دانشجوی گرامی ضمن تشکر از تماس مجدد شما با این مرکز ، در پاسخ به سوال شما باید بگوییم اولا غنی سازی ۲۰ درصدی که در ایران صورت می گرفت به منظور تامین سوخت مورد نیاز رآکتور تحقیقاتی تهران بود که علاوه بر موارد تحقیقاتی در زمینه پزشکی نیز کاربرد دارد .

دانشجوی گرامی ضمن تشکر از تماس مجدد شما با این مرکز ، در پاسخ به سوال شما باید بگوییم اولا غنی سازی 20 درصدی که در ایران صورت می گرفت به منظور تامین سوخت مورد نیاز رآکتور تحقیقاتی تهران بود که علاوه بر موارد تحقیقاتی در زمینه پزشکی نیز کاربرد دارد . ثانیا بر اساس قوانین بین الملل هیچ درصدی برای غنی سازی اورانیوم تعریف نشده است بلکه بر اساس بند 4 معاهده بین المللی منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT) همه کشورها حق «توسعه تحقیقات، تولید و بهره برداری از انرژی هسته ای جهت اهداف صلح جویانه بدون هر نوع تبعیض» را دارا هستند که همین بند به صورت ضمنی حق غنی سازی اورانیوم را برای کشورهای عضو معاهده بدون مشخص کردن درصد خاصی به رسمیت می شناسد . چرا که بهره برداری از انرژی هسته ای بدون غنی سازی امکان پذیر نیست و به همین دلیل نیازی به تصریح به لفظ غنی سازی در معاهده نمی باشد . بر این اساس هر کشور عضو این معاهده ، حق دارد به هر میزان غنی سازی که برای « توسعه تحقیقات، تولید و بهره برداری از انرژی هسته ای جهت اهداف صلح جویانه» مورد نیاز دارد بپردازد و لو اینکه این مقدار ، درصد بالایی باشد . در پایان به منظور آشنایی هر چه بیشتر با ابعاد حقوقی حق کشور ها در زمینه غنی سازی اورانیوم بر اساس معاهده (NPT) توجه شما را به مطالعه دو مقاله ذیل جلب می نماییم : 1 – مقاله «چرا ان‌پی‌تی حق غنی‌سازی ایران را به رسمیت شناخته است؟» (منبع : خبرگزاری فارس ، http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13920902001677 ) به گزارش خبرگزاری فارس، در شرایطی که جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا و برخی از دیگر مقامات غربی به تازگی مدعی شده‌اند عضویت ایران در معاهده منع گسترش سلاح‌های اتمی(ان‌پی‌تی) به این کشور حق غنی‌سازی اورانیوم را نمی‌دهد، نگاهی به ماده چهارم «ان‌پی‌تی» آشکارکننده حقایق دیگری است. پیمان ان‌پی‌تی با سه هدف عمده تصویب شد: منع کشورهای غیراتمی از تلاش برای دستیابی به تسلیحات هسته‌ای، کاهش زرادخانه هسته‌ای کشورهای دارای سلاح‌های اتمی و تاکید بر حق همه ملت‌ها برای بهره‌برداری صلح آمیز از انرژی هسته‌ای. به غیر از هند، پاکستان، اسرائیل و کره شمالی همه اعضای سازمان ملل متحد از امضاکنندگان پیمان ان‌پی‌تی هستند. ماده‌ای از پیمان ان‌پی‌تی که مورد استناد مقامات آمریکایی برای طرح ادعای مجاز نبودن غنی‌سازی تحت ان‌پی‌پی است ماده چهارم این معاهده بین‌المللی است. در بند اول این ماده از ان‌پی‌تی تصریح شده است: «هیچ چیز در این پیمان نباید به گونه‌ای تفسیر شود که بر حق مسلم تمامی اعضای این معاهده ـ بدون هیچگونه تبعیض ـ مبنی بر پژوهش، تولید و استفاده از انرژی هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز و منطبق با ماده‌های 1 و 2 این پیمان تأثیر بگذارد.» «دان جوینر»، استاد حقوق دانشکده حقوق دانشگاه آلاباما در کتابی به نام «تفسیر پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی» استدلال می‌کند بند اول ماده چهارم پیمان ان‌پی‌تی به معنی «حق کامل» و «بی شبهه» تمامی امضاکنندگان این پیمان از موارد تصریح شده در این بند است؛ این حق، طبق نوشته آقای جوینر، بر خلاف آنچه کشورهای دارای سلاح‌های هسته‌ای عضو ان‌پی‌تی استدلال می‌کنند، حقی «غیرمشروط» است. معنای ساده این سخن آن است که تمامی اعضای ان‌پی‌تی حق برخورداری از تمامی مصارف صلح‌آمیز انرژی هسته‌ای را دارند. اما به نظر می‌رسد که ماده‌های 2و 3 پیمان ان‌پی‌تی تعهداتی را از کشورهای فاقد سلاح‌های هسته‌ای را مطالبه می‌کند که این حق را تا اندازه‌ای محدود می‌کند. در ماده 2 ان‌پی‌تی آمده است: «هر یک از اعضاء این معاهده که فاقد سلاح هسته‌ای است، متعهد می شود از قبول مستقیم یا غیر مستقیم سلاح‌های هسته‌ای یا سایر ادوات انفجاری انتقال سلاح های هسته‌ای و یا کنترل بر این سلاح‌ها یا انتقال آنها به دیگری خودداری نموده و به هیچ طریقی سلاح‌های هسته‌ای یا سایر ادوات انفجاری هسته‌ای را نساخته و کسب ننماید و در جستجو و یا دریافت کمک برای ساخت سلاح‌ها یا سایر ادوات انفجاری هسته‌ای بر نیاید.» ماده سوم نیز تصریح می‌کند: «هر یک از اعضا این معاهده که فاقد سلاح‌های هسته‌ای است، متعهد می‌گردد طی موافقت نامه ای که بر طبق اساسنامه آژانس بین المللی انرژی اتمی و سیستم پادمان آن مورد مذاکره قرار گرفته و منعقد خواهد شد، پادمان آژانس را صرفا به منظور بررسی انجام تعهدات عضو مربوطه تحت این معاهده و جلوگیری از انحراف انرژی هسته ای از استفاده صلح جویانه به سوی سلاح هسته ای یا دیگر ادوات انفجاری هسته ای بپذیرد. دستور العمل های پادمان مورد نیاز در این ماده باید متوجه مواد چشمه یا مواد شکاف پذیر ویژه ای که در یک تاسیسات هسته ای اصلی و یا در خارج از آن تولید، فرآوری و یا مورد استفاده قرار گرفته است، باشد.» به عبارت ساده‌تر در ماده دوم، کشورهای ان‌پی‌تی متعهد شده‌اند از مواد هسته‌ای در راستای مصارف صلح‌آمیز استفاده کنند و این مواد را برای ساخت سلاح‌های هسته‌ای به کار نبرند؛ ماده سوم نیز خواستار آن شده است که کشورها با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کنند تا اطمینان حاصل شود مواد هسته‌ای در راستای اهداف صلح‌آمیز، و نه اهداف نظامی، مورد استفاده قرار می‌گیرند. موضوع دیگری که در راستای تفسیرهای ماده چهارم پیمان ان‌پی‌تی جای بحث دارد، «میزان» حق کشورها در برخورداری از مصارف صلح‌آمیز انرژی هسته‌ای است. اخیراً مقامات آمریکا، از جمله وزیر خارجه این کشور گفته‌اند «غنی‌سازی اورانیوم» در بند اول ماده چهارم ان‌پی‌تی نیامده است و به این دلیل ایران نمی‌تواند خواستار برخورداری از این حق در مذاکرات هسته‌ای با کشورهای 1+5 شود. این اظهارات مقامات آمریکایی، علاوه بر آنکه چنانکه در زیر خواهیم دید، نادرست به نظر می‌رسند، با رفتار واشنگتن در به رسمیت شناختن برنامه غنی‌سازی اورانیوم در بسیاری از کشورهای فاقد سلاح هسته‌ای متناقض است. بحث درباره میزان حقوق هسته‌ای تصریح شده در بند اول ماده چهارم ان‌پی‌تی و تلویحات حقوقی آن مسائل مهمی را در حقوق بین‌الملل به پیش می‌کشند که نیازمند تفسیر دقیق و فنی این بند است. توجه داشته باشد که در متن این بند، گستره یا میزان مورد پذیرش حقوق هسته‌ای برای کشورها «پژوهش، تولید و استفاده از انرژی هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز...» در نظر گرفته شده است. استدلال مقامات غربی این است که در این عبارت اشاره‌ای به کلمه «غنی‌سازی» نشده است، اما نکته در اینجاست که «تولید» انرژی هسته‌ای از اورانیوم نیازمند مراحل متفاوتی در چرخه سوخت است که غنی‌سازی یکی از آنهاست. مراحل اولیه چرخه سوخت به استخراج اورانیوم از معدن، آسیاب کردن، تبدیل، غنی‌سازی و ساخت سوخت نیاز دارد و پس از آن می‌توان از میله‌های سوختی برای تولید انرژی هسته‌ای برای مصارف صلح‌آمیز که در بند چهارم ان‌پی‌تی به آن اشاره شده استفاده کرد. حق تولید انرژی هسته‌ای، بنابراین تمامی گام‌های چرخه سوخت که غنی‌سازی جزء آن است را شامل می‌شود. بر این اساس، حق غنی‌سازی ایران از نظر حقوقی حقی بی‌قید و شرط است و تحمیل هر گونه شرایطی بر آن مغایر معاهدات بین‌المللی و اصول عرفی حقوق حاکمه دولتها خواهد بود. 2 – مقاله «هرمیداس باوند در گفت‌و‌گو با «تابناک»:حق غنی‌سازی در «‌‌ان‌.پی‌.تی» چگونه است؟» (منبع : سایت تابناک) از روز دوم مذاکرات زمزمه‌هایی به گوش می‌رسید که جان کری، وزیر خارجه ایالات متحده بر این باور است، در «ان‌.پی‌‌.تی» حق غنی‌سازی برای کشورهای عضو به صراحت تبیین و به رسمیت شناخته نشده است، حال آن که در بند چهارم بند چهارم ماده ان‌پی‌تی به صراحت آمده است؛ «هیچ چیز در این معاهده نباید به معنی تأثیرگذاری بر حق مسلم تمامی اعضای این پیمان برای تولید، تحقیق و استفاده از انرژی هسته‌ای برای اهداف صلح‌آمیز، بدون تبعیض و مطابق با بندهای یک و دو این پیمان باشد‌». برای بررسی بیشتر این موضوع، تابناک با آقای هرمیداس باوند از کار‌شناسان حقوق بین‌الملل و از اساتید دانشگاه در مورد حق غنی‌سازی به گفت‌وگو پرداخته است. باوند در پاسخ به سؤال حق غنی‌سازی مبتنی بر مفاد «ان‌.پی‌‌.تی» بیان داشت: یکی از اهداف اصلی معاهده «ان‌.پی‌‌.تی» دسترسی کشورهای عضو به فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز است که به صراحت در مفاد این معاهده بیان شده است. موضوع مهم این است که جزو طبیعت مقاصد صلح‌جویانه فناوری هسته‌ای، غنی‌سازی اورانیوم است. نمی‌شود شما بنا بر ان‌.پی‌‌.تی، استفاده از فناوری صلح‌آمیز جایز شمرده شده باشد؛ اما ماهیت اصلی موضوع هسته‌ای که غنی‌سازی اورانیوم است، به رسمیت شناخته نشده باشد. به عبارت دیگر، حق غنی‌سازی جزو ماهیت فناوری هسته‌ای است و اشاره مصرح در مفاد ان‌.پی‌‌.تی اصلا لزومی ندارد. حق استفاده از انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز همه فرایند چرخه سوخت ـ از جمله غنی‌سازی اورانیوم ـ را شامل می‌شود؛ این به این معناست که کشور‌ها و سازمان‌های بین‌المللی نمی‌توانند خدشه‌ای به حق ایران در غنی‌سازی در داخل وارد آورند. وی در ادامه در پاسخ به این ‌که پس طرف غربی بر چه موضوعی تأکید دارد، بیان کرد، آنچه در موضوعات و اختلافات پیرامون ایران و کشورهای غربی تا به حال مطرح بوده، بحث میزان غنی‌سازی است. مثلا اگر کشوری اقدام به غنی‌سازی تا ۹۰ در صد انجام دهد بدون تردید به سمت تولید سلاح‌های هسته‌ای می‌رود و یا حداقل توانایی تولید چنین سلاح‌هایی را دارد، اما در میزان‌های کمتر خیر. آنچه ایران غنی می‌کند، بین ۳/۵ تا ۲۰ در‌صد است که صرفا مقاصد صلح‌آمیز دارد. اگر کشوری بخواهد به انرژی صلح آمیز هسته‌ای دست پیدا کند، دو راه بیشتر ندارد؛ یا اینکه خود اورانیوم را تولید ‌کند و یا نیازمندی‌های خود را از بیرون از مرز‌هایش تأمین نماید. مثلا اوریدف فرانسه که ایران هم ۱۴درصد از سهام آن را دارد، تمام صلاحیتش این است که غنی‌سازی اورانیوم انجام دهد و به کشورهایی که نیاز دارند بر اساس قوانین تحویل دهد. البته متأسفانه در زمانی که سایت تهران نیاز به اورانیوم ۲۰ درصد داشت، کشورهای غربی و صاحب تکنولوژی غنی‌سازی از تحویل اورانیوم ۲۰ درصد به ایران خودداری کردند و ایران مجبور شد خود به تولید ۲۰ درصد بپردازد. این در حالی است که راکتور تهران کاملا برای فعالیت‌های پزشکی و درمانی است. این سایت را امریکایی‌ها قبل از انقلاب به ایران تحویل داده بودند. شواهد حاکی از آن است که، میان ایران و غرب در زمان آقای جلیلی تفاهمی در وین شکل گرفته بود که فرانسه و روسیه اورانیوم ۲۰ درصد را به ایران تحویل دهند اما عده‌ای در داخل و خارج از عملیاتی شدن این توافق جلوگیری کردند. این کار‌شناس مسائل حقوقی همچنین گفت: اوباما بار‌ها اعلام کرده است، امریکا غنی‌سازی صلح جویانه را به رسمیت می‌شناسد؛ بنابراین، تأکید غربی‌ها بر میزان غنی‌سازی است. باوند ادامه داد، این اسرائیل است که می‌گوید ایران اصلا ‌حق غنی‌سازی ندارد؛ حق غنی‌سازی حق ذاتی هر عضو ان‌.پی‌‌.تی است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه