من آدم ترسویی هستم آیا در اسلام راهی برای یافتن شجاعت و ریختن ترس وجود دارد، لطفاً مرا راهنمایی کنید.

با توجه به مبهم بودن سوال شما پرسشگر محترم و در عین حال به پاس حسن اعتماد و مکاتبه شما توضیحاتی کلی ارائه میگردد که امیدوارم مفید واقع شود. خداوند حکیم در وجود انسان احساسات و عواطف متعددی را به ودیعه نهاده است. در نگاه اول بعضی از آن ها مثل خشم و اضطراب هیچ گونه کارکرد مثبت و مفیدی ندارند، در حالی که هر کدام از این احساسات هم کارکرد مثبت دارند و هم کارکرد منفی و اگر در جای خود بروز پیدا کنند اثرات مفید و سازنده ای در زندگی انسان دارند. ترس یکی از این احساسات دو گانه است روان شناسان در یک تقسیم بندی کلی ترس را به دو نوع ترس سالم و ترس مرضی تقسیم کرده اند. ترس سالم یا طبیعی احساسی است که باعث می شود ما در برابر عوامل تهدید کننده حالت دفاعی گرفته و از خود محافظت کنیم. ترس طبیعی سبب تمرکز بیشتر روی حوادث می شود و ما را وادار می کندتا عکس العمل منطقی و مناسب با موقعیت، از خود نشان دهیم. این ترس در همه انسان ها وجود دارد و در زندگی همه افراد اتفاق می افتد ولی در زندگی روزمره اختلال ایجاد نمی کند. میزان اضطراب حاصل از این ترس با موقعیت یا شیء به وجود آورنده ترس متناسب است و با حذف موقعیت ترسناک از بین می رود. نشانه های بدنی ظاهر شده در اثر ترس طبیعی مثل رنگ پریدگی، ضربان شدید قلب، احساس گرما، عرق کردن، لرزش و... در حد منطقی می باشد. ترس از حیوانات درنده، حشرات موذی، ترس از زلزله، سیل، ترس از ناشناخته ها، شکست در زندگي و... مثال هایی برای ترس سالم هستند. اما ترس مرضی عبارت است از ترس شدید و غیر منطقی از یک شی، فعالیت و یا موقعیتي که فرد را وادار به اجتناب و دوري گزیدن می کند. چنین ترسی را خود شخص هم بسیار افراطی و غیر منطقی تشخیص می دهد و در زندگی عادی او ایجاد اختلال و ناتوانی می کند. ترس از حیوانات و بلندی، بدون این که خطری فرد را تهدید کند، ترس از بیماری، ترس از مورد نظاره دیگران قرار گرفتن، ترس از سخن گفتن در جمع، مثال هایی برای ترس مرضی می باشند؛ البته اگر شرایط مذکور را داشته باشند، این گونه ترس ها نیاز به درمان تحت نظر متخصص دارند. ترس از دیدگاه علم اخلاق در علم اخلاق در زمینه ترس سه واژه مرتبط با هم وجود دارد که عبارت است از: جبن، شجاعت، تهوّر. شجاعت از صفات حمیده می باشد و جبن و تهور از صفات رذیله می باشند که به ترتیب در دو سوی تفریط و افراط شجاعت قرار دارند. شجاعت از برترین کمالات نفسانی است و در اصطلاح ملکه اطاعتِ قوه غضب از عقل می باشد، لذا اقدام بر کارهای هولناک و رفتن به جبهه جنگ در صورتی که برای جاه و مال نباشد، شجاعت است. شجاع واقعی افعالش به فرمان عقل صادر می شود و انگیزه ای جز نیک و زیبا بودن رفتارش ندارد. در مواردی حذر کردن از آن چه هولناک است مقتضی عقل می باشد و با شجاعت منافات ندارد. شجاع، دارای نیروی تحمل و ملکه صبر در سختی های روزگار است. شجاع هنگامی که خشمگین می شود به مقتضای عقل عمل می کند و انتقامش از لحاظ عقل و شرع نیکو و زیباست. در روایات شخص شجاع از خود گذشته، با غیرت، صبور، عزتمند، دارای همت عالی و خردمند معرفی شده است. اما تهور آن است که انسان به هنگام خشم، شکیبایی خود را از دست بدهد و گستاخی و بی پروایی ورزد و کاری کند که با عقل و شرع سازگار نباشد. شخص متهور مغرور، متکبر و خود بزرگ بین است و در طلب مال و جاه و شهرت و از روی هوای نفس جان خود را به خطر می اندازد. و بالاخره جبن و بزدلی عبارت است از ترسیدن و پرهیز کردن از آن چه پرهیز و ترس از آن عقلاً و شرعاً شایسته و سزاوار نیست. جبان، ذلیل، ضعیف، حقیر و بی غیرت است و در جایی که باید اقدامی بکند و حرکتی از خود نشان دهد، از حرکت باز می ایستد. در پایان چند نکته کلی برای غلبه بر ترس بیان می شود اما باید توجه داشت ترس انواع مختلفی دارد و برای هر یک از انواع آن راهکارهای مختلفی ارائه شده است. 1ـ باید با واقعه ترسناک خودمان را مواجه کنیم. امیر المؤمنین ـ علیه السلام ـ می فرمایند: «هرگاه از چیزی ترسیدی، خود را در آن بیفکن که نگرانی و برحذر بودن از موقعیت ترس آور به مراتب سخت تر از مواجهه با امر ترسناک است». بسیاری از افراد که دچار ترس مرضی هستند از ترس خود می ترسند. یعنی قبل از این که در موقعیت ترس آور قرار بگیرند دچار نگرانی و اضطراب شدید می شوند و گاهی این نگرانی و ترسیدن از ترس، شدیدتر از ترسی است که از خود موقعیت ترس آور ناشی می شود. نکته قابل توجه این است که در رویارویی با صحنه های ترس آور باید به ترتیب از موقعیت هایی که کم ترین ترس را ایجاد می کند شروع کنیم و به تدریج خود را در موقعیت هایی که بیشترین ترس را دارد، بیفکنیم، در هر موقعیت هم مواجهه را باید آن قدر ادامه دهیم تا کاملاً آن موقعیت عادی شود. می توان صحنه ای ترس انگیز را به ترتیب از کم ترین تا بیشترین ترس ابتدا در ذهن خود تصور کرد، سپس به همین ترتیب به تنهایی یا به کمک مددکار وارد صحنه ای واقعی شویم. 2ـ یکی از شیوه های موثر در درمان ترس شناخت درمانی می باشد. در این روش باورها و ذهنیات مورد بررسی و اصلاح قرار می گیرند. باید عوامل ترس زای موجود در ذهن را در نظر گرفت و با خود گفت چرا از این ها می ترسید و اساساً چرا این عوامل باید ترس آور باشد. بعد باید گفت به این دلایل، این عوامل ترس ندارند، یعنی با دلایل قانع کننده و منطقی به مقابله ذهنی و شناختی ترس خود برویم. درباره این عوامل مطلب علمی باید خواند و به تصاویر مربوط به آن ها نگاه کرد و رفته رفته ذهن خود را با آن ها انس داد. با این روش فرد بیمار یاد می گیرد در رویارویی با موقعیت ترسناک چندان ترسی وجود ندارد و او بی سبب و یا بسیار افراطی می ترسیده است. 3ـ وقتی دچار ترس شدیم، سعی کنیم دراز بکشیم و اعضای بدن را به حال خود رها کنیم و عضلات را شل نمائیم و تلاش کنیم به خاطرات خوش زندگی فکر کنیم. کلمات مثبت را دائم با خود تکرار کنیم؛ مثلاً با خود بگوئیم دلیلی ندارد من بترسم. من به زودی آرام خواهم شد. به یک اقدام کنترل کننده بپردازیم، مثل شمارش معکوس از 1000، مطالعه کتاب، بلند حرف زدن، تنفس عمیق و شمردن آن. 4ـ هرگاه ترس و اضطراب غلبه کرد یاد خداوند متعال را در فکرزنده کنیم و با یاد آرامش بخش دل ها، به آرامش برسیم. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه