چند نفر شبانه وارد منزل کسى شده و معلوم نشده که قصد دزدى داشته اند یا چیز دیگر و صاحب منزل یکى از آنها را در اثر زدن ناقص کرده، ولى فرار کرده و آن موقع شناسایى نشده اند. پس از مدتى مجدّداً در روز هجوم آورده و در حالى که زن و دختر او سر برهنه بوده اند ظاهراً قصد تجاوز به آنها را داشته اند، که وسیله مردم دستگیر و معلوم شده اینها همان افراد قبلى هستند. مستدعى است حکم مسأله را در این قبیل موارد و وظیفه انسان را نسبت به چنین افرادى بیان فرمایید، و آیا نقص وارد شده قبلى ضمان دارد؟

از قضیه مورد سؤال اطلاع ندارم، ولى بطور کلى اگر کسى به خود انسان، یا ناموس، یا خویشان و بستگان انسان، یا به مسلمانى دیگر به قصد کشتن یا تجاوز، هجوم آورد بر انسان واجب است به هر نحو که ممکن است دفاع کند هر چند منجر به کشتن مهاجم شود. ولى باید سعى کند تا وقتى که راه خفیفتر یا فرار میسر است دست به کار شدید و خشن نزند و اگر انسان نتواند به تنهایى از جان و ناموس خود دفاع کند واجب است از دیگران کمک بگیرد و هرگاه دزدى به قصد بردن مال انسان، یا بستگان او هجوم آورد انسان حق دارد دفاع کند، هرچند منجر به کشتن مهاجم شود، با رعایت مراتب دفاع، و چنانچه در موارد مذکور، با رعایت مراتب دفاع، به طرف، خسارت مالى یا نقص عضو وارد شود، یا کشته شود کسى ضامن نیست. ولى اگر درجات خفیفتر میسر بود و با این حال انسان به سراغ مراحل بالاتر و شدیدتر رفت، بنابر احتیاط، ضامن است و نیز اگر از طرف مهاجم، خسارت مالى، یا جانى، یا نقصِ عضو به انسان وارد شود شخصِ مهاجم ضامن است. ولى اگر انسان بر دزد یا شخص مهاجم پیروز شد، به نحوى که دیگر نمى تواند کارى انجام دهد، حق ندارد بى جهت او را بزند یا مجروح کند یا بکشد، بلکه تعزیر او با حاکم شرع است و نیز اگر انسان مرد اجنبى را با همسر خود، یا دختر یا خویشان خود بیابد در حالى که قصد تجاوز دارد باید به هر نحو شده دفاع کند هرچند منجر به کشتن او شود. بلکه واجب است انسان از ناموس مسلمانان دیگر هم دفاع کند، ولى در هر حال باید مراتب را رعایت کند و با رعایت مراتب، انسان ضامن خسارت او نیست. ولى اگر با امکان مرتبه خفیف تر دست به کار شدیدتر بزند، بنا بر احتیاط ضامن است. همچنین بنابر مشهور، اگر کسى ببیند مردى با همسر او زنا مى کند و دانست که زن با رضایت خود تسلیم او شده مى تواند هر دو را بکشد و بین خود و خدا نه گناه دارد و نه ضامن است. ولى باید بتواند نزد حاکم شرع ثابت کند وگرنه حاکم شرع حکم به قصاص مى کند. ضمناً اگر کسى به منظور اطلاع بر ناموس و اسرار مردم، به طور عادى یا با دوربین به درون خانه آنان نگاه کند واجب است او را منع کنند، و اگر دست برنداشت به هر نحو شده جلوگیرى کنند ولو منجر به کور شدن یا کشته شدن او بشود با رعایت مراتب و همچنین است اگر نگاه کننده از خویشان و ارحام صاحبخانه باشد، ولى منظورش نگاه کردن به چیزهایى است که بر او نگاه کردن به آنها حرام است مثل عورت. بلکه اگر انسان احتمال بدهد یا بداند که دفاع او از جان خود یا بستگان خود منجر به کشته شدن خودش خواهد شد باز هم دفاع جایز، بلکه گاهى واجب است. ولى نسبت به مال اگر مى داند که دفاع او از مال منجر به کشته شدن خودش مى شود دفاع واجب نیست، بلکه احوط ترک است. بلى اگر انسان خیال کرد که طرف، قصد هجوم به جان، یا ناموس، یا مال، او را دارد و در مقام دفاع، خسارت مالى یا جانى به او وارد کرد ولى بعد معلوم شد طرف چنین قصدى نداشته و انسان اشتباه کرده است، در این صورت انسان گناه ندارد ولى ضامن خسارت طرف است. نیز اگر حیوان درنده و خطرناک شخصى، به انسان حمله کند، انسان حق دارد به هر وسیله ممکن از خود دفاع کند و در صورت رعایت مراتب دفاع و عدم تجاوز، اگر به حیوان خسارت وارد شد، ضامن نیست. ​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​منبع: جامع المسائل، استفتائات آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی (ره)، جلد دوم، قم: امیر العلم، 1383. .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه