چرا در قرآن از زبان پیامبر آمده، اگر برای خداوند فرزندی بود، من اولین ایمان آورنده به او بودم؟

در قرآن استدلال‌های مختلفی در مسائل مرتبط با توحید وجود دارد. در یکی از این آیات، خداوند جواب کسانی را که معتقد به فرزند داشتن خداوند هستند می‌دهد. این جواب می‌تواند در مورد مسیحیان و یا مشرکانی باشد که فرشتگان یا عیسای مسیح را به عنوان فرزند برای خداوند فرض کرده‌اند. خداوند در جواب اینان به پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: (قُلْ إِن کاَنَ لِلرَّحْمَانِ وَلَدٌ فَأَنَا أَوَّلُ الْعَابِدِینَ).[1] از این آیه شریفه، تفاسیر مختلفی ارائه شده است. 1. رایج‌ترین و مشهورترین تفسیر آیه چنین است. در این آیه شریفه، چنین استدلال شده که اگر خداوند فرزندی داشت، من پیامبر نیز او را می‌پرستیدم، اما چون می‌دانم او فرزندی ندارد، بلکه نمی‌تواند داشته باشد؛ به چنین فرزندی برای خدا ایمان ندارم. بنابر این، معنای آیه این است که به مشرکان بگو: اگر برای خداوند فرزندی بود، خود من اولین کسی بودم که او را می‌پرستیدم، و حق نبوّتش را ادا می‌کردم؛ زیرا از همه شما ایمان و اعتقادم به خدا بیشتر و معرفت و آگاهیم فزون‌تر است، و من قبل از شما به فرزند او احترام می‌گذاردم و از وی اطاعت می‌کردم ولی من می‌دانم که چنین فرزندی وجود ندارد، و به همین جهت کسی را به عنوان فرزند خدا نمی‌پرستم.[2] این نکته نیز به دست می‌آید که پیامبر خواهان بیان این مطلب بوده که انکار من برای فرزند داشتن خداوند از روی عناد و دشمنی و حتی حسادت نیست؛ زیرا اگر در واقع فرزندی بود، من نیز به او اعتقاد پیدا می‌کردم و کسی که به پدر چنین احترامی داشته باشد، قطعاً به فرزند نیز احترام خواهد گذاشت، اما انکار من به جهت عدم تحقق چنین فرزندی است به این‌که اصلاً این فرزند قابلیت تحقق ندارد تا بدان اعتقاد پیدا کنیم.[3] نکته دیگر این‌که از نظر ادبیات عرب در این‌گونه موارد که شرط اعلام شده، قابلیت تحقق ندارد، معمولاً کلمه (لو) بجای (ان) استفاده می‌شود که دلیل بر محال بودن است. اما در آیه مورد بحث چنین کاری نشده و این تنها به جهت مماشات و هماهنگی در سخن با طرف مقابل است.[4] برخی دیگر نیز استفاده از حرف (إن) را به جهت رساندن این معنا از طرف پیامبر دانسته‌اند که مخالفت با این حرف به جهت عناد و دشمنی نیست، بلکه به جهت بیان حقیقت است[5] که توضیح آن بیان شد. این تفسیر در میان مفسران شهرت بیشتری دارد و نقطه قوّت آن این است که با متن آیه سازگار بوده و بدون تأویل، مقصود خود را بیان می‌کند. 2. برخی دیگر از مفسران حتی بیان فرضی این مطلب را که پیامبر(ص)، فرزند خداوند را عبادت کند، قابل قبول ندانسته؛ لذا ناچار به انجام تأویلاتی در آیه شده‌اند که با ظاهر آیه منافات دارد. برخی از این تأویلات از این قرار است. الف. برخی از مفسران کلمه (الْعَابِدِینَ) را به معنای (جاحدین) یعنی منکرین گرفته‌اند و این‌گونه آیه را معنا کرده‌اند: اگر برای خداوند فرزندی وجود داشت من اولین کسی بودم که چنین خداوند دارای فرزندی را منکر می‌شدم؛ زیرا اگر برای او فرزندی باشد لازمه آن تجسم و حدوث است و از واجب الوجودی بیرون بوده و سزاوار پرستش نیست.[6] ب. حرف (إن) در آیه شرطی نیست، بلکه نافیه است. بنابر این تفسیر باید آیه را این‌گونه معنا کرد: برای خداوند فرزندی نیست و من اولین عبادت کننده خداوند هستم.[7] در این راستا، تأویلات دیگری نیز ذکر شده است.[8] .

موتور جستجوی پرسش و پاسخ دینی امین

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/03

لینک کوتاه