امام حسن ـ عليه السلام ـ دو بار تمام دارايي خود را در راه خدا بخشيد. آيا اين كار با آيه 67 سوره مباركه فرقان كه به پرهيز از اسراف در بخشش سفارش مي‌كند و با روايت «هر كس بيش از حد ببخشد و محتاج شود دعايش مستجاب نمي‌شود» منافات ندارد؟

در كتاب سيره پيشوايان به نقل از كتاب تاريخ الخلفاء سيوطي پس از تعريف و تمجيد از امتيازات اخلاقي و فضائل انساني فراوان امام حسن مجتبي ـ عليه السلام ـ اينگونه آمده است كه: حضرت مجتبي ـ عليه السلام ـ در طول عمر خود دوبار تمام اموال و دارائي خود را در راه خدا خرج كرد و سه بار ثروت خود را به دو نيم تقسيم نمود. نصف آن را براي خود نگه داشت و نصف ديگر را در راه خدا بخشيد. به غير از موارد فوق آن حضرت گاهي مبالغ قابل توجهي را يك جا به مستمندان مي‌بخشيد، به طوري كه مايه ی شگفتي واقع مي‌شد. نكته ی چنين بخشش‌هاي چشمگيري اين است كه حضرت مجتبي ـ عليه السلام ـ با اين كار براي هميشه شخص فقير را بي‌نياز مي‌ساخت و او مي‌توانست با اين مبلغ تمام احتياجات خود را برطرف نموده و زندگي آبرومندانه‌اي تشكيل بدهد ،امام روا نمي‌ديد مبلغ ناچيزي كه خرج يك روز فقير را به سختي تأمين مي‌كند، به وي داده شود و در نتيجه او ناگزير مي‌شود براي تأمين روزي هر روز دست احتياج به سوي اين و آن دراز كند. حال قبل از پرداختن به ادامه ی سؤال ما معاني سه واژه: مواسات، مساوات و ايثار را طي مثالي بررسي مي‌كنيم. اگر كسي اندكي از اموال و دارايي خود را به يك شخص نيازمند ببخشد مواسات كرده است. ولي اگر اموال خود را به طور مساوي با فرد فقير تقسيم كند گفته مي شود كه وي مساوات را به جاي آورده و در نهايت اگر شخص تمام اموال و دارايي خود را به فرد محتاج داده و او را بر خود مقدم كند در اينجا اين شخص ايثار كرده است. در ادامه ی اين بحث سؤالي مطرح مي‌شود كه چه كسي بايد مواسات يا مساوات كند و چه كسي ايثار؟ مسلماً كسي كه با بخشش اموال خود در اندك زماني محتاج گشته و مجبور خواهد شد براي رفع نياز خود دست به سوي ديگران دراز كند براي چنين شخصي ايثار كردن، عين اسراف كردن است. ايثار كردن فقط براي افرادي صادق خواهد بود كه نه تنها پس از بذل دارايي خود در راه خدا، محتاج نخواهند شد بلكه به خود اطمينان دارند كه از راه‌هاي حلال روزي خود را به دست خواهند آورد و با همت خويش هيچ وقت محتاج ديگران نخواهند بود.و مادر شرح حال امام حسن –علیه السلام- با وجود بخششهای بی نظیر آن حضرت هیچگاه ایشان را در فقر وتنگدستی نمی بینیم و این نشان دهنده ی این امر است که بخششهای حضرت کاملا دقیق و حساب شده بوده است. درست است كه در آيه مورد نظر (فرقان/67) به ميانه‌روي و اعتدال و نيز به پرهيز از اسراف پرداخته شده است اما بايد به این نکته توجه داشت که تکالیف اولیاء الهی و مقربان درگاه حضرت حق از مردم عادی سنگین تر می باشد به طوری که می بینیم نماز شب برمردم عادی مستحب و بر پیامبر واجب بوده است ، و حضرت امیرالمؤمنین نیز وقتی به عثمان بن مظعون در مورد ترک دنیا اعتراض می کند واو به زندگی خود حضرت اشاره می کند ،حضرت تفاوت تکلیف امام ومقتدا با مردم عادی را یادآور می شود. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه