آیا هر فردی می تواند استخاره کند یا لزوما باید به افراد خاصی سپرده شود؟

-در استخاره از قرآن باید از بزرگان و عالمان دینی آشنا با قرآن کمک گرفت و آنچه از مستحبات و آداب استخاره گفته شد، وظیفه همان عالمی است که استخاره می کند و کسی که برایش استخاره می شود، تنها باید نیت داشته باشد که اگر مثلا خوب آمد فلان کار را انجام خواهم داد.در انجام استخاره مهم این است که درست و در جای خود و توسط عالم دینی انجام شود. طریق درخواست تلفنی باشد یا اینترنتی و مانند آن مهم نیست. همچنین برداشت و الهام گیرى از آیات قرآن در بسیارى از موارد کار آسانى نیست و نیازمند یکسرى آگاهى ها و دانش هاى تخصصى و علوم دینى مانند: تفسیر ادبیات و ... مى باشد. در استخاره با قرآن باید به تفسیر و معانى آیات تسلّط داشته باشید و به خوب و بدى که بالاى صفحات قرآن نوشته شده اعتمادى نیست. استخاره داراى اقسامى است که براى آگاهى بیشتر به حاشیه مفاتیح الجنان مرحوم حاج شیخ عباس قمى(ره) رجوع کنید. براى آگاهى بیشتر ر.ک: 1- بحارالانوار، ج 91، ص 233 2- کند و کاوى درباره استخاره طریقه دار[پایان کد انتخابی] در استخاره با تسبیح ـ که براى همه مقدور است ـ مشهور آن است که: بعد از نیّت حداقل سه بار صلوات و یک بار حمد و سه مرتبه سوره اخلاص و چند مرتبه استخیر الله برحمته؛ از رحمت خدا طلب خیر مى کنم» را بگویید و بعد یک قبضه از دانه هاى تسبیح را به دستگرفته و دوتا دوتا بشمارید. اگر یک عدد باقى ماند، خوب و اگر دو تا ماند، بد است.{Jدر توضیح بیشتر در مورد استخاره می توانید مطلب ذیل را مطالعه کنید:مراحل تصمیم گیری و انتخاب:انسان موجودی دارای عقل و اختیار است و برای تصمیم گیری خود بهتر است به صورت یک اصل از آگاهی خود و اطرافیان خود با مشورت استفاده کند و برای انتخاب هایش تحقیق و مشورت و تعقل را اصل قرار دهد. قرآن کریم هم می گوید: وشاورهم فی الامر فاذا عزمت فتوکل علی الله. مشورت کنید و سپس با توکل به خداوند دست به انتخاب و تصمیم گیری بزنید، ولی گاهی از مواقع با تمام دقتی که انسان به خرج می دهد و مشورت و تحقیق می کند، باز دچار حیرت می شود و نمی تواند تصمیم بگیرد, در این موارد استخاره و طلب خیر از خداوند بسیار راهگشا است و برای تصمیم گیری به انسان کمک فراوان می کند که مورد تایید روایات اسلامی نیز هست. در صورتی که منظور شما از مشورت با خداوند، تفال و پی بردن به عاقبت کارها توسط قرآن است، این کار در روایات نهی شده است.براى روشن شدن مسئله توجه شما را به نکاتى جلب مى نمائیم. نکته ى اول: ما در انجام کارهاى خود بویژه کارهایى که از اهمیت ویژه اى برخوردارند مانند ازدواج بهترین راه استفاده از نیروى عقل و اندیشه است که خداوند در ما بودیعه گذارده باید استفاده کنیم براى اینکه در بکارگیرى نیروى عقل و اندیشه دچار لغزش نشویم باید با موازین شرعى و معیارهاى دینى آشنا باشیم و در صورت آشنا نبودن مسئله را با کارشناسان دینى در میان بگذاریم و نظر شارع را از آنها پیرامون مسئله اى که با آن درگیر هستیم سؤال کنیم علاوه بر به کارگیرى نیروى عقل و اندیشه و در نظر گرفتن معیارها و ارزش هاى دینى باید در اطراف آن موضوع قدرى مطالعه نیز داشته باشیم مثلاً در امر ازدواج، مطالعه ى بعضى از کتابهایى که در مورد انتخاب همسر و معیارهاى صحیح ازدواج رهنمودهایى را جمع آورى کرده اند. بعد از طى مراحى که بیان شد نوبت مى رسد به استفاده کردن از عقل و اندیشه و تجارب و اطلاعات افراد مجرب و کارشناس بعبارت دیگر باید با افراد کارشناس مشورت کنیم. اگر ما در انجام کارهاى خود مراحى که بیان شد طى کنیم معمولاً در بیشتر مسائل به یک نتیجه ى اطمینان آور مى رسیم و مى توانیم با توکل به خداوند و استمداد از او کار خود را شروع کنیم و نیازى به استخاره کردن و تفأل زدن نیست زیرا ما هم از عقل و هم از معیارهاى دینى و هم از نظر کارشناسى افراد مطلع و مجرّب استفاده کرده ایم و همه ى آنها تفاق نظر داشته اند که انجام این کار به صلاح شما هست پس انجام بده یا به صلاح شما نیست پس انجام نده. گاهى اوقات ممکن است ما علیرغم اینکه همه ى راههاى ممکن را رفته ایم باز هم دچار تردید هستیم و اطمینان لازم را براى انجام آن کار یا ترک آن بدست نیاورده ایم در اینجا استخاره مى کنیم یعنى از خداوند طلب خیر مى کنیم در واقع نقش استخاره در اینجا اینست که از نظر روانى یک حالتى را در ما ایجاد مى کند که کار را با یک جدیت و اطمینان بیشترى انجام مى دهیم یا اینکه اگر انجام آن به صلاح ما نیست با اطمینان بیشتر آنرا رد مى کنیم و دیگر دچار وسوسه هاى فکرى که اى کاش این کار را انجام نداده بودم یا انجام داده بودم نمى شویم. زیرا همه ى راه هایى که ممکن است رفته ایم و همه ى آنها اتفاق نظر بر این دارند که مثلاً فلان کار را انجام بده. حالا اگر ما آن کار را انجام دادیم و احتمالاً با مشکلاتى مواجه شدیم دیگر خودمان را سرزنش نمى کنیم که چرا من این کار را انجام دادم اى کاش انجام نداده بودم و بالعکس بنابراین: «اولاً در همه ى کارها نیازى به استخاره نیست ثانیا استخاره حکم نیست بلکه یک راهى است راى اینکه اطمینان ما را به انجام کارى بیشترى مى کند یا اطمینان ما را به ترک کارى افزایش مى دهد البته به شرط اینکه ما اعتقاد به استخاره داشته باشیم. اگر اعتقاد به استخاره نداریم لزومى هم ندارد در کار خود استخاره کنیم بلکه همان راهى که به آن اشاره شد یعنى استفاده از عقل و شرع و نظر مشورتى کارشناسان و توکل به خداوند متعال، سپس به صورت جدى اقدام کردن. توضیح بیشتر:استخاره به معناى طلب خیر از خداوند متعال در روایات ما بسیار سفارش شده است، و ائمه اطهار سلام الله علیهم شیعیان را ترغیب بسیارى فرموده اند که کارهاى خود را بر اساس استخاره انجام دهند. ما در اینجا تنها دو روایت را نقل مى کنیم:جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیه السلام عَنْ أَبِیهِ «علیه السلام» قَالَ: کُنَّا نَتَعَلَّمُ الِاسْتِخَارة کَمَا نَتَعَلَّمُ السُّورَه مِنَ الْقُرْآنِ(1) امام صادق از پدرش امام باقر «علیهما السلام» نقل مى کنند که فرمودند: ما استخاره را آموزش مى دهیم همانگونه که سوره قرآن را آموزش مى دهیم.روایت دوم تصریح دارد که پس از طلب خیر از خداوند متعال، هر اتفاقى که براى استخاره کننده بیافتد، مى بایست از آن راضى باشد.أَبِی عَبْدِ اللَّهِ «علیه السلام» قَالَ: کُنَّا نَتَعَلَّمُ الِاسْتِخَارَةَ کَمَا نَتَعَلَّمُ السُّورَةَ مِنَ الْقُرْآنِ ثُمَّ قَالَ مَا أُبَالِی إِذَا اسْتَخَرْتُ اللَّهَ عَلَى أَیِّ جَنْبِی وَقَعْتُ(2) امام صادق «علیه السلام» مى فرمایند: ما استخاره را آموزش مى دهیم همانگونه که سوره قرآن را آموزش مى دهیم. سپس فرمودند: آنگاه که استخاره کردم، باکى ندارم که چه بر من واقع مى شود.دلیل این امر را بایست در این نکته جستجو کرد که استخاره کننده خود را به خدا سپرده است و خداوند متعال نیز به خیر او آگاه تر است، بنابراین در صورت عمل بر اساس استخاره، هر اتفاقى که بیافتد، بایست ایمان داشته باشد که خیر او در آن بوده است.اما طریقه استخاره در روایات متفاوت و متنوع است؛ غسل استخاره، نماز استخاره، دعاهاى متعدد و مختلف براى استخاره در حالات و ساعات متعدد و استخاره با قرآن یا تسبیح از جمله روشهاى استخاره است. از آنجا که معناى اصلى استخاره طلب خیر از خداوند متعال است، بهترین روش آن، دعاست. زیرا در حقیقت استخاره نوعى دعا و طلب خیر از پیشگاه خداوند متعال است که عالم به همه امور است و خیر و شر ما نیز به دست اوست. دعاهاى متعددى براى استخاره نقل شده است که ما دو دعا را بیان مى کنیم و توصیه مى کنیم که در هر کارى با یکى از این دعاها از خداوند متعال طلب خیر بکنید:1 - امام باقر (سلام الله علیه) مى فرمایند: من هرگاه در کار مهمى اراده استخاره کنم در حال نشسته 100 بار با دعاى زیر از خدا طلب خیر مى کنم. اما براى خرید چیزى و کارهاى شبیه آن سه بار این دعا را در حال نشسته مى خوانم:«اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَنَّکَ عَالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَةِ إِنْ کُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ کَذَا وَ کَذَا خَیْرٌ لِى فَخِرْهُ لِی وَ یَسِّرْهُ وَ إِنْ کُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّهُ شَرٌّ لِى فِى دِینِى وَ دُنْیَاىَ وَ آخِرَتِى فَاصْرِفْهُ عَنِّى إِلَى مَا هُوَ خَیْرٌ لِى وَ رَضِّنِى فِى ذَلِکَ بِقَضَائِکَ فَإِنَّکَ تَعْلَمُ وَ لَا أَعْلَمُ وَ تَقْدِرُ وَ لَا أَقْدِرُ وَ تَقْضِى وَ لَا أَقْضِى إِنَّکَ عَلَّامُ الْغُیُوب»(3) ؛ خداوند از تو که عالم به پیدا و نهان هستی سؤال می کنم که اگر در این کار من خیر است برای من مقدر کن و آسان گردان و اگر در او شری برای دین و دنیای و آخرت من است مرا منصرف کن به چیزی در آن است و راضی کن مرا به آنچه قضا تو در آن است زیرا تو آگاهی و من نمی دانم و قادری و من قادر نیستم و کارها را نشان ما می دهی و عالم به غیب هستی.دعاى دوم، از صحیفه سجادیه است: اللَّهُمَّ إِنِیِّ أَسْتَخِیرُکَ بِعِلْمِکَ ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اقْضِ لِی بِالْخِیَرَةِ؛ وَ أَلْهِمْنَا مَعْرِفَةَ الِاخْتِیَارِ، وَ اجْعَلْ ذَلِکَ ذَرِیعَةً إِلَى الرِّضَا بِمَا قَضَیْتَ لَنَا وَ التَّسْلِیمِ لِمَا حَکَمْتَ فَأَزِحْ عَنَّا رَیْبَ الِارْتِیَابِ، وَ أَیِّدْنَا بِیَقِینِ الْمُخْلِصِینَ. وَ لَا تَسُمْنَا عَجْزَ الْمَعْرِفَةِ عَمَّا تَخَیَّرْتَ فَنَغْمِطَ قَدْرَکَ، وَ نَکْرَهَ مَوْضِعَ رِضَاکَ، وَ نَجْنَحَ إِلَى الَّتِی هِیَ أَبْعَدُ مِنْ حُسْنِ الْعَاقِبَةِ، وَ أَقْرَبُ إِلَى ضِدِّ الْعَافِیَةِ؛ حَبِّبْ إِلَیْنَا مَا نَکْرَهُ مِنْ قَضَائِکَ، وَ سَهِّلْ عَلَیْنَا مَا نَسْتَصْعِبُ مِنْ حُکْمِکَ؛ وَ أَلْهِمْنَا الِانْقِیَادَ لِمَا أَوْرَدْتَ عَلَیْنَا مِنْ مَشِیَّتِکَ حَتَّى لَا نُحِبَّ تَأْخِیرَ مَا عَجَّلْتَ، وَ لَا تَعْجِیلَ مَا أَخَّرْتَ، وَ لَا نَکْرَهَ مَا أَحْبَبْتَ، وَ لَا نَتَخَیَّرَ مَا کَرِهْتَ. وَ اخْتِمْ لَنَا بِالَّتِی هِیَ أَحْمَدُ عَاقِبَةً، وَ أَکْرَمُ مَصِیراً، إِنَّکَ تُفِیدُ الْکَرِیمَةَ، وَ تُعْطِی الْجَسِیمَةَ، وَ تَفْعَلُ مَا تُرِیدُ، وَ أَنْتَ عَلَى کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.(4) ؛ پروردگارا من به علم و آگاهیت از تو طلب خیر می کنم پس بر محمد و آل او درود فرست و در حق من به خیر و سعادت حکم فرما و به ما شناخت خیر را الهام نما و این را طریقی به سوی رضا به مقررات و تسلیم درآنچه حکم می کنی قرار بده پس زنگارشک را از ما دور کن و ما را با یقین اهل اخلاص، تایید فرما.و ما را به عجز از شناخت آنچه به عنوان خیر در نظر گرفته ای، گرفتار مساز که در نتیجه ما قدر تو را نشناسیم و در موارد رضای تو اکراه داشته باشیم و تمایل پیدا کنیم به چیزی که از نیکوئی عاقبت دورتر است و به ضد سلامت و عافیت نزدیکتر.خدایا آنچه را از احکامت که از پذیرش آن اکراه داریم در نزد ما محبوب کن و آنچه را که ما سخت و دشوار می شماریم بر ما آسان فرما و به ما انقیاد در برابر خواست خود را الهام فرما تا این که ما تأخیر را تو در آن تعجیل داری طلب نکنیم و نیز تعجیل آنچه را تو به تأخیر انداخته ای، نخواهیم و آنچه را تو دوست می داری، ما مکروه ندانیم و آنچه را دوست نمی داری اختیار نکنیم خاتمه کار ما را شایسته ترین عاقبت ها و شریف ترین سرانجام ها قرار بده. زیرا توئی که کرامت می دهی و بزرگی عطا می کنی و آنچه اراده کنی انجام می دهی و تو برهر کاری توانائی.گفتیم که یکى از روشهاى استخاره، استخاره با قرآن است. در روایات به این نوع روش نیز در کنار روشهاى دیگر اشاره شده است؛ اگرچه طریقه هاى دیگر به ویژه نماز و دعا بیشتر ترویج شده است، با وجود این امروزه استخاره با قرآن بیشتر به کار برده مى شود: «الْیَسَعِ الْقُمِّیِّ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ «علیه السلام» أُرِیدُ الشَّیْ ءَ وَ أَسْتَخِیرُ اللَّهَ فِیهِ فَلَا یُوَفَّقُ فِیهِ الرَّأْیُ إِلَى أَنْ قَالَ فَقَالَ: افْتَتِحِ الْمُصْحَفَ فَانْظُرْ إِلَى أَوَّلِ مَا تَرَى فَخُذْ بِهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ(5)؛ الیسع قمى مى گوید به امام صادق «علیه السلام» عرض کردم: کارى مى خواهم انجام دهم و در آن کار از خدا نیز استخاره مى کنم، اما به نظر ثابتى موفق نمى شوم. امام صادق «علیه السلام» فرمودند: قرآن را بگشا و به نخستین آیه که مى بینى نگاه کن و آن را بگیر که اگر خدا بخواهد (خیر تو در آن است.)».اما درباره چگونگى فهم خیر از آیات قرآن دعاههاى مختلفى وارد شده است که یکى از آنها را که به پیامبر گرامى اسلام «صلى الله علیه و آله و سلم» داده شده است، در اینجا بیان مى کنیم:هنگامى که خواستى به کتاب خدا تفأل بزنى و از تحیر بیرون بیایى سه بار سوره اخلاص (توحید) را بخوان و سه صلوات بر پیامبر اکرم و آل او «صلى الله علیه و آله و سلم» بفرست و سپس این دعا را بخوان: اللَّهُمَّ إِنِّی تَفَأَّلْتُ بِکِتَابِکَ وَ تَوَکَّلْتُ عَلَیْکَ فَأَرِنِی مِنْ کِتَابِکَ مَا هُوَ الْمَکْتُومُ مِنْ سِرِّکَ الْمَکْنُونِ فِی غَیْبِکَ سپس قرآن را باز کن و بدون اینکه خطوط و صفحات را بشمارى از خط اول عاقبت کار را بخوان.(6) اما درباره استخاره و روش آن رعایت نکات زیر ضروررى است:1 - استخاره هیچگاه جاى اندیشه و مشورت را نمى گیرد. بلکه استخاره پس از اندیشه و مشورت است. یعنى ما هر کارى را که مى خواهیم انجام بدهیم، ابتداء باید پیرامون آن اندیشه کنیم و سود و زیان آن را بسنجیم و در مرحله دوم با کسانى که در آن موضوع صاحب نظر هستند، مشورت کنیم و آنگاه یکى از دعاهایى که در استخاره وارد شده است، تلاوت کنیم و اگر تحیر ما برطرف نشد، با قرآن استخاره کنیم.2 - در مقابل اینکه خواندن دعاى استخاره براى هر کارى توصیه شده است، زیرا خیر ما به دستان خداوند متعال است و ما در هر کارى باید از خداوند خیر خود را بخواهیم. استخاره با قرآن نباید به صورت عادت و روش دائمى دربیاید و جایگزین اندیشه و مشورت و تحقیق شود.3 - چنانکه در انجام واجبات و ترک محرمات، استخاره نباید کرد، در کارهایى که عقل آنها را تأیید مى کند و همه شواهد و قرائن به خوبى آن گواهى مى دهند، نیز نباید استخاره با قرآن کرد. بله خواندن دعاهاى استخاره در این موارد نیز مناسب است و توصیه شده است. زیرا در دعا، ما خود و کار خود را به خداوند متعال مى سپاریم و خیر خود را از خداوند متعال درخواست مى کنیم.4 - باید توجه داشت که استخاره به معناى طلب خیر از خداوند متعال است، اما تفأل به معناى فهم عاقبت کارهاست. به این دلیل در روایتى از تفأل زدن به قرآن نهى شده است:عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ «علیه السلام» قَالَ: لَا تَتَفَأَّلْ بِالْقُرْآنِ(7) امام صادق «علیه السلام» مى فرمایند: به قرآن تفأل نزنید.دلیل این امر در این نکته نهفته است که فهم عاقبت امور و استنباط آن تنها بر اهلش میسر است و هر کسى نمى تواند از قرآن به چنین استنباطى برسد. زیرا اگرچه استنباط عاقبت از آیات قرآن براى کسى که اهلش باشد امکان دارد، اما همه کس را بدان راه نیست. پس اکثریت مردم در همان حد استخاره با قرآن باید توقف کنند و اهل معرفت مى توانند به عواقب امور نیز پى ببرند. بنابراین ما حق نداریم در استخاره با قرآن به دنبال فهم عاقبت امور و کارها باشیم و تنها باید خیر خود را از خداوند متعال درخواست کنیم.5-در استخاره از قرآن باید از بزرگان و عالمان دینی آشنا با قرآن کمک گرفت و آنچه از مستحبات و آداب استخاره گفته شد، وظیفه همان عالمی است که استخاره می کند و کسی که برایش استخاره می شود، تنها باید نیت داشته باشد که اگر مثلا خوب آمد فلان کار را انجام خواهم داد.پی نوشت ها:1) وسائل الشیعة، ج: 8، ص: 662) همان 3) وسائل الشیعة ج5، ص 2144) الصحیفةالسجادیة دعاى 335) وسائل الشیعة ج : 6 ص :2336) مستدرک الوسائل ج : 4 ص : 3047) وسائل الشیعة ج : 6 ص :233 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه