در روایتی نقل شده است: زنی خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله رسید و گفت: پدرم بیمار است و شوهرم در جبهه جنگ است. حضرت فرمود: چون شوهرت اجازه نداده، حق خروج از خانه را نداری! این حکم چگونه با شخصیت و حقوق زن سازگار است؟

بسیاری از شبهات در مورد روایات ناشی از نقل گزینشی کلام ائمه علیه السلام است. جهت برداشت صحیح از روایت فوق، شایسته است متن کامل روایت مد نظر قرار گیرد و در شان نزول و شرایط و احوال صدور روایت نیز دقت کافی صورت گیرد. لازم به ذکر است این روایت به دو طریق در کتاب کافی و من لایحضره الفقیه ذکر شده است که سند روایت در کافی ضعیف و در من لایحضره الفقیه صحیح است.[1] در ابتدا ترجمه روان روایت را نقل می کنیم و سپس به تبیین و تفسیر آن می پردازیم: «از امام صادق علیه السلام روایت شده: «در زمان پیامبر مکرّم صلی الله علیه و آله مردی به خاطر برخی نیازمندی ها به سفر رفت و قبل از سفر با همسرش عهد بست که تا برگشتن او از سفر از منزل خارج نشود، پس از مدتی پدر زن مریض شد و زن واسطه ای را نزد پیامبر مکرّم اسلام صلی الله علیه و آله فرستاد تا ایشان زن را [برخلاف عهدی که با شوهر بسته بود] امر به خروج از منزل به منظور عیادت پدر کند. حضرت در جواب فرمود در خانه بنشین و همسرت را [در تعهّدی که با او بسته ای ] اطاعت کن. این امر بر زن گران آمد و واسطه دومی را فرستاد و دوباره همان جواب را شنید. پس از چندی پدر زن فوت کرد و زن واسطه ای فرستاد و از پیامبر صلی الله علیه و آله خواست تا او را امر کنند که برای نماز پدر از منزل خارج شود که باز همان جواب را شنید. تا اینکه پدر آن زن را به خاک سپردند و پس از آن پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله بر آن زن پیام داد که «خداوند متعال به خاطر اطاعت از همسر [و عدم نقض عهد] تو و پدرت را بخشید».[2] با توجه به روایت و ترجمه آن چند نکته قابل ذکر است: 1) با توجه به فضای روایت و محتوای آن، درمی یابیم که این حدیث شریف دربردارنده یک حکم شرعی قطعی و کلّی نیست، بلکه از یک جریان خاص و واقعه خارجی خبر می دهد. شرایط و ویژگی های این مورد برای ما روشن نیست بدین جهت نمی توان به آسانی از آن حکم کلّی استفاده کرد، ما نمی دانیم چه ویژگی های روحی و اخلاقی بر زندگی آن زن و شوهر سایه افکنده و در چه شرایطی قرار داشتند. شاید سخت گیری پیامبر صلی الله علیه و آله براساس ویژگی های آنان بوده و نمی توان آن را بر جای دیگر منطبق کرد. 2) مطلب مهم دیگر در این روایت، پیمان و عهدی است که شوهر به هنگام مسافرت با همسر خویش می بندد. شاید اگر این عهد در میان زن و شوهر بسته نشده بود، پیامبر صلی الله علیه و آله چنان برخوردی نمی کرد. ولی سؤال اساسی این جا است که چرا پای چنین پیمانی به میان آمد؟ آیا نمی توان احتمال داد که مسایل خاصی در آن خانواده، میان زن، شوهر و پدر بیمار بوده که شوهر را به انعقاد پیمان با همسرش کشانده بود؟ کوتاه سخن این که، اولًا این حکم در جایی جاری است که چنین پیمانی در کار باشد و ثانیاً، زن پیمان شوهر را پذیرفته باشد، در غیر این صورت نمی توان از این روایت حق گسترده ای برای شوهر و چنین محدودیتی برای زن قائل شد، چرا که با آموزه های اصیل و مهرورزانه اسلام در مورد زنان ناسازگار است. سفارش های اخلاقی پیامبر صلی الله علیه و آله و رفتار کریمانه آن حضرت با زنان و همسرانش، اجازه نمی دهد که زنان را از دیدار یا سوگواری بر نزدیک ترین کسان خویش بازداریم و جوشش احساس آنان را در چنین هنگامه هایی به هیچ انگاریم. البته ناگفته نماند که چون بیرون رفتن زن بی اجازه شوهر در بسیاری از موارد مخاطره آمیز و دشواری هایی را برای خانواده به همراه خواهد داشت، بسیار خردمندانه است که همسران، با هماهنگی، همدلی و تفاهم این موضوع را حل کنند. در این مورد عبارتی گویا و درس آموز از شهید مطهری است که ما را از هرگونه توضیحی بی نیاز می کند: «مصلحت خانوادگی ایجاب می کند که خارج شدن زن از خانه توأم با جلب رضایت شوهر و مصلحت اندیشی او باشد. البتّه مرد هم در حدود مصالح خانوادگی نظر بدهد و نه بیشتر. گاهی ممکن است رفتن زن به خانه اقوام و فامیل خودش هم مصلحت نباشد. فرض کنیم زن می خواهد به خانه خواهر خود برود و فی المثل خواهرش فتنه انگیزی می کند که زن را علیه مصالح خانوادگی تحریک می کند. تجربه هم نشان می دهد که این گونه قضایا کم نظیر نیست. گاهی هست که رفتن زن حتی به خانه مادرش نیز برخلاف مصلحت خانوادگی است. همین که حرف های مادر به او برسد تا یک هفته در خانه ناراحتی می کند، بهانه می گیرد، زندگی را تلخ و غیرقابل تحمل می سازد. در چنین مواردی شوهر حق دارد که از این معاشرت های زیان بخش که زیانش نه تنها متوجه مرد است که متوجه زن و فرزندان ایشان نیز می باشد، جلوگیری کند. ولی در مسایلی که مربوط به مصالح خانواده نیست دخالت مرد مورد ندارد».[3] .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه