براي شناخت قرآن و بهره مندي از نورانيت قرآن چه مراحلي را بايد طي كرد؟

براي شناخت قرآن و بهره مندي بيشتر از آن بايد مراحلي را طي كرد از آن جمله : 1. آشنايي با اهداف قرآن و محورهاي اساسي آن . 2. آشنايي با ابزار و شرايط فهم قرآن 3. رعايت آداب قرآن 4. رفع موانع فهم قرآن . در اين نوشتار به توضيح مختصر درباره هر كدام مي پردازيم . برخورداري و بهره مندي هر چه بيشتر از معارف ژرف و عميق قرآن نيازمند به تحصيل مقدمات , شرايط و رعايت نكات و آدابي است كه تحت عنوان روش برخورد با قرآن به طور خلاصه به آن مي پردازيم . الف . شناخت اجمالي قرآن شناخت اجمالي قرآن در محورهاي كلي اينكه هدف آن چيست ؟ مخاطب چه كسي ؟ و طرح كلي محتوي و مطالب آن چگونه است ؟ نقش بسزائي در نحوه برخورد انسان با قرآن و فهم مطالب آن ايفا مي نمايد. آنچه بطور خيلي مختصر در اين راستا مي توان به آن اشاره كرد اين است كه هدف اين كتاب عظيم الشأن هدايت و مخاطب آن همه انسانها و به تعبير خود قرآن «ناس» مي باشد كه در سوره مباركه ابراهيم تصريح به آن شده است : «الر كتاب انزلناه اليك لتخرج الناس من الظلمات الي النور باذن ربهم الي صراط العزيز الحميد» محتوي اين كتاب عظيم الشأن نيز كه تمامش در راستاي هدايت و خارج ساختن انسانها از ظلمات به سوي نور است همواره از 2 عنصر تبيين گيري و دعوت گري برخوردار بوده كه با برخورداري از اين دو روش محتواي آن از يك نگاه كلي در محورهاي ذيل جمع بندي مي شود: 1. بخشي از آيات در راستاي دعوت به خداشناسي بويژه يگانه شناسي و توحيد در ابعاد مختلف آن و معرفي اسماء و اوصاف خداوند تبارك و تعالي است كه از آن جمله آيات 21 تا 24 سوره حشر آيات 1 تا 6 سوره حديد, آيه 255 بقره مي باشد. 2. معادشناسي و معرفي حيات اخروي در مراحل و منازل مختلف مرگ , عالم برزخ قيامت كبري و بهشت و جهنم كه حدود يك سوم از آيات قرآن كريم به اين محور اختصاص يافته است كه اين خود نشان از اهميت و نقش ويژه مباحث معادشناسي در فرآيند هدايت و سعادت است . 3. دعوت به تهذيب نفس و تطهير باطن كه از شرايط لازم رسيدن به آن هدف نهائي يعني خروج از ظلمات به سوي نور و تقرب الي الله است كه در اين راستا, همواره دعوت كلي در آيات جلوه مي نمايد الف ) دعوت به ايمان و جميع مراتب آن ب ) دعوت به تقوي و جميع مراتب آن . كه بخش گسترده اي از آيات مستقيما" يا غير مستقيم مربوط به همين محورهاي ايمان و تقوي در راستاي تهذيب نفس مي باشد. 4. قصص انبياء، اوليا و حكماء و تببين نحوه تربيت حضرت حق آن ها را و چگونگي تربيت آنها مردم را كه اين بخشي از آيات مشتمل بر پيامها و معارف فراواني است و با دقت در آنها ره توشه هاي فراواني عايد و واصل مي گردد. سرگذشت جنگها و برخورد كفار با اهل ايمان و مقابله اهل ايمان , آنها نيز در اين بخش جاي مي گيرد. 5. آيات الاحكام كه در اين بخش از آيات به كليات از احكام و وظايف عملي مسلمان , از عبادات , معاملات و اجتماعيات مثل نماز و روزه و خمس و جهاد و بيع و نكاح و... اشاره شده كه تفصيل و جزئيات آن توسط فرمايشات پيامبر عظيم الشأن و سخنان ائمه اطهار(ع ) تبيين مي گردد. و در همين بخش مندرج مي گردد آياتي كه مربوط به آداب اجتماعي مسلمانان نيز مي باشد. ب . تحصيل و فراهم ساختن ابزار و شرايط لازم براي استفاده از قرآن در مراحل و مراتب مختلف تلاوت , ترجمه , تفسير. براي تلاوت قرآن تنها دانستن قواعد روخواني و براي مرتبه عاليتر قواعد تجويد كافي است ولي براي دست يابي به ترجمه نمودن آيات , تحصيل ادبيات عرب بويژه در شاخه هاي صرف , نحو, لغت و معاني نيز لازم است و اما براي برخورداري از فهم تفسير قرآن و توان تفسير نمودن قرآن علاوه بر دانش ادبيات عرب , تسلط كامل بر آيات قرآن , طرح سؤال , حلم در مقابل سؤال , تفكر و تدبر در آيات و مقاصد آن , توجه به آراء و نظريات مفسرين عظيم الشأن و از همه مهمتر طهارت دل و تهذيب نفس از آلودگي از جمله شرائط و ابزار ضروري براي فهم تفسيري قرآن مي باشد. 1. تسلط كامل بر آيات ) از آنجا كه در برخي موارد آيات قرآن ناظر بر يكديگر و مفسر و مبين همديگر هستند تسلط كامل بر آيات نقش مؤثري در فهم آيات ايفا كرده راه يابي به آيات هم آهنگ و هم محتوي كه در پرتو تسلط بر آيات ميسر مي گردد توضيح و تفسير واضحي از آيات را به ارمغان مي آورد. و شايد يكي از اسرار تأكيد بر تلاشهاي مكرر قرآن كه سيره اولياءاي نيز بر آن قرار گرفته است تحصيل تسلط كامل بر قرآن است . 2. طرح سؤال ) از جمله بهترين شيوه ها براي به نطق كشيدن آيات و بدست آوردن ظرافتهاي محتواي قرآن اين است كه از چينش الفاظ آيات , انتخاب واژه ها, ترتيب آيات و پرس و جو كنيم و يا اينكه با طرح سؤال هاي كلي در جستجوي پاسخ آن از قرآن باشيم . بعنوان مثال در جستجوي اين باشيم كه خداوند شگردهاي شيطان را در قرآن چگونه بيان كرده است و با اين نگاه آيات را مورد مداقه قرار دهيم . 3. حلم در مقابل سؤال ) مهمترين مسأله بعد از طرح سؤال حلم و خويشتن داري در مقابل سؤال است بدين معنا كه عجله در يافتن پاسخ بدون رعايت قواعد ادبي و لغوي ننماييم و چيزي را بدون قراين و شواهد به قرآن اسناد ندهيم كه در اين صورت در معرض خطر تفسير به رأي قرار خواهيم گرفت . 4. تفكر و تدبر در آيات و مقاصد آن ) براي پاسخ به سؤالات مطرح شده و يا قطع نظر از آن براي فهم آيات عنصر تفكر و تعقل مهمترين نقش را ايفا مي كند. عليرغم اينكه بسياري از آيات در نگاه اول براي عموم انسانها قابل درك و فهم است ولي ظرافتها و لطافتهاي آن موقوف بر تفكر و تأمل است و از اين روست كه قرآن خود به طور مكرر و مؤكد ما را دعوت به تفكر در قرآن مي كند. و پر واضح است كسي مي تواند در آيات به تفكر نشيند كه مواد اوليه براي تفكر براي او حاصل باشد كه از آن جمله است دانستن قواعد عربي - دانستن معنا و مفهوم واژه ها و الفاظ و برخي ديگر از زمينه هاي تفسيري همچون شأن نزول آيات و غيره ... لازم به يادآوري است طرح سؤال كه به توضيح آن نيز پرداختيم نقش مهمي در جهت گيري تفكر, آغاز و انجام آن است . 5. توجه به آراء و نظرات مفسران عظيم الشأن ) محصول تفكر ما نتايج و برداشتهايي خواهد بود كه مستند به مبادي لغوي و ادبي خواهد بود و براي اطمينان از اين نتايج و برداشتها سزاوار است بعد از نتايج كه در مرحله بعد به آراء و انظار مفسرين عظيم الشأن مراجعه نموده و اين نتايج و برداشتها را با آن آراء و انظار مقايسه نموده نقاط ضعف يا قوه را دريابيم . 6. طهارت دل ) تحصيل صفا و طهارت دل از جمله شرايط لازم و قطعي و ضروري است كه اساسي ترين نقش در فهم قرآن داشته تفكرات ما نيز تحت الشعاع آن قرار مي گيرند. قرآن خود از اين حقيقت پرده برداشته و تصريح مي كند كه «لا يمسه الا المطهرون» همانگونه كه تشريعا" بدون طهارت دست زدن به خطوط قرآن ممنوع است تكوينا" نيز كسي كه از طهارت و صفاي دل برخوردار نيست به آن سعادت عظيم و دقيق قرآن دست رسي نخواهد داشت . عروس حضرت قرآن نقاب آنگه براندازد كه دار الملك ايمان را ببيند خالي از غوغا ج ) رعايت آداب تلاوت و مطالعه قرآن : از جمله اموري كه موجب كيفيت بخشيدن به اعمال و به تبع آن موجب لذت بخشي اعمال مي گردد رعات آداب مي باشد. و به عبارتي ديگر انسان نسبت به عملي شائق و مشتاق خواهد بود و از آن بهره ها خواهد گرفت كه براي او لذت بخش باشد و آن عمل لذت بخش خواهد بود كه از كيفيت عالي برخوردار باشد و آن عملي داراي كيفيت خواهد بود كه با آداب انجام شود. پس رعايت آداب موجب كيفيت و كيفيت , موجب شيرين شدن عمل و شيريني عمل , موجب جذابيت و بهره هاي بيشتري مي گردد. اينك در برخورد با قرآن هنگام تلاوت و مطالعه آن و به منظور برخورداري از بهره هاي وافر هدايتي آن مي بايست آداب لازم را رعايت كنيم كه اين آداب برخي ظاهري و برخي معنوي هستند. آداب تلاوت قرآن : 1. تحصيل طهارت كه همان وضو گرفتن يا غسل است و همچنين مسواك زدن . قرآن عظيم الشأن مي فرمايد: «لا يمسه الا المطهرون», (واقعه / 79). و پيامبر گرامي اسلام مي فرمايد: «نظفوا طريق القرآن قيل يا رسول الله و ما طريق القرآن قال افواهكم قيل بماذا؟ قال بالسواك» 2. استعاذه : پناه بردن به خدا از شر شيطان و تحفظ از برداشتهاي سوء و ناصواب «فاذا قرائت القرآن فاستعذ بالله من الشيطان الرجيم». 3. بسمله : جاري ساختن «بسم الله الرحمن الرحيم» بر زبان 4. تعظيم و احترام : از جمله آدابي كه تأثير در استفاده از قرآن دارد عظيم شمردن قرآن در دل است به اين معنا كه حساب ويژه اي را بر آن باز كرده آن را نظير كتاب هاي معمولي ندانيم بلكه قرآن را حقيقتي زنده دانسته كه ناظر به باورهاي وجودي انسان است كه اين كتاب وجود كتبي آن است . از جمله عواملي كه موجب تعظيم و بزرگداشت قرآن مي شود اين است كه بدانيم و توجه كنيم محتواي اين كتاب سخن چه كسي است ؟ حامل آن كيست ؟ حافظ آن كيست ؟ شارحان و مفسران آن چه كساني هستند؟ پرواضح است كه بزرگ دانستن و اهتمام ويژه داشتن تأثير بسزائي در استفاده و نحوه آن دارد. 5. نظر تعليم و تعلم داشتن : گرچه تلاوت قرآن خود داراي ثوابهاي فراوان و پاداشهاي ارزشي است ولي بايد ديد تعليم و تعلم را نيز فراموش نكرد و با آن هدف زانوي ادب بر خوان قرآن زد. 6 . حضور قلب و خشوع : در صورتي مي توانيم بهره هاي وافر از تلاوت قرآن ببريم كه ادب حضور و خشوع را رعايت كنيم كه اين خود محتاج لطف الهي و همت و اهتمام شخص قالي و قاري است . 7. تفكر و تدبر در آيات : كه نقش مؤثري در بيداري دل و فهم معارف دارد كه توضيح ان را ذكر كرديم . 8. تطبيق آيات بر خود و جبران كمبودها و يا درمان دردها. يعني وقتي آيات در مورد ويژگيهاي اهل ايمان تلاوت مي كنيم نظري نيز بر خود افكنده وضعيت خود را با شاخص هاي قرآني بررسي كنيم كه اگر ضعف و كمبودي داريم در صدد جبران آن با راهكارهاي قرآن برآيم و اگر نزديك به آن شاخص ها هستيم از خداوند توفيق بيشتر طلبيدن . شاكر باشيم . د. برطرف كردن موانع فهم صحيح قرآن برخي از مهمترين موانع و حجاب هاي فهم قرآن عبارتند از: 1. حجاب غرور و خودبيني كه مانع نزديك شدن به قرآن , تلاوت و تفكر در قرآن مي گردد. 2. حجاب آراء باطله و عقايد باطلي كه از قبل در ذهن رسوخ كرده . 3. حب دنيا 4. گناهان و معاصي كه علاوه بر آثار سوئي كه در زندگي دنيوي نيز دارد جلوي فهم صحيح را نيز مي گيرد. eporsesh.com .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه