قطع صله رحم چه آثار و نتایجی دارد؟

قطع رحم و آثار ناگوار فردى و اجتماعىبراى گرفتاریهاى فردى و اجتماعى که براى افراد در جامعه بوجود مى آید علل متعددى را مى توان بیان کرد از جمله عدم تهذیب اخلاقى افراد جامعه مى باشد اگر در افراد جامعه مخصوصا در خویشاوندان ، صلح و صفا حاکم باشد کار آن جامعه به استقامت منتهى مى شود و شاخه هاى آن جامعه محکم و ثمره اش اتحاد و همبستگى خواهد بود.اسلام عزیز در اصلاح اجتماع تدریجا اقدام مى نماید اول به تهذیب فرد مى پردازد آنگاه به وضع خانواده مى پردازد و پس از آنکه ارکان خانواده را مستحکم کرد سپس به خویشاوندان و ارحام مى پردازد و در تحکیم ارتباط میان آنان مى کوشد و پیروان خود را وادار به وحدت نسبت به خویشاوندان مى کند و کسانى را که ارتباط خویشاوندى را قطع مى کنند تهدید به عذاب مى کند و در اجتماعى که اعضاى آن تکامل یافته و با نظم صحیح تربیت یافته اند اصلاح این گونه اجتماع آسان خواهد بود پیامبر بزرگوار اسلام صلى اللّه علیه و آله براى فزونى و کمى عمر بوسیله صله رحم و قطع رحم مثال روشنى فرموده است حضرت فرمودند انسان گاهى صله رحم بجاى مى آورد در حالى که از عمرش بیش از سه سال باقى نمانده خدا عمر او رابه سى و سه سال امتداد مى دهد و چه بسا گاهى هم انسان قطع رحم مى کند در حالى که سى و سه سال از عمرش باقى مانده است و خداوند عمر او را به سه سال تقلیل مى دهد در وسائل الشیعه در قسمت پایانى روایت مى فرماید: و ان المرء لیقطع رحمة و قد بقى من عمره ثلاث و ثلاثون سنة فصیرها الله الى ثلاث سنین او ادنى (91) به درستى که فردى قطع رحم مى کند در حالیکه از عمر او سى و سه سال باقى مانده است خداوند در اثر قطع ارتباط خویشاوندى آن سى سه سال را به سه سال یا کمتر برمى گرداند.شکى نیست که صله رحم ریشه فساد را از بین مى برد زیرا در بین اقوام همیشه کدورتهاى ایجاد مى شود و این کدورتها اگر برطرف نشود سبب بروز فتنه هاى بزرگى خواهد بود روى همین اصل است که گفته اند الارقاب کالعقارب یعنى نزدیکان همانند عقربهاى موذى مى باشند که نزدیکان را مى گزند بنابراین صله رحم کار نیکى است که موجب حفظ اتحاد و از بین رفتن شر و فساد مى باشد از این رو صله رحم از نظر اسلام پاداش بیشترى هم دارد و اسلام به کمترین حد ارتباط که موجب برقرارى همبستگى شود بسنده کرده است رسول خدا صلى اللّه علیه و آله فرمودند: در دنیا ولو با یک سلام کردن هم با نزدیکان ارتباط برقرار کنید قطع رحم و بریدن از خویشاوندان از جمله گناهانى است که خداوند در دنیا پیش از آخرت گناهکار را به مکافات عملش دچار میسازد امام على علیه السلام فرمودند: سه خصلت زشت است که صاحب آن تا مکافات آن گناهان را نبیند نخواهد مرد ستمکارى بریدن از خویشاوندان و قسم دروغ (92).البته خویشاوندى از دیدگاه ائمه اطهار و پیامبر عظیم الشاءن با خویشاوند در عرف مردم متفاوت است زیرا از نظر پیامبر افراد اگر در چهل پشت هم به هم برسند باز خویشاوند محسوب مى شوند پیامبر خدا مى فرماید: هنگامى که مرا به معراج بردند خویشاوندى را دیدم که به عرش الهى چسبیده و از خویشاوند دیگرى به درگاه الهى شکایت مى کند به او گفتم : میان تو و آن خویشاوند چه نسبتى هست گفت در چهل پشت ، پدران ما به هم مى رسند(93).اینک عین روایت ، قال رسول الله صلى اللّه علیه و آله : لما اسرى بى الى السماء راءیت رحما متعلقة بالعرش تشکو الى الله رحما لها، فقلت : کم بینک و بینها من اب ؟ فقالت : نلتقى فى اربعین ابا در این فصل به چند روایت هم اشاره مى کنیم و مى آوریم که از آنها آثار ناگوار قطع رحم از نظر اجتماعى و فردى به خوبى استفاده مى شود مسلم است که قطع ارتباط خویشاوندى موجب قطع نعمت الهى مى شود.آثار ناگوار قطع رحم 1 - امام صادق علیه السلام در قسمتى از روایتى که سلیمان بن هلال از آن حضرت نقل مى کند فرمودند: فلا یزالون فى ذالک حتى یقاطعوا فاذا فعلوا ذالک انقشع عنهم (94).راوى مى گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم : قبیله اى نسبت به یکدیگر احسان مى کنند و پیوند خویشاوندى برقرار مى سازند حضرت فرمودند آن وقت است که اموالشان بیشتر مى شود فزونى مى گیرد و همواره چنین مى باشند تا زمانى که از یکدیگر قطع ارتباط کنند و چون از هم بریدند آن وقت است که آن فزونى از آنها برداشته مى شود.2 - امام باقر علیه السلام از جد بزرگوارشان امیرالمؤ منین علیه السلام در قسمتى از روایتى نقل فرمودند که قطع ارتباط خویشاوندى چه اثر ناگوارى را در پى خواهد داشت ؟ فرمودند: و ان الیمین الکاذبة و قطیعة الرحم لتذران الدیار بلاقع من اهلها و تنقل الرحم و ان نقل الرحم انقطاع النسل (95).و به درستى که قسم دروغ و قطع رحم خانه ها را ویران و خالى از اهل و دیار مى کند و خویشاوندى را از جا برمیکند و از جاى برکندن خویشاوندى مایه قطع نسل مى گردد.در صورتى که در اقوام کدورتى پیش آید و یک ظرف قطع ارتباط کند و طرف دیگر به قطع ارتباط او اعتنا نکند وظیفه شرعى خودش را انجام دهد این رفتار اثر سوء و ناگوار را براى قطع رحم کننده در پى خواهد داشت این مطلب را داود رقى از امام صادق علیه السلام نقل مى کند و مى گوید3 - کنت جالسا عندا ابى عبدالله علیه السلام اذ قال لى مبتدئا من قبل نفسه : یا داود لقد عرضت على اعمالکم یوم الخمس فراءیت فیما عرض على من عملک صلتک لابن عمک فلان فسرنى ذالک ، انى علمت ان صلتک له اسرع لفناء عمره وقطع اجله قال داود: و کان لى ابن عم معاندا خبیثا بلغنى عنه و عن عیاله سوء حال فصککت له و الصک معرب چک با الفارسیة نفقة قبل خروجى الى مکة ، فلما صرت بالمدینة خبرنى ابوعبدالله علیه السلام بذالک (96).داود رقى گوید: در خدمت امام صادق علیه السلام نشسته بودم ناگاه امام علیه السلام آغاز سخن نمودند و فرمودند اى داود روزهاى پنجشنبه اعمال شما بر من عرضه مى شود در چیزهائیکه بر من عرضه شده بود عمل تو را دیدم با فلان پسر که عمویت که پیوند خویشاوندى برقرارى کرده اى و این عمل تو مرا خوشحال نمود به درستى که پیوند برقرار کردن شما با او در نابودى عمر او و به پایان رساندن اجل وى سرعت بخشیده است داود مى گوید من پسر عمویى داشتم که خبیث و معاند بود به من رسید از او و عیالش که وضع مالى آنها خوب نیست وقتى که مى خواستم به مکه بروم براى آنها حواله اى چک کنار گذاشتم وقتى که به مدینه رسیدم امام صادق علیه السلام به من از جریان خبر دادند.کوتاهى عمر و محرومیت از مال دنیا هم یکى دیگر از آثار نامطلوب قطع ارتباط خویشاوندى است .4 - ابوحمزه ثمالى از امیرالمؤ منین علیه السلام روایت مى کند:قال : قال امیرالمومنین علیه السلام فى خطبة اعوذبالله من الذنوب التى تعجل الفناء فقام الیه عبدالله بن الکواء الیشکرى فقال : یا امیرالمومنین او تکون ذنوب تعجل الفنا؟ فقال نعم ویلک قطیعه الرحم ، ان اهل بیت لیجتمعون و یتواسون و هم فجره فیرزقهم الله و ان اهل البیت لیترقون و یقطع بعضهم بعضا فیحرمهم الله و هم اتقیاء. (97)ابو حمزه ثمالى مى گوید: امیرالمومنین علیه السلام در خطبه اى فرمودند پناه مى برم به خدا از گناهانى که در نابودى مرتکب شونده شتاب مى کند عبدالله بن یشکرى برخاست و گفت یا امیرالمومنین ! مگر گناهى هم هست که عامل شتاب در نابودى باشد حضرت فرمودند، آرى واى بر تو آن گناه قطع رحم است ، چه بسا نواده هایى هستند گرد هم مى آیند و یارى هم مى کنند با اینکه از حق دورند خداوند به آنان وسعت روزى مى دهد و چه بسا نواده هایى هستند که از هم جدا مى شوند و از همدیگر قطع رحم مى کنند پس خداوند آنان را محروم از روزى مى کند در حالى که پرهیزکارند.5- عن ابى عبدالله علیه السلام قال : قال امیرالمومنین علیه السلام : لن یرغب المرء عن عشیرته و ان کان ذامال و ولد و عن مودتهم و کرامتهم و دفاعهم بایدیهم و السنتهم ، هم اشد الناس ‍ حیطه من ورائه و اعطفهم علیه و المهم لشعثه ان اصابته مصیبته او نزل به بعض مکاره الامور، و من یقبض یده عن عشیرته فانما یقبض عنهم یدا واحده و تقبض عنه منهم ایدى کثیره و من یلن حاشیه یعرف صدیقه منه الموده و من بسط یده باالمعروف اذا وجده یخلف الله له ما انفق فى دنیاه و یضاعف له فى آخرته و لسان المصدق للمرء یجعله الله فى الناس خیر من المال ، یاکله و یورثه لا یزدادن احدکم کبرا و عظما فى نفسه و نایا عن عشیرته ، ان کان موسرا فى المال ، و لا یزدادن احدکم فى اخیه زهدا و لا منه بعدا اذا لم یرمنه مروة و کان معوذا فى المال و لا ینفع احدکم عن القرابة بها الخصاصة ان یسدها بها لا ینفعه ان مسکه و لا یضره ان استهلکه .(98)امام صادق علیه السلام فرمودند: که امیرالمومنین علیه السلام فرمودند: انسان اگر چه مال و فرزند داشته باشد هرگز نباید از خویشاوند خود و از دوستى و کرامت و دفاع ، دستى و زبانى آنها رو بگرداند آنها از مردم ، در کنار او محکمترند و به او مهربان ترند و اگر مصیبتى به او برسد یا بدى براى او پیش بیاید پریشانى او را سامان دهنده ترند و هر که دست کمک از فامیل خویش باز دارد از آنها یکدست گرفته شده و از خود او دستهاى بسیار و هر که نرمى و فروتنى نشان دهد دوستش از او مودت مى بیند و هر که چون دارا شود و دست به احسان بگشاید آنچه را داده در دنیا جبران مى کند و در آخرت هم برایش چند برابر مرحمت مى کند و نام نیکى که خداوند براى کسى در میان مى گذارد از مالى که مى خورد و به ارث مى گذارد بهتر است هر که از شما که ثروت و مالى پیدا کرد نباید تکبرش زیاد شود و خود را بزرگ بداند و از خویشاوندانش دور شود و هیچ یک از شما نباید نسبت به برادرى که چون مال ندارد، به او احسان نمى کند از او دورى کند و هیچ یک از شما نباید از کمک کردن مالى به خویشاوندى که در فقر و نیاز شدید به سر مى برد غفلت کند به مالى که بودن و نبودن آن براى انسان اهمیتى ندارد(زیرا گاهى ممکن است خویشاوند به چیزى احتیاج داشته باشند که نزد انسان اضافه و بى فایده باشد).کسانى که با ارحام و خویشاوندانشان قطع ارتباط مى کنند و دور از هم زندگى مى کنند در روز گرفتارى در خودشان احساس تنهائى مى کنند در همچو مواقعى خویشاوندان هستند که باید یار و یاور هم باشند در این حدیث شریف که بیان کردیم ملاحظه فرمودید که على علیه السلام فرمودند ارحام از همه بیشتر هواى همدیگر را مى توانند داشته باشند.6- شکایت از خویشاوندان در روایتى از امام على علیه السلام نقل شده است آمده است خویشاوندانى که به هم دیگر کمک مالى نمى کردند و یکى از آنها بدهکار شده بود خدمت حضرت على علیه السلام آمد از بقیه شکایت کرد که در آن روایت آمده است که امام فرمودند قطع رحم کنندگان در آخرت وزر و بال و وخامت و سختى حساب روز قیامت را در پى خواهند داشت اما اصل روایت : عن جابر: عن ابى جعفر علیه السلام قال : لما خرج امیرالمومنین علیه السلام ! یرید البصره تنزل باالربذه فاتاه رجل من محارب (99) فقال : یا امیر المومنین انى تحملت فى قومى حمالة و انى سالت فى طوائف منهم المواساة و المعونه فسبقت الى السنتهم بالکند فمر هم یا امیرالمومنین بمعونتى و حثهم على مواساتى فقال : این هم ؟ فقال : هوالاء فریق منهم حیث ترى قال : فنص راحله فادلفت کانها ظلیم فادلف بعض اصحابه فى طلبها فلایا بلاى ما لحقت فانتهى الى القوم فسلم علیهم و سالهم ما یمنعهم من مواساة صاحبهم ؟ فشکوه و شکاهم فقال امیرالمومنین علیه السلام : وصل امرو عشیرته فانهم اولى ببره و ذات یده و وصلت العشیرة اخاها ان عثر به دهر و ادبرت عنه دنیا فان المتواصلین المتباذلین ماجورون و ان المتقاطعین المتدابرین موزورون (قال ) ثم بعث راحلة و قال : حل . (100)ترجمه : امام باقر علیه السلام فرمود چون امیرالمومنین علیه السلام به عزم بصره بیرون رفت در محل ربذه (که مدفن و محل تولد ابى ذر علیه الرحمة است ) فرود آمد مردى از قبیله محارب خدمت حضرت رسید و عرض کرد: یا امیرالمومنین ! من از قبیله خود غرامتى را تحمل کرده ام (101) و چون از برخى از آنان تقاضاى کمک مالى کردم از تهیدستى دم زدند لطفا به ایشان امر فرما و وادارشان کن که به من کمک کنند.حضرت فرمود: آنها کجا هستند؟ عرض کرد دسته اى از آنها آنجا هستند که مى بینى حضرت مرکب خود را به سرعت هر چه تمام تر به حرکت درآورد و مرکب مانند شتر مرغ مى رفت ، جماعتى از اصحاب هم که حرکت کردند در خدمت حضرت بودند به سختى و کندى به حضرت رسیدند حضرت به آنها رسید بر آنها سلام کرد و پرسید چرا با رفیق خود مواسات نمى کنید؟ آنها از او و او از آنها شکایت کردند تا امیرالمومنین فرمودند: هر کسى به خویشاوند خود پیوند برقرار کند زیرا خویشاوند به احسان و دستگیرى مالى از دیگران سزاوارترند و در صورتى که حوادث روزگار به یکى از خویشاوندان فشار آورد و او را به زمین بزند خویشاوندان دیگر او را کمک کنند که پیوندکنندگان و بذل و بخشش کنندگان از طرف خداوند پاداش دریافت خواهند کرد و آنهائى که قطع ارتباط و خویشاوندى نمایند و به هم پشت کنند بار آنها سنگین خواهد بود و مورد مواخذه قرار خواهند گرفت سپس مرکب خود را برانگیخت و فرمود برو.7- روایتى از امام سجاد (ع ) عن على بن حسین علیه السلام قال : (قال رسول الله صلى اللّه علیه و آله من سره ان یمد الله فى عمره و ان یبسط له فى رزقه فلیصل رحمة فان الرحم لها لسان یوم القیامه ذلق تقول : یا رب صل من وصلنى و اقطع من قطعنى فاالرجل لیرى بسبیل خیر اذا اتته الرحم التى قطعها فتهوى به الى اسفل قعر فى النار. (102)رسول خدا صلى اللّه علیه و آله فرمودند: هر که مى خواهد و دوست دارد که خداوند عمرش را طولانى کند و روزیش را توسعه بخشد باید صله رحم کند زیرا روز قیامت رحم را زبان تند و تیزى است که مى گوید: پروردگارا پیوند کن با هر که با من پیوند برقرار کرد و قطع کن با هر که از من قطع کرد و مردى با ظاهر خوب دیده مى شود ولى چون خویشاوندى که از او بریده نزدش بیاید او را به پائین ترین قعر دوزخ سرنگون مى کند.بنابراین قطع پیوند خویشاوندى این اثر ناگوار را - عذاب الهى و رسوائى اخروى در حضور ائمه اطهار علیهم السلام و مومنین باشد - در پى خواهند داشت .8- سفارش به صعصعه در قسمتى از کلام امیرالمومنین (ع ) آمده است که حضرت به صعصعه بن صوحان فرمودند: به سبب قطع روابط با خویشاوندان منافع فراوانى از انسان باز گرفته مى شود ( یخلعون منه ایدى کثیرة ) یعنى نعمتهاى فراوان از طرف خویشاوندان از این شخص قطع رحم کننده گرفته مى شود ما اینجا متن کامل این روایت شریفه را مى آوریم .عن صعصعه بن صوحان قال : عادنى امیرالمومنین علیه السلام فى مرض ثم قال : انظر فلا تجعلن عیادتى ایاک فخرا على قومک و اذا رایتم فى امر، فلا تخرج منه فانه لیس باالرجل غنى عن قومه اذا خلع منهم یدا واحدة یخلعون منه ایدى کثیرة فاذا رایتم فى خیر فاعنهم علیه و اذا رایتم فى شر فلا تخذلنهم ، و لیکن تعاونکم على طاعة الله فانکم لن تزلوا بخیر ما تعاونتم على طاعة الله تعالى و تناهیتم عن معاصیه . (103)صعصعه بن صوحان مى گوید: امام على علیه السلام از من عیادت فرمودند در مرضى که داشتم سپس فرمودند بنگر عیادت من از شما را پیش نزدیکانت براى خودت افتخار قرار مده وقتى قبیله ات را در امرى دیدى از آنها جدا مشو به درستى که براى مرد بى نیازى نیست از اقوامش وقتى از آنها نعمتى گرفته شود از این مرد نعمتهایى گرفته مى شود وقتى که آنها را در امر خیرى دیدى آنها را بر آن امر خیر کمک کن وقتى که آنها را در امر بدى دیدى آنها را رسوا مکن در اطاعت خداوند به همدیگر کمک کنید به درستى که شما اگر در اطاعت خداوند به همدیگر کمک کنید و از گناه باز دارید همیشه در خیر خواهید بود.در قسمت آخر این روایت حضرت فرمودند اگر همدیگر را از گناه باز دارید ( و تناهیتم عن معاصیه ) همیشه در خیر خواهید بود اجتناب از گناه عزت مومن را حفظ مى کند و هنگامى که گناه مرتکب مى شود و بعد از آن خوفناک است و عده دیگرى که گناه براى آنها در اثر سوء تربیت و رفاقت خطرناک و نامناسب بودن محیط زندگى ، عادى شده مى آیند و مى گویند ما وزر و بال گناهان شما را به گردن مى گیریم اجازه بدهید در اینجا یک روایت در این رابطه از امام صادق علیه السلام بیاوریم .عن ابى عبدالله علیه السلام قال ان قوما اصابوا ذنوبا فخافوا منها و اشفقوا فجاء هم آخرون فقالوا: مالکم ؟ فقالوا انا اصبنا ذنوبا فخفنا منها و اشفقنا، فقالوا لهم : نحن نحملها عنکم . (104)امام صادق علیه السلام فرمودند: به درستى که عده اى گناه مى کنند و از آن گناه مى ترسند عده دیگر مى آیند و مى گویند چرا مى ترسید مى گویند گناه کرده ایم و مى ترسیم به آنها مى گویند ما گناهان شما را به گردن مى گیریم .در قسمتى از روایت هشتم که از امام على علیه السلام نقل کردیم در یکى از جملاتش فرمودند وقتى در خویشاوندانت امر بدى دیدى آنها را رسوا مکن ( و اذا رایتم فى شر فلا تخذلنهم ) در این مورد امام سجاد علیه السلام هم در صحیفه سجادیه مى فرماید خدایا در من تغییر بده بد رفتارى با خویشاوندان را به خوشرفتارى و خوار گردانیدن نزدیکان را بیارى کردن آنها اما عین جمله امام علیه السلام : و من عقوق ذوى الارحام المبرة و من خذلان الا قربین النصرة . (105)9- مرگ زود رس یکى دیگر از آثار نامطلوب قطع رحم زود رس بودن مرگ قاطع رحم است مرحوم علامه مجلسى ره در بحار در قسمتى از حدیث مفصلى که از امام سجاد علیه السلام نقل فرموده آمده است که شش چیز انسان را زود مرگ مى کند از جمله قطع رابطه خویشاوندى است مى فرماید: والذنوب التى تجعل الفناء قطیعه الرحمم و الیمین الفاجره و الاقوال الکاذبه و الزنا و سد طریق المسلمین و ادعا الامامه بغیر حق . (106)گناهانى که مرگ انسان را زود مى رساند شش چیز است : 1 - قطع رابطه خویشاوندى 2 - قسم خلاف واقع ،یاد کردن 3 - گفتارهاى دروغ 4- زنا و عمل نا مشروع 5 - بستن راه مسلمانها 6- ادعاى امامت براى کسى که شایستگى امامت ندارد.10 - بیم از چهار عمل قال رسول الله صلى الله علیه و آله : انى اخاف علیکم استخفافا باالدین ،و بیع الحکم (و منع الحکم خ ل ) و قطیعه الرحم و ان تتخذ و القرآن مزامیر تقدمون احدکم و لیس بافضلکم فى الدین . (107)رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمودند: من بر شما از چهار چیز بیمناکم ، 1- اینکه نسبت به دینتان بى پروا باشید و حکم الهى را بفروشید و از اجزاء حکم الهى جلوگیرى کنید و قطع ارتباط خویشاوندى بنمایید 2 - و اینکه قرآن را با غنا بخوانید 4 - و اینکه کسى را مقدم بدارید در حالى که از جهت دینى با فضیلت تر از شماها نیست .توضیح : فروختن حکم کنایه است از اینکه بوسیله رشوه و غیر رشوه جلو اجرا احکام الهى گرفته شود گو اینکه چیزى را به عنوان رشوه از طرف اخذ مى کند در مقابل حکم الهى را درباره او تغییر مى دهد و عرفا به این یک نوع معامله (معامله فاسده ) گفته مى شود و حضرت فرمودند از این نوع کارها بر شما بیمناکم .در پایان این فصل آیه اى از قرآن مجید در رابطه با کمک مالى به خویشاوندان را متذکر مى شویم و با ذکر این آیه شریفه این فصل را به پایان مى بریم .خداوند متعال مى فرماید: و لا یاتل او لو الفضل منکم و السعة ان یوتو اولى القربى و المساکین و المهاجرین فى سبیل الله . (108)آنها که از میان شما داراى برترى (مالى ) و وسعت زندگى هستند نباید سوگند یاد کنند که از انفاق نسبت به نزدیکان و مستمندان و مهاجران در راه خدا دریغ نمایند.مفسر عظیم الشان مرحوم طبرسى در مجمع البیان در ذیل آیه شریفه مى فرماید: (قسم نخورد یا کوتاهى نکند از شما کسانى که داراى وسعت مالى هستند بر اینکه به نزدیکان کمک مالى نکند).پی نوشتها : 91 - وسائل الشیعه ج 15، ص 24692 - وسائل الشیعه ج 15، ص 20993 - اصول کافى ج 2 ص 154 و بحارالانوار ج 74، ص 12594 - اصول کافى ، ج 2، ص 154 و بحارالانوار، ج 74، ص 12595 - اصول کافى ، ج 2، ص 347 و بحارالانوار، ج 74، ص 134، و جامع احادیث الشیعه ج 16، ص 27696 - بحارالانوار، ج 74، ص 9397 - اصول کافى ج 2 ص 34798 - اصول کافى ج 2 ص 154 حدیث 1999 - محارب اسم قبیله است100 - اصول کافى ج 2 ص 153 و بحارالانوار ج 74 ص 105101 - در مواقع جنگ ، غرامت ، دیه یا خون بهایى را به عهده بگیرد102 - اصول کافى ج 2 ص 156103 - بحارالانوار ج 74 ص 148104 - وسائل الشیعه ج 11 ص 174105 - صحیفه سجادیه ص 132 دعاى بیستم مکارم الاخلاق106 - بحارالانوار ج 73 ص 357107 - بحارالانوار ج 74 ص 92108 - سوره نور آیه 21 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه