شیطان برای ورود به بهشت و فریفتن آدم و حوا به شکل چه حیوان یا موجودی در آمد؟

داستان فریب آدم و حوا از سوی شیطان در بهشت در چند جای قرآن به طور مفصل ذکر شده است. که عبارتند از سوره بقره / 35-8 و سوره اعراف آیه 27 ـ 19 و سوره طه / 123 ـ 117. امام علی ـ علیه السلام ـ درباره فریب شیطان می فرمایند: سپس خدای سبحان، آدم را در سرایی پر نعمت و امن سکونت داد و او را از ابلیس و دشمنی وی بر حذر داشت. پس دشمن آدم، چون او را در سرای جاودانی و همدم نیکوکاران می دید بر وی حسد برد و او را فریفت و آدم، یقین را به شکّش فروخت. بنابر این اصل بحث فریب شیطان امری مسلم است. شیطان پس از این که از درگاه خداوند رانده شد، همه بدبختی خود را و رانده شدن از درگاه پر فیض الهی را از ناحیه آدم می دانست و کینه او را به سختی در دل گرفته بود و در صدد بود که موجبات گمراهی آدم و فرزندانش را فراهم کند و حتی در پیشگاه خداوند سوگند یاد کرد که به هر نحوی و از هر سویی که بتواند آدمیان را گمراه و جهنمی خواهد کرد. اما در پاسخ به این پرسش که شیطان چگونه خود را به آدم و حوا در بهشت یا در آن باغی که ساکن بودند رسانید، و این که شیطان در این هدفش و حرکتش خود را به چه شکل هایی در آورد تا توانست به آدم و حوا نزدیک شود و آن ها را بفریبد، علامه طباطبائی در تفسیر المیزان معتقدند که در روایات معتبر و صحیح، چیزی در این باره نیامده است، گر چه در برخی روایات آمده است که ابلیس با کمک مار و طاووس، حضرت آدم را فریب داد، اما علامه معتقدند که این روایات برگرفته از تورات هستند و جعلی می باشند، لذا بیشتر مفسران به این روایات اعتنایی نکردند. مطلب دیگر این است که علامه طباطبائی با توجه به بعضی آیات قرآن کریم استفاده کردند که جریان فریب شیطان به این گونه نبوده که شیطان تغییر شکل داده باشد و خود را به شکل هایی غیر از صورت واقعی خود مانند مار یا طاووس در آورده باشد. البته اصل تغییر شکل و درآمدن از صورتی به صورتی دیگر برای شیطان امری است که روایات آن را تأیید می کنند؛ یعنی شیطان چون از جنس جن است این قدرت و توانایی را دارد که خود را به شکل های گوناگون و به هر صورتی که بخواهد در آورد و به این وسیله بتواند انسان ها را گمراه کند. در روایت آمده که شیطان به هر صورتی ظاهر می شود، مگر در صورت پیامبر و وصی پیامبر. علامه طباطبائی درباره چگونگی وارد شدن شیطان بر آدم و حوا و نحوه فریب آدم و حوا، این گونه معتقد هستند که از آیاتی از قرآن مانند آیه 117 از سوره طه که می فرماید: «آن گاه گفتیم ای آدم محققاً این شیطان با تو و جفتت دشمن است مبادا شما را از بهشت بیرون آرد و از آن پس به شقاوت و بدبختی گرفتار شوید». برداشت می شود که حضرت آدم و حوا شیطان را کاملاً می شناختند و خداوند او را به آن ها معرفی کرده بود و آنان او را دیده بودند و دیگر این که از آیه 120 سوره طه: شیطان گفت: «ای آدم آیا میل داری تو را به درخت جاودانگی و ملکی که زایل نمی شود راهنمایی کنم». از این آیه استفاده می شود شیطان در برابر حضرت آدم و حوا ایستاده و با آنان صحبت می کرده است. و چنان چه حضرت آدم و حوا، شیطان را نمی دیدند و تنها از راه وسوسه های درونی آن خطا را مرتکب می شدند، می توانستند به خداوند اعتراض کنند که ما ابلیس را ندیدیم و خیال کردیم این وسوسه ها از افکار خودمان بوده و هیچ احتمال نمی دادیم که از ناحیه او باشد و ما هیچ قصد مخالفت با سفارش تو را نداشتیم. با توجه به آن چه گذشت و بر اساس اعتقاد و نظر علامه شیطان برای این که خود را به آدم و حوا برساند تغییر شکل در خود ایجاد نکرد و عمده دلیل بر فریب آدم و حوا یکی حرص ابدی ماندن در بهشت بود و دیگری جهل آن ها به این بود که دشمن برای دشمن خود از قسم هم استفاده می کند و علاوه بر این ها پافشاری شیطان بود در این که خدا را خیرخواه آنان نشان داد و با سوگند های شدید توانست آن دو را از مسیر اطاعت فرمان الهی دور کند. البته با توجه به منابع و تفاسیر، آن چه بدست می آید این است که این خطا و نافرمانی حضرت آدم و حوا گناه مصطلح نبود که مستوجب عقوبت شود؛ یعنی آدم و حوا در واقع ترک یک امر ارشادی خداوند را کردند نه این که امر واجب و مولوی خداوند را ترک کرده باشند و توضیح مطلب این است که امر ارشادی امر و دستوری است که پزشک به مریضش می دهد می گوید برای زود خوب شدن مثلاً از فلان غذا پرهیز کن و امر مولوی مانند آن نسخه پزشک می باشد و شخص مریض در نخوردن دوا از طرف دکتر استحقاق عتاب و خطاب را دارد اما به خاطر پرهیز کردن از فلان غذای مضر عتاب و خطابی نیست. در مورد علت فریب خوردن آدم و حوا از طرف شیطان روایتی از امام صادق ـ علیه السلام ـ آمده که حضرت فرمودند: وقتی جبرائیل، علت فریب خوردن آدم را از او پرسید: آدم پاسخ داد: شیطان با اظهار خیرخواهی به نام خداوند قسم یاد کرد و من گمان نمی کردم که مخلوقات، بنام خداوند قسم دروغ بر زبان جاری سازند. نتیجه گیری: با توجه به آن چه گذشت شیطان برای نزدیک شدن به آدم و حوا در خود هیچ تغییر شکلی نداد بلکه با توجه به بعضی آیات استفاده می شود که شیطان در حضور آدم و حوا به همان صورتی بودند که ایشان را می شناختند و عمده دلیل فریب خوردن آدم و حوا حرص بر زندگی ابدی در بهشت و دیگری جهل بر این بود که شیطان ممکن است در راه نیل به مقصود قسم دروغ به نام خداوند بخورد و اظهار خیرخواهی و پافشاری و سوگند های شدید شیطان هم عامل دیگری در فریب آدم و حوا می باشد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه