آیا ما حزبى تحت عنوان اصول گرا و اصلاح طلب داریم؟ آیا اصول گرا و اصلاح طلب لفظ هستند؟ به فرض پذیرفتن وجود این خطوط و احزاب اصلاح طلبان چه افکارى دارند؟ چه اصول و خط مشى اى دارند؟

اصلاح طلبی: اصلاح طلبى، هوادارى از سیاست تغییر زندگى اجتماعى، اقتصادى یا سیاسى با روش هاى ملایم و بدون شتاب مى باشد. بر این اساس واژه اصلاحات در مقابل واژه انقلاب مى باشد که این دو پدیده از نظر شتاب دامنه و جهت دگرگونى در نظام هاى سیاسى و اجتماعى تفکیک پذیرند. انقلاب به یک دگرگونى سریع، کامل و گاه خشونت آمیز در ارزش ها، ساختار اجتماعى، نهادهاى سیاسى، سیاست هاى حکومتى و رهبرى سیاسى اجتماعى اطلاق مى شود. اصلاح طلبى از نظر کلى در برابر محافظ کارى از سویى و انقلاب خواهى از سوى دیگر قرار مى گیرد. ( آشوری، داریوش، دانشنامه سیاسی، تهران: مروارید، 1379، ص 72)بنابر این اصلاح طلبی , جریانی سیاسی است که دگرگونی جامعه را از طریق انجام اصلاحات و نه انقلاب، تبلیغ می کند. (آقا بخشی ، علی ، افشاری راد ، مینو ، فرهنگ علوم سیاسی ، تهران: چاپار ، 1383، ص 575)اصول گرا: اصول گرایی به معنای پایبندی به اصول و ارزش های خاص است. از اصل گرایی به بنیادگرایی نیز تعبیر شده است که عبارت است از: جنبشی در چارچوب یک دین یا آیین سیاسی که گرایش به شکل اصلی و ارزش های اولیه آن دین یا آیین سیاسی دارد. بنیاد گرایی دو اطلاق مثبت و منفی دارد ؛ مثبت آن اصولی بودن و تمسک به اصل است و کاربرد منفی آن، قشریگری و تمسک به ظواهر. ( همان، ص 261)در ادبیات سیاسی معمولاً بنیادگرایی با بار منفی همراه استاز این رو تعبیر بنیادگرایی به جای اصول گرایی مناسب به نظر نمی رسد.زیرا در اصول‌گرایی ضمن پایبندی به اصول و ارزش ها از قشریگری، تحجرو واپس گرایی کناره گیری می شود.در ادبیات سیاسی کشور جریان اصلاح طلبی و اصلاحات شامل احزاب و گروههای سیاسی با گرایش چپ و جریان اصولگرا شامل احزاب و گروههای سیاسی با گرایش راست هستند .شکل گیری گروههای اصولگرا و اصلاح طلب وصف بندی این دو جبهه به قبل انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری باز می گردد هر چند پیش از آن هم بحث اصلاح طلبی و اصولگرایی مطرح بوده است اما شکل گیری منسجم این گروهها و ائتلاف گروههای همسو در این عناوین و صف بندی این دو تفکر و جریان به انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری بر می گردد . در جریان انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری عملا گروههای سیاسی و جریانات سیاسی به سمت ائتلاف در سایه دو جبهه اصولگراو اصلاح طلب پیش رفتند ،جبهه اصولگراشامل جامعه روحانیت مبارز ،جبهه پیروان خط امام و رهبری و آبادگران و گروههای همسو با آن و جبهه اصلاح طلبان شامل جامعه روحانیون مبارز ، جبهه مشارکت و گروههای موسوم به جبهه دوم خرداد و تشکل های همسو می باشد .مهم ترین دیدگاههای جبهه اصولگرا عبارتند از : توجه ویژه به ارزشها و اصول اسلامی و انقلابی و محور قرار دادن آن در تصمیم گیری ها ، عدالت محوری و رفع محرومیت ها وتبعیض ها و توزیع عادلانه منابع کشور و پایه ریزی اقتصاد عدالت محور ، خدمتگزاری بی منت و مهر ورزی و در عرصه سیاست خارجی محور قرار دادن اصول و ارزشهای انقلاب ،تامین منافع ملی و کوتاه نیامدن در برابر زیادی خواهی های قدرتهای بزرگ . مهم ترین دیدگاههای جبهه اصلاح طلب عبارتند از : پیگیری اصلاحات در کشور در عرصه های مختلف ، گسترش آزادی های مدنی و مشارکت مردمی وتلاش برای تامین حداکثر حقوق شهروندی مردم و در عرصه سیاست خارجی ارتقاء جایگاه کشور در سطح جهانی و پیشبرد اهداف و منافع ملی در سایه گفتگو و پرهیز از برخورد مستقیم با قدرتهای بزرگ . دیدگاه مقام معظم رهبری در باره این صف بندیها و شاخصه های اصول گرایی و اصلاح طلبی ایشان در مورد جناح های سیاسی کشور و صف بندیهای گروههای سیاسی فرمودند: «دو جناح برای کشور مثل دو بالند که کشور با این دو بال می تواند پرواز کند دو جناح مقابل در مجموعه نظام می توانند باشند و فعالیت کنند ولی شرطش این است که به قانون اساسی وفادار باشند اینها بر کار هم نظارت می کنند با هم رقابت سالم می کنند این مسابقه ، پیشرفت به وجود می آورد و از بسته بودن تشکیلات گوناگون حکومتی جلوگیری می کند این چیز مغتنم و خوبی است ... بنده دعوای اصلاح طلب و اصولگرا را هم قبول ندارم من این تقسیم بندی را غلط می دانم نقطه مقابل اصولگرا ، اصلاح طلب نیست ، نقطه مقابل اصلاح طلب ، اصولگرا نیست نقطه مقابل اصولگرا آدم بی اصول و لاابالی است آدمی که به هیچ اصلی معتقد نیست آدم هرهری مذهب است ... نقطه مقابل اصلاح طلبی افساد است بنده معتقد به اصولگرای اصلاح طلبم اصول متین و متقنی که از مبانی معرفتی اسلام برخاسته با اصلاح روش ها به صورت روز به روز و نو به نو... »( بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اساتید و دانشجویان دانشگاههای استان کرمان 19/2/84)مقام معظم رهبری در مناسبت‌های مختلف به ترسیم شاخصه‌های اصولگرایی پرداخته‌اند و آن را جریانی اصیل در انقلاب اسلامی و اسلام دانسته‌اند. ایشان در جمع مسئولان و کارگزاران نظام فرمودند: «هر کس و هر جریانی که به مبانی انقلاب علاقه‌مند و پایبند و هر نامی که داشته باشد جزو اصولگرایان است» (29/3/85) . ایشان شاخصه‌های مختلفی برای اصولگرایی عنوان کرده‌اند که به چند مورد آن اشاره می‌کنیم:شاخصه اول ،عدالت خواهی و عدالت گستری که به فرموده ایشان، به زبان، ساده است، اما در عمل، کار بسیار دشواری است و مقدمات بسیاری لازم دارد. اما شاخصه دوم، “فساد ستیزی” است. سلامت اعتقادی و اخلاقی مسئولان کشور به خصوص مسئولان عالی رتبه، در سطح دولت و معاونین و از این قبیل، بسیار مهم است و شاخصه دیگری است که از لحاظ اعتقادی و اخلاقی، اشخاص سالمی باشند. از دیگر شاخصه های مهم اصول گرایی، “اعتزاز به اسلام” است. به فرموده ایشان: ما در دوران این 27 سال بعضی از مسئولان نظام اسلامی را دیده بودیم که خجالت می کشیدند یک حکم اسلامی یا یک جهت گیری اسلامی را صریحا بر زبان بیاورند.ما باید به اسلام، اعتزاز داشته باشیم. آن چه را که اسلام به ما آموخته، اگر ما درست یاد گرفته باشیم و دچار کج فکری، انحراف و غلط فهمی نشده باشیم، چیزی است که باید به آن افتخار کنیم. “ساده زیستی و مردم گرایی”، شاخصه دیگری است که باید به آن توجه شود. یکی دیگر از این شاخصه ها، “تواضع و نغلتیدن در گرداب غرور” است که لازمه اصول گرایی به شمار می رود. به فرموده رهبر انقلاب، ما خودمان باید مواظب باشیم حرف هایی که در تمجید و ستایش ما می زنند، اینها را باور نکنیم. ما باید به درون خودمان نگاه کنیم: “الانسان علی نفسه بصیره”؛ نقص ها، مشکلات و کمبودهای مان را نگاه کنیم و فریب نخوریم. این فریب خوردن، انسان را در دام و گرداب غرور می اندازد. از دیگر شاخصه ها می توان به “اجتناب از اسراف و ریخت و پاش” اشاره کرد. هم چنین، “خردگرایی و تدبیر و حکمت در تصمیم گیری و عمل”، از شاخصه های مهم و مورد احتیاج است. “مسئولیت پذیری و پاسخ گویی”، نیز از دیگر شاخصه هاست. یعنی پذیرش مسئولیت کارهایی که بر عهده گرفته ایم. باید احساس مسئولیت کرد. اما از جمله شاخصه های مهم اصول گرایی که رهبر معظم انقلاب به آن اشاره می فرمایند، همان “اهتمام به علم و پیشرفت علمی” است. بنابراین، علم که وسیله رشد ملی، بشری، انسانی و اوج گرفتن در محیط عام بشریت است جزو چیزهای لازم است و باید به آن اهتمام شود. اما یکی دیگر از شاخصه های اصول گرایی که جزو پایه های اصول گرایی به شمار می رود، “سعه صدر و تحمل مخالف” است. “اجتناب از هواهای نفس”؛ چه هوای نفس شخصی و چه هوای نفس گروهی. هم چنین “شایسته سالاری”، “نظارت بر عملکرد زیر مجموعه”، “تلاش بی وقفه برای این خدمات”، “قانون گرایی”، “شجاعت و قاطعیت در بیان و اعمال آن چه حق است”، نیز از دیگر شاخصه های اصول گرایی به شمار می رود.( دیدار با اعضای هیئت دولت ، 6/6/ 85)( ر.ک به : دولت عدالت محور؛ رهنمودهای مقام معظم رهبری در خطاب به دولت و مردم، تهران: روابط عمومی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،.1386 ) ایشان همچنین در تبیین ضرورت و شاخصه های اصلاحات حقیقی فرمودند: « بنده معتقدم اصلاحات یک حقیقت ضروری و لازم است و باید در کشور انجام گیرد» (دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام 19/4/79) اصلاحات یعنی این که نقاط مثبت و منفی را فهرست کنیم و نقاط منفی را به نقاط مثبت تبدیل کنیم این همان چیزی است که انقلاب قدم بلند آغازین ان رابرداشت ...این اصلاحات انقلابی است ، اصلاحات اسلامی است (بیانات در اجتماع بزرگ زائران و مجاوران حرم مطهر امام رضاع، 2/1/83) همچنین فرمودند: اگر مسئولان کشور به پشتیبانی این مردم و به کمک این افکار عمومی بسیار مستعد و علاقه مند یک مبارزه خستگی ناپذیر را با عوامل انحطاط و عقب ماندگی شروع کنند هم موفق خواهند شد هم مردم را به هدفهای خودشان خواهند رساند ...و اصلاحات به معنای واقعی اتفاق خواهد افتاد... آماج این مبارزه سه چیز است یکی فقر یکی فساد و یکی تبعیض اگر با فقر و فساد و تبعیض در کشور مبارزه شود اصلاحات به معنای حقیقی ، اصلاحات انقلابی و اسلامی تحقق پیدا خواهد کرد ( بیانات در اجتماع بزرگ مردم استان اردبیل 3/5/79) ( ر.ک.به: منشور دولت اسلامی ، باز خوانی مواضع و انتظارات مقام معظم رهبری از قوه مجریه در 16 سال گذشته ، دفتر جریان شناسی تاریخ معاصر، قم: همای غدیر، 1384). .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه