید هر عمل مستحبى که قلب بدان اقبال داشت و برایتان نشاط بخش و حال آور بود ، به همان اکتفا کنید . حتى نسبت به نماز شب که سفارش زیادى شده است ، اگر نشاط نداشتید یا نخوانید یا خیلى خلاصه در ظرف ده دقیقه تمام یازده رکعت را با حذف مستحبات بخوانید . . 4 توسل به ائمه معصومین ( علیهم السلام ) : گاه گاهى مخصوصاً به اقتضاى حال و اقبال قلب به ائمه معصومین ( علیهم السلام ) توسل جویید و توفیق در عبادت و حاجات خود را از آن معادن کرم بخواهید . . 5 دائم الوضو بودن : سعى کنید همیشه وضو دار باشید و اگر براى شب قبل از خواب وضو بگیرید ، کافى است و چنانچه نیمه شب براى کارى برخاستید و خواستید دوباره بخوابید ، وضو لازم نیست . . 6 زیارت اهل قبور : هفته اى یک بار به زیارت اهل قبور مؤمنین و شهدا بروید . وقت خلوتى پیدا کنید تا تأمل بیشترى نموده و به گذرا بودن دنیا بیشتر متوجّه شوید . هدف این است که دل تکان بخورد و رغبت خود را به دنیا کم کنید و به فکر آخرت و عالم قبر و قیامت بیفتد . پى نوشت ها : . 1 سوره بقره ، آیه . 2 . 277 طه ، آیه . 3 . 14 عنکبوت ، آیه . 4 . 45 بقره ، آیه . 5 . 45 المیزان ، ج 6 ، ص 123 ( چاپ بیروت ) . . 6 پیشانى سوخته ، ص . 7 . 89 الغرر والدرر ، باب النفس به نقل از سر الاسراء ، استاد على سعادت پرور ، ج 1 ، ص 305 ، روایت . 8 . 20 میزان الحکمه ، ج 5 ، ص 601 ، ح . 10390 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه