فلسفۀ مردانه بودن گفتمان قرآنی چیست؟ چرا اکثر خطاب‌های قرآن؛ مثل آمنوا، کفروا، قال، یعلمون، الذی و الذین است؟

ما آن‌گاه می‌توانیم خطابات قرآنی را مردانه بدانیم که روح حاکم بر الفاظ و خطابات را تکیه بر جنسیت دانسته و مردمحوری را ثابت کنیم. حال آن‌که از آیات متعدد قرآن استفاده می‌شود که گفتمان غالب قرآنی انسان محورانه است: (فاطر، 15؛ نحل، 97؛ آل عمران،5).با این استدلال باید بگوییم نگاه قرآن فراجنسیتی است و فقط بر هدایت عنایت دارد، چه مرد باشد چه زن! (بقره، 128).ویژگی‌های خاص زبان، ادبیات و فرهنگ عرب(به عنوان زبان متن قرآن) آن‌چنان است که، اولا: چنانچه تعداد مردان بیشتر باشد، از الفاظ مردانه استفاده می‌کند؛ مثل آیۀ تطهیر(احزاب، 32).ثانیا: به دلیل مراعات عفت و پوشیده مانی زنان حتی در لفظ هم کمتر از آنان یاد می‌شود؛ مثل آیات مربوط به ازدواج(نور، 33).ثالثا: بر اساس مبانی ادبیات عرب در مواردی با حفظ قرائن کلامی یا حالی، می‌توان با آوردن لفظ مذکر، زن‌ها را هم تحت پوشش مفاد کلام قرار داد، ولی عکس این مورد روا نیست و در نتیجه با آوردن الفاظ زنانه، مردها خود را از پیام کلام، خارج می‌دانستند؛ مثل آیات: بقره، 206- 204؛ اسراء، 31.قسمتی از ادبیات مردانۀ قرآن به این علت است که درصدد بیان احکام، وظایف و حقوق مردان است که گاه از دستورات مربوط به زنان نیز بیشتر است. از قبیل: احکام جهاد، نحوۀ همسرداری (نساء، 19)، طلاق زنان (نساء، 21-20).سوژه و شخصیت بسیاری از آیات مردان هستند: (انبیاء، سران کفر، و ...).[i]در بسیاری از آیات، طرف خطاب مردم‌اند و الفاظ مذکر بار جنسیتی ندارد! نظیر آن‌که کاربرد لفظ مذکر در مورد خدا یا فرشتگان به مفهوم مذکر یا مؤنث بودن نیست!آیات: اسراء، 36؛ قصص، 71؛ اعراف، 29؛ فصلت، 30؛ نساء، 56؛ طلاق، 2.چون مردان حائز مسئولیت‌های متعددی‌اند؛ از این‌رو متعدد از آنان نام برده شده؛ مثل آن‌جا که به مردان خطاب شده: "خود و خانواده‌تان را از افتادن به جهنم حفظ کنید" (تحریم، 6).برخی آیات در مورد وقایع مربوط به برخی مردان است. به جهت حفظ تناسب الفاظ آیه با افرادی که آیه در شأن آنان نازل شده، از الفاظ مردانه استفاده گردیده؛ مانند آیۀ ولایت که به علی بن ابی‌طالب(ع) ربط داشته و همۀ الفاظ مردانه است. (مائده، 55).در برخی آیات، هم از الفاظ مردانه و هم از الفاظ زنانه استفاده شده. (احزاب، 35؛ نساء، 32) و تکرار چند بارۀ الفاظ و ضمایر زنانه در کنار مردانه، ساختار کلام قرآن را از تعادل خارج نموده و موجب طولانی گشتن کلام و آسیب به فصاحت و بلاغت آن می‌شود.به هر روی، در اندیشۀ وحی آنچه ملاک امتیاز است "تقوا" است، نه جنسیت مرد یا زن. .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه