آيا اگر عبدالله بن خباب بن ارت در مقابل خوارج تقيه کرده بود، باعث جلوگيري از جنگ نهروان نمي شد؟

يکي از جنگ هاي داخلي که در زمان حکومت کوتاه مدت امام علي ـ عليه السلام ـ به آن حضرت تحميل شد، پيکار با خوارج بود، خوارج به گروهي اطلاق مي شود که در جريان جنگ صفين، وقتي که جنگ در لحظات آخر به نفع علي ـ عليه السلام ـ رقم مي خورد، با نيرنگي که عمرو بن عاص به کار برد ، با اينکه امام دستور به ادامه نبرد دادند، تمرد کرده و حضرت را وادار کردند که از جنگ دست بردارد و جلوي پيش روي مالک را نيز بگيرد و حکميت را بپذیرد. پس از ماه ها جلسات و گفت و گوها وقتي که نتيجه حکميت را اعلام کردند و خوارج ديدند که فريب خورده اند، به جاي اقرار به اشتباه خود، حکمیت را نادست دانسته و حضرت علي ـ عليه السلام ـ را متهم کردند که چرا در دين خدا حکميت انسان را پذيرفته است، لذا بايد همانند ما توبه کند. وقتي حضرت علي زير بار خواسته آنها نرفت، اجتماع کرده و مخالفت علني و نظامي خود را عليه امام ـ عليه السلام ـ آغاز نمودند و دست به طغيان زده امنيت راه ها را سلب کرده و به غار ت گري پرداختند. حضرت علي ـ عليه السلام ـ نيز در قبال حرکت هاي خوارج حداکثر مدارا را به کار بردند و به دفعات خود حضرت با آنها سخن گفتند و نامه هاي متعدد نوشتند و افرادي براي نصيحت، به سوي ايشان ارسال داشتند به گونه ای که تعداد بسياري از خوارج نخستين، به حضرت پيوستند. امام سپس تصميم گرفت براي يکسره کردن کار معاويه، عازم شام شود. به فرمانداران خود نامه نوشت و همه را دعوت کرد به اردوي سپاه در نخيله بپيوند وقتي حضرت آماده حرکت شد، اخباري مبني بر حرکات و طغيان خوارج به حضرت رسید. خبر رسید که آن ها عبدالله بن خباب و همسرش و هم چنين زن ديگري به نام ام سنان صيداوي را کشته اند و در راه ها جلوی مردم را مي گيرند و آنان را مي کشتند. آن حضرت، حارث بن مره فقعسي را فرستاد تا اخبار دقيقي بياورد. خوارج او را کشتند در همین زمان عده ای پيش علي ـ عليه السلام ـ آمده و از فتنه آنها شکايت کردند. پس مشاهده مي شود که علت اصلي جنگ خوارج تنها کشته شدن عبدالله بن خباب و همسر باردارش نبود که اگر ايشان تقيه مي کردند، ديگر جنگي به نام نهروان رخ نمي داد. بلکه حضرت امير تا آخرين لحظه در برابر طغيان آنها مدارا نمود. وقتي که ديدند اگر اين قوم بي فکر را به حال خود رها کند و خود به سوي شام حرکت کند، زنان و کودکان در کوفه در امان نخواهند بود. حضرت ضمن نامه اي به خوارج آنها را براي چندمين بار به بازگشت به جماعت دعوت کرد، عبدالله بن وهب در پاسخ امام، ضمن اشاره به آن چه تا آن زمان رخ داده بود، همان سخن خودشان را درباره شک امام در دين و لزوم توبه آن حضرت ياد آور شد. لذا وقتي که امام در يافت که اين عده از خوارج تسليم پذير نيستند، سپاه خويش را در برابر آنها آراست و به پيکار پرداخت. مسعودي مي نويسد: شيباني و عبدالله بن وهب راسبي و يارانش خروج کردند و به کشتن مردم پرداختند و عبدالله بن خباب صحابي پيامبر اکرم (ص) را کشتند، آنگاه به يکي از قبايل عرب حمله بردند و مردان و زنان و کودکان را کشتند تا آنجا که کودکان را در ديگ روغن جوشان انداختند. ابن طباطبا نيز مي نويسد: خوارج علاوه بر آن که خباب بن ارت و همسرش را کشتند، گروهي از زنان را به قتل رسانده و گروهي ديگر را به اسارت گرفتند و از اين کارها بسيار مرتکب شدند، لذا مردم به وحشت افتاده، آمدند خدمت امير المؤمنين ـ عليه السلام ـ و عرض کردند، ما چگونه زن و فرزندان خود را در کوفه رها کنيم و به جنگ با شاميان برويم، پس بايد ابتدا تکليف خوارج را مشخص کنيم. حضرت علی(ع)باز قبل از آغاز جنگ آنها را به صراط حق دعوت نمود و وقتي که ديد نصيحت، ديگر کارگر نيست و وجود اين عده، مخل امنيت اجتماعي است ، به نبرد با آنان پرداخت. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه