در مورد اين حديث توضيح فرماييد؟ خداوند بدترين آفريدگان خويش را در تاريکي آفريد و از نور خويش بر آنها بينداخت. هر کس در آن روز، نور بدو رسيده است هدايت يافته است و هر کس بي بهره مانده است به گمراهي افتاده است؟

اين گونه اخبار و روايات که بيشتر از طرف کساني که معتقد به جبر هستند و هيچ گونه اختيار و اراده اي به انسان نمي دهند و افعال و اعمال انسان را به خداوند نسبت مي دهند و در اصطلاح کلامي، جبريّه هستند، مطرح مي شود. لذا با طرح چنين رواياتي مي خواهند انديشه و اعتقاد خود را توجيه و تفسير کنند. در منابع شيعي مخصوصاً منابع اصيل و روائي شيعه که نزد علما و دانشمندان معتبر باشد، اين گونه احاديث مخصوصا حديث مذکور، وارد نشده است. البته برخي کتاب هاي شيعي متأخر از اهل سنت نقل قول کرده اند. ولي درمنابع روائي و حديثي و تفسيري اهل سنت، اين حديث را برخي از عبدالله بن عمرو عاص، و برخي نيز از عبدالله بن عمر که هر دو از پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نقل حديث کرده اند، درمنابع و کتب خود آورده اند. متن حديث به اين شکل مي باشد. «عبدالله بن عمرو قال: سمعت رسول الله ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ يقول: انّ الله خلق خلقه في ظلمة ثم القي عليهم من نوره، فمن اصابه من ذلک النور يومئذ شي اهتدي و من اخطأ ضل». عبدالله بن عمرو عاص مي گويد: شنيدم رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود: خداوند خلق خود را در تاريکي آفريد. سپس از نور خودش برآنها تابيد، پس کساني که از اين نور بهره اي بردند و در شعاع نور قرار گرفتند، هدايت يافتند و کساني که از نور خدا بي بهره ماندند به گمراهي و ضلالت گراييدند. سپس در ادامه روايت مي گويد: من مي گويم: قلم از آنچه خداوند به آن علم دارد ناتوان است و مي خشکد. همان طور که مشاهده مي شود، بر اساس اين روايت اختيار انسان سلب شده و هدايت و ضلالت انسان به خداوند نسبت داده شده است. که بر اساس عقيده شيعه، باطل است. البته با وجود اينکه شيعيان از عبدالله بن عمرو بن عاص و عبدالله بن عمر رواياتي در کتب روائي خود آورده اند ولي متذکر اين روايت نشده اند. و نيز از آنجا که مدتها نقل و کتابت آن از سوي خليفه دوّم ممنوع شده بود، احتمال دارد اين گونه روايات را جبريون بعدها جعل کرده باشند. اگر بخواهيم حديث را طبق نظر شيعه که برگرفته از احاديث و روايات ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ مي باشد. تفسير کنيم بايد بگوئيم خداوند خلق خود را آفريد و براي هدايت اين خلق راهنمائي قرار داد. يکي راهنماي دروني، که از آن تعبير به عقل و فطرت شده است. و ديگري راهنماي بيرون که همان انبياء و پيامبران فرستاده شده از سوي خداوند براي هدايت بشر مي باشند. هر چند که اين توضيح با ظاهر روايت سازگار نيست ولي وقتي به رواياتي که درباره هدايت انسان وارد شده است ملاحظه مي کنيم بيشتر ناظر بر اين دو راهنما مي باشند که هر دو از طرف خداوند است. عقل اول چيزي است که خداوند در وجود انسان خلق کرد و نور هدايت دروني در انسان به وجود آمد و سپس براي تکامل آن رسولاني را فرستاد که کلام خدا را به ابن بشر برسانند. لذا هر کس از اين دو نيروي فطري و رسالت انبياء، بهره گرفت هدايت يافت و هر کس عناد ورزيد و دشمني کرد، به گمراهي کشيده شد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه