باسلام و خسته نباشید. لطفا، ذکر دعا هایی که در هنگام قنوت و پایان نماز و سلامی که در انتهای نماز برای ائمه اطهار به طور ایستاده، فرستاده می شود را توضیح دهید.

قنوت در رکعت دوم نمازهای واجب و مستحب، یکی از سنت های نبوی و مستحبات مؤکد مذهب تشیع است. «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْقُنُوتِ فَقَالَ فِی کلِّ صَلَاةٍ فَرِیضَةٍ وَ نَافِلَةٍ؛ امام صادق علیه السلام در جواب پرسش گری که از قنوت پرسیده؛ می فرمایند: هر نماز واجب و مستحب قنوت دارد. و ترک آن را موجب کامل نبودن نماز می داند. مَنْ تَرَک الْقُنُوتَ رَغْبَةً عَنْهُ فَلَا صَلَاةَ لَهُ؛ کسی که از روی بی میلی قنوت را رها کند، نمازش کامل نیست»[1] در روایت دیگری آمده: «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام اقْنُتْ فِی کلِّ رَکعَتَینِ فَرِیضَةٍ أَوْ نَافِلَةٍ قَبْلَ الرُّکوعِ؛ در رکعت دوم نماز مستحبی و واجب، قنوت بخوان»[2]  امام باقر علیه السلام قنوت را از سنت های نبوی به حساب آورده و در مورد فراموش کردن قنوت که مورد سؤال واقع شدند؛ فرمودند: «رَجُلٌ نَسِی الْقُنُوتَ فَذَکرَهُ وَ هُوَ فِی بَعْضِ الطَّرِیقِ فَقَالَ یسْتَقْبِلُ الْقِبْلَةَ ثُمَّ لْیقُلْهُ ثُمَّ قَالَ إِنِّی لَأَکرَهُ لِلرَّجُلِ أَنْ یرْغَبَ عَنْ سُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و اله  أَوْ یدَعَهَا؛ کسی که قنوت را فراموش کرد؛ حتی اگر در راه باشد رو به قبله بایستد و آن را به جا آورد. سپس فرمودند: من خوش ندارم کسی از سنت رسول الله صلی الله علیه و اله  روی گردان و آن را ترک نماید»[3] ذکر دعای قنوت هر چه طولانی تر باشد؛ بهتر است. «وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و اله أَطْوَلُکمْ قُنُوتاً فِی دَارِ الدُّنْیا أَطْوَلُکمْ رَاحَةً یوْمَ الْقِیامَةِ فِی الْمَوْقِفِ؛ هر کس در دنیا قنوتش طولانی تر باشد در قیامت آسایش طولانی تری دارد.»[4] در دعاهای قنوت، کیفیت دعا و نوع دعا را هم مشخص کرده اند. در روایتی آمده است که در قنوت روز جمعه، تمجید خدا و صلوات بر پیامبر و اهل بیت علیهم السلام و دعا برای فرج باشد. یا در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است که فرمودند: «الْقُنُوتُ فِی الْفَرِیضَةِ الدُّعَاءُ وَ فِی الْوَتْرِ الِاسْتِغْفَارُ؛ در قنوت نمازهای واجب، دعا کنید و در نماز وتر نافله شب، استغفار نمایید.[5] 1-رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ: سوره بقره، آیه 201-  ای پروردگار ما، در دنیا و آخرت به ما خیر و خوبی عطا فرما، و ما را از شکنجه آتش حفظ نما. 2-رَبَّنَا اغْفِرْ لی وَ لِوالِدَی وَ لِلْمُؤْمِنینَ یوْمَ یقُومُ الْحِسابُ: سوره ابراهیم، آیه 41- ای پروردگار ما، مرا و پدر و مادرم را و ایمانمان را در روزی که حساب برپا می گردد بیامرز. 3-رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَکونَنَّ مِنَ الْخاسِرینَ: سوره اعراف، آیه 23- پروردگارا، ما به خویشتن ستم کردیم و اگر ما را نیامرزی و بر ما رحمت نیاوری، همانا که ما از زیانکاران باشیم. 4- رَبّ اجْعَلْنی مُقِیمَ الصَّلَوةِ وَ مِن ذُرِّیتی رَبَّنَا وَ تَقَبَّلْ دُعَاءِ (ابراهیم -40) پروردگارا ، مرا برپادارنده نماز قرار ده و از اولاد من ( نیز نمازگزاران قرار ده ) ، و ای پروردگار ، دعای مرا اجابت نما. 5-  رَبَّنا إِنَّنا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ قِنا عَذابَ النَّارِ: سوره آل عمران، آیه 16- پروردگارا، همانا که ما ایمان آورده ایم، پس گناهان ما را بیامرز و ما را از عذاب آتش نگاه دار. 6-رَبِّ أَوْزِعْنی أَنْ أَشْکرَ نِعْمَتَک الَّتی أَنْعَمْتَ عَلَی وَ عَلی والِدَی وَ أَنْ أَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ وَ أَدْخِلْنی بِرَحْمَتِک فی عِبادِک الصَّالِحین: سوره نمل، آیه 19-  پروردگارا، مرا توفیق عنایت فرمای تا شکر نعمت تو را به جای آورم؛ نعمتی که به من و به پدر و مادرم عطا فرمودی. و توفیق عنایت فرمای تا کاری شایسته انجام دهم که تو را خشنود سازد و به رحمت خود، مرا در زمره بندگان صالحت درآور. 7-رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَیتَنا وَ هَبْ لَنا مِنْ لَدُنْک رَحْمَةً إِنَّک أَنْتَ الْوَهَّابُ: سوره آل عمران، آیه 8- پروردگارا، پس از آن که ما را هدایت فرمودی، قلبهایمان را نلغزان و از لطف خویش به ما رحمتی عطا فرما، که همانا تویی بخشنده بدون منت. 8- رَّبِّ أَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِی مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَل لِّی مِن لَّدُنکَ سُلْطَانًا نَّصِیرًا (اسراء/80) پروردگارا! مرا (در هر کار،) با صداقت وارد کن، و با صداقت خارج ساز! و از سوى خود، حجتى یارى کننده برایم قرار ده! 9- رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَ إِسْرَافَنَا فی أَمْرِنَا وَ ثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَ انْصرُنَا عَلی الْقَوْمِ الْکفِرِینَ(آل عمران-147) همچنین دعاهای ذیل در قنوت نماز وارد شده است: 1- اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَنَا وَ ارْحَمْنَا وَ عَافِنَا وَ اعْفُ عَنَّا فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ إِنَّک عَلَی کلِّ شَی ءٍ قَدِیرٌ. خداوندا، ما را بیامرز و به ما رحم کن و از عافیت بهره‌مندمان گردان و ما را در دنیا و آخرت بسلامت دار، به‌درستی که تو بر هر چیز توانائی. 2- اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک لِی وَ لِوَالِدَی وَ لِوُلْدِی وَ أَهْلِ بَیتِی وَ إِخْوَانِی الْمُؤْمِنِینَ فِیک الْیقِینَ وَ الْعَفْوَ وَ الْمُعَافَاةَ وَ الرَّحْمَةَ وَ الْمَغْفِرَةَ وَ الْعَافِیةَ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ. خداوندا از تو مى‏‌خواهم براى خود و پدر و مادرم و فرزندانم و خانواده‌‏ام و برادران ایمانیم که در جهت تو و به خاطر تو با ایشان برادرم براى همه ایشان از تو مسألت می‌کنم که همه را صاحب یقین گردانیده و همه را مورد بخشایش خود قرار دهى و از تقصیرات همه درگذرى و رحمت واسعه خویش را شامل همگى ما سازى و گناهان همه را بیامرزى و در دنیا و آخرت عافیت عطا فرمائى‏. 3- اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ کمَا هَدَیتَنَا بِهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ کمَا أَکرَمْتَنَا بِهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا مِمَّنِ اخْتَرْتَ لِدِینِک وَ خَلَقْتَهُ لِجَنَّتِک اللَّهُمَّ لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیتَنَا وَ هَبْ لَنَا مِنْ لَدُنْک رَحْمَةً إِنَّک أَنْتَ الْوَهَّابُ. { وسائل الشیعة ج: 6 ص: 274} 4- اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک مِنْ کلِّ خَیرٍ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُک وَ أَعُوذُ بِک مِنْ کلِّ سُوءٍ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُک اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک عَافِیتَک فِی أُمُورِی کلِّهَا وَ أَعُوذُ بِک مِنْ خِزْی الدُّنْیا وَ عَذَابِ الْآخِرَةِ. {الکافی 2 578} بار خدايا از تو خواهم هر خوابى را كه دانشت آن را فرا گرفته، و بتو پناه برم از هر بدى كه دانشت آن را احاطه كرده، بار خدايا از تو خواهم عافيت خود را در همۀ كارهايم، و پناه برم بتو از خوارى و رسوائى دنيا و از عذاب آخرت 5- « لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِیمُ الْکرِیمُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِی الْعَظِیمُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ رَبُّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبُّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَینَهُنَّ وَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ.  نیست خدایی سزاوار پرستش مگر خدای یکتای بی همتائی که صاحب حلم وکرم است، نیست خدایی سزاوار پرستش مگر خدای یکتای بی همتائی که بلند مرتبه وبزرگ است، پاک ومنزه است خداوندی که پروردگار هفت آسمان وهفت زمین است، وپروردگار هرچیزیست که در آسمانها وزمینها ومابین آنهاست وپروردگار عرش بزرگ است، وحمدوثنا مخصوص خداوندی است که پرورش دهنده تمام موجودات است. » 6- « اَللّهُمَّ اغْفِرْلَنا وَ ارْحَمْنا وَ عافِنا وَاعْفُ عَنّا و أغنِنا عَمَّن سِواک وَانْصُرنا عَلی مَنْ عادانا، وَ أَصْلِحْ أمر آخِرَتِنا وَ دُنیانا وَ اقْضِ حوائجنا یا لطیف، یا اَهْلَ التَّقْوی وَ الْمَغْفِرَةِ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ. خدایا! ما را ببخشای و با ما مهربان باش و به ما عافیت بده و از ما بگذر و ما را از غیر خودت بی نیاز کن و ما را بر دشمنان پیروز کن و کار دنیا و آخرت ما را اصلاح کن و نیازهای ما را برطرف کن، ای مهربان! ای اهل تقوا و بخشایش! ای مهربان ترین مهربانان! » دعاهایی که در سجده آخر نماز، خوانده می شود؛ یکی از مستحبات سجده است. امیر المؤمنین علیه السلام می فرمایند: «لَا قِرَاءَةَ فِی رُکوعٍ وَ لَا سُجُودٍ إِنَّمَا فِیهِمَا الْمِدْحَةُ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ الْمَسْأَلَةُ فَابْتَدِءُوا قَبْلَ الْمَسْأَلَةِ بِالْمِدْحَةِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ اسْأَلُوا بَعْدُ؛ خواندن حمد و سوره در رکوع و سجده لازم نیست. در رکوع فقط مدح خدا است؛ سپس درخواست. ابتدا مدح و ستایش خدا و سپس دعا کنید»[6] اگر منظور شما از دعای پایان نماز، ذکر سجده است که معمولا این دعاها خوانده می شود: 1- یا لطیف ارحم عبدَک الضعیف؛ خدای مهربان به بنده ضعیفت ترحم فرما. 2- یا ولی العافیة اسئلک العافیة عافیة الدنیا و الاخره؛ ای صاحب عافیت، به من عافیت و سلامتی دنیا و آخرت را مرحمت فرما. 3- امام باقر علیه السلام فرمودند: در سجده نماز واجب این ذکر را برای طلب روزی بخوان: «ادْعُ فِی طَلَبِ الرِّزْقِ فِی الْمَکتُوبَةِ وَ أَنْتَ سَاجِدٌ یا خَیرَ الْمَسْئُولِینَ وَ یا خَیرَ الْمُعْطِینَ ارْزُقْنِی وَ ارْزُقْ عِیالِی مِنْ فَضْلِک الْوَاسِعِ فَإِنَّک ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ؛ ای بهترین درخواست شدگان و ای بهترین عطا کنندگان! از فضل گسترده ات، روزی من و خانواده ام را تفضل فرما. که تو بزرگترین تفضل کنندگانی.» در سجده مجازید، هر دعایی که دوست داشتید؛ بخوانید. اگر منظور از دعاهای پایان نماز، تعقیبات نماز باشد که به دستور پیامبر و اهل بیت حضرتش انجام می شود که در مفاتیح الجنان موجود است. سلامی که به پیامبر و اهل بیت بعد از نماز می دهیم: 1- مسلمین می توانند در هر زمان و مکانی که خواستند به رسول الله و ائمه اطهار علیهم السلام، سلام دهند و سلام آن ها به حضرات معصومین ابلاغ می شود. اختصاص به بعد از نماز ندارد. 2- این که در میان شیعه مرسوم است که بعد از نماز به پیامبر و اهل بیت سلام می دهند؛ ریشه روائی دارد. راوی از امام رضا علیه السلام نقل می کند: «عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام قَالَ قُلْتُ لَهُ کیفَ الصَّلَاةُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و اله  فِی دُبُرِ الْفَرِیضَةِ وَ کیفَ السَّلَامُ عَلَیهِ فَقَالَ علیه السلام تَقُولُ السَّلَامُ عَلَیک یا رَسُولَ اللَّهِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ السَّلَامُ عَلَیک یا مُحَمَّدَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیک یا خِیرَةَ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیک یا حَبِیبَ اللَّهِ؛ سائل پرسید: کیفیت سلام به پیامبر بعد از نماز واجب چگونه است؟ فرمودند: می گویی السلام علیک یا رسول الله....»[7] کیفیت سلام دادن بعد از نماز به چند صورت وجود دارد که ما در این جا به نقل یکی از آن ها اکتفا می کنیم. السلام علیک یا ابا عبد الله، السلام علیک یابن رسول الله، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یَابنَ اَمیرِالمُؤمِنینَ وَابنَ فاطِمَةَ الزَّهراء سَیِّدَةَ نِساءِ العالَمینَ السلام علیک و علی اولادک المعصومین، السلام علیکم و رحمة الله و برکاته. اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا غَریبَ الغُرَباء اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا مُعینَ الضُّعَفاءِ وَ الفُقَراء اَلسُّلطانَ یا اَبَاالحَسَنِ عَلیَّ بنَ موُسَی الرِّضا اَلسَّلامُ عَلَیکَم وَ رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ.  اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا مَولانا یا صاحِبَ الزَّمان، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا خَلیفَةَ الرَّحمنِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یاشَریکَ القُرانِ عَجَّلَ اللهُ تَعالی فَرَجَک وَ سَهَّلَ اللهُ مَخرَجَک السلام علیکَ و علی آبائِک الطَیبینَ الطاهرینَ المَعصومینَ وَ رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ. .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه