چه تفاوتی میان ظنّ غیر معتبر و شک در مباحث فقهی وجود دارد؟

اجمالاً ظنّ(گمان) در اصول فقه بر دو قسم است: 1. ظنّ معتبر، 2. ظنّ غیر معتبر(ظنّی که دلیلى بر اعتبارش در دست نیست‏).اگرچه از جهت لغت، میان ظنّ و شک تفاوت وجود دارد،[1] اما میان ظنّ غیر معتبر و شک از جهت حکم تفاوتی وجود ندارد؛ زیرا بنابر مشهور، ظن غیر معتبر در حکم شک است؛[2] یعنى هر آنچه وظیفه مکلف در زمان شک است در زمانی که برای او ظن غیر معتبر هم پدید آید باید انجام دهد؛ چرا که ظنّ غیر معتبر، تحیر مکلف را نسبت به انجام و یا ترک کاری رفع نمی‌کند و مکلّف همچنان نسبت به فراغ ذمه‌اش در شک باقى می‌ماند. بنابراین، همان‌طورى‏که در خصوص شک، عمل به اصل عملی اشکالی ندارد، در ظنّ و گمان غیر معتبر نیز عمل به اصل بدون اشکال است؛ زیرا از ادلّه‌ی حجیت اصول عملیه، چنین برداشت می‌شود که در صورت فقدان علم -اعم از شک یا ظنّ غیر معتبر- وظیفه مکلّف رجوع به اصل عملى است.[3]گفتنی است؛ بعضى از علمای اصول فقه، شک را اعم از شک حقیقی؛ یعنی متساوى الطرفین و ظنّ غیر معتبر می‌دانند.[4] اما بعضى شک را در معناى مستقل خودش(متساوى الطرفین) در نظر می‌گیرند و ظن غیر معتبر را تنها از نظر حکم به شک ملحق می‌سازند.[5] .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه