می شود گفت چون اهلبیت(علیهم السلام) معصوم بوده اند لذا هیچگاه نگران خطر سقوط اخلاقی و معنوی خود نبوده اند مثل ما و آیا نستجیر بالله معصوم بودن از مقام آنها نمی کاهد؟ (تا کسی که تلاش می کند به مقامی برسد؟)

معصومین به جهت علم خدادادى و اراده محکم و قوى به مقام مصونیت کامل از گناه یعنى عصمت رسیده اند اما این موهبت خدادادى، ناشى از قابلیت و شایستگى ارادى آنان است یعنى خداوند مى دانست که عده اى از بندگانش ـ هر چند با استعداد معمولى و در سطح سایر افراد ـ به اختیار خود، بیش از دیگران و در بالاترین حدّ ممکن از استعداد خود بهره بردارى مى کنند علم خداوند به این شایستگى و منزلتى که این افراد در شرایط عادى، با سیر اختیارى خویش بدان مى رسیدند، سبب شد که خداوند از میان افراد بشر آنان را برگزیند و تفضّلاً این پاداش و موهبت ویژه را به آنها عطا نماید، و آنان را از علم و اراده اى برخوردار کند که به واسطه ى آن به مصونیت کامل و مطلق (عصمت) برسند، تا در پرتو آن، راهنمایانى موثق و مطمئن براى همه ى افراد بشر گردند. به عبارت دیگر، اعطاى موهبت علم خدادادى معلول شایستگى هاى آنان است، نه این اعطا بدون حساب است و نه معلول استعداد جبرى ایشان. و حکمت اعطاى چنین موهبتى، علاوه بر پاداش به خود آنان، فراهم نمودن وسایل هدایت براى سایر انسانهاست.امام صادق(ع) در همین زمینه مى فرمایند: «ان الله اختار من ولد آدم اناسا طهّر میلادهم، و طیّب ابدانهم و حفظهم فى اصلاب الرجال و ارحام النساء، اخرج منهم الانبیاء و الرسل، فهم ازکى فروع آدم؛ ففعل ذلک لا لأمر استحقوه من الله عزوجلّ و لکن علم الله منهم حین ذرأهم انّهم یطیعونه و یعبدونه و لا یشرکون به شیئا فهولاء بالطاعة نالو من الله الکرامة و المنزلة الرفیعة عنده : به درستى که خداوند متعال، انسان هایى را ازفرزندان آدم انتخاب کرد و تولد آنها را پاک و بدن هاى آنان را پاکیزه گردانید و آن ها را در پشت مردان و رحم زنان در حفظ خویش قرار داد، نه به خاطرطلبى کهاز خداوند داشته باشند بلکه از آنجا که خداوند، در هنگام خلقت مى دانست که از او فرمانبردارى مى کنند و او را عبادت مى نمایند و هیچ گونه شرکى نسبت به اوروا نمى دارند. پس اینان به واسطه ى فرمانبردارى از خداوند به این کرامت و منزلت والا در نزد خداوند، نایل شده اند»، (بحارالانوار، ج 10، ص 170).حاصل سخن: عصمت معصومین نه تفضّلى محض است و نه اکتسابى محض. بلکه ترکیبى از هر دو عنصر است یعنى نتیجه ىتفضّل الهى به آنان، بر اثر شایستگى ارادى آنان است یعنى علم خداوند به اینکه این افراد در شرایط عادى بالاترین حدّ ممکناستعداد خود را که در نهاد هر انسان معمولى نهاده شده، در طاعت و بندگى و قرب به خداوند به کار مى گیرند، سبب گردیده تا ازمیان افراد بشر، آنان را برگزیند و با اعطاى موهبت علم لدنّى ضمن پاداش و اکرام خود آنان، این افراد را راهنما و پیامبر و امام درجهت هدایت سایر افراد بشر قرار دهد.با مطالب فوق پاسخ هر سه بند سؤال شما روشن مى شود:الف. عصمت معصومین، به دلیل علم برتر و اراده قوى و محکم آنان است که خداوند به آنان موهبت کرده است امّا نهبى حساب، بلکه به خاطر علم خداوند به شایستگى آنان در مقام عمل، حتى در شرایط عادى که براى هر انسانى حاصل است.ب. روشن شد که عصمت، نتیجه ى دو امر است 1. علم خدادادى 2. اراده ى قوى و محکم.بنابراین صرف علم و شناخت و آگاهى خاص به ضرر و مفسده ى گناهان عامل عصمت نیست زیرا علم، تنها واقعیت را آن طورکه هست، نشان مى دهد. ولى تحقق یا عدم تحقق یک عمل ارادى از رهگذر اراده ى انسان انجام مى گیرد. انسان با وجود میلشدیدى که از نظر غرایز به انجام برخى محرمات دارد، گاه داراى اراده ى نیرومندى است که مانع از انجام گناه مى گردد، و گاه درنتیجه ى ضعف اراده، تسلیم تمایلات سرکش مى شود. شاهد بر این مطلب که علم، حتى در بالاترین مراتب خود، علت تامه ى تحققعمل نیست، داستان بلعم باعوراست که در قرآن کریم آمده است: «واتل علیهم نبأ الذى ءاتیناه آیاتنا فانسلخ منها؛ خبر آن کسى را که آیاتخود را به او داده بودیم امّا از آن عارى گشت (مرتکب گناه کبیره شد) براى آنان بخوان»، (اعراف، آیه 175).اما به هر حال در پاسخ شما مى توان گفت بله هر کس خداوند به او علم لدنّى و اراده قوى اعطا کند از عصمت برخوردار خواهدشد. اما خداوند به هر کسى اعطا نمى کند به جهت دو مطلبى که در پاسخ بند سوم سؤال شما خواهیم گفت.ج. نکته ى اینکه خداوند به همه ى افراد انسان، این موهبت را عطا نکرده است دو امر است:1. فرق میان معصومین ـ که براى این موهبت برگزیده شده اند ـ با سایر افراد، در شایستگى ارادى آنان است. خداوند، که عالم بهغیب است، مى دانسته که از میان افراد بشر این افراد آخرین حدّ ممکن بهره بردارى از استعداد عادى ـ که در نوع افراد بشر نهاده شدهـ خود را در جهت طاعت و بندگى و معرفت و قرب به خداوند به کار مى گیرند لذا در مقام انتخاب و برگزیدن افرادى به عنوانراهنماى هدایت، این افراد را برگزیده و این موهبت را به آنان داده است تا در پرتو مصونیت و عصمت راهنماى سایر افراد بشرباشند.2. انسان در خلقت و آفرینش متفاوت با ملائکه خلق شده است. سنت الهى بر این قرار گرفته که انسان با اراده و اختیارى که درانتخاب مسیر هدایت یا ضلالت دارد، با پا نهادن بر تمایلات و کشش هاى شهوانى، سیر تکامل و ترقى را طى کند و به همین جهتمى تواند به درجه و مقامى برسد که ملائکه از درک آن هم عاجزند.یعنى سنت الهى بر این است که انسان، بدون عصمت خدادادى مسیر سعادت را طى کند به همین جهت این موهبت به همه ىانسانها داده نشده، و اگر به عده محدودى از افراد برگزیده و منتخب هم داده شده است، اولاً به سبب شایستگى ارادى آنان ـ که درعلم خداوند معلوم بوده است ـ است و ثانیا به منظور این است که راهنما و وسیله هدایت سایرین قرار گیرند. زیرا خداوند که انسانرا موجودى خلق کرده تا با اراده و اختیار مسیر سعادت را طى کند، براى راهنمایى و هدایت انسانها لازم بود تا افرادى را برگزیند3دغدغه انحطاط در امامان هم بوده ولذا همیشه در حال توبه و انابه بودهاند و همین یکی از عوامل عصمت آنان است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه