روزه شکم، روزه زبان و روزه قلب یعنی چه؟

«روزه» در لغت به معناى امساک و خوددارى از هر چیز است و در اصطلاح فقه عبارت است از: «امساک و خود دارى از موارد هشت گانه خوردن و آشامیدن، نزدیکى، استمناء، دروغ بستن بر خدا و پیغمبر و جانشینان او، رساندن غبار غلیظ به حلق، فرو بردن تمام سر در آب، باقى ماندن بر جنابت، حیض و نفاس تا اذان صبح، اماله کردن با چیز روان و قى کردن. از هنگام اذان صبح تا اذان مغرب به قصد انجام دادن فرمان خداوند».تعریف ارئه شده را میتوان در باره روزه شکم هم به کار برد. روزه زبان یعنی انسان زبانش را کنترل نموده و از بیان آنچه حرام است خودداری نماید.روزه قلب یعنی انسان قفلی بر دروازه قلب خویش بزند و از ورود هرچه غیر خداست، جلوگیری کند. امام علی (علیه السلام) می فرمایند: روزه تـن عـبـارت اسـت از خـوددارى با اراده و اختیار از خوردن غذاها به انگیزه ترس ازکیفر و رغـبـت بـه ثـواب و روزه نفس عبارت است از نگهداشتن حواس پنجگانه از دیگر گناهان و خالى کردن دل از همه عوامل بدى.( میزان الحکمه، ج7) در حدیث فوق مراد از روزه تن، همان روزه شکم است. روزه مراتبی دارد؛ روزه افراد عادی همان روزه شکم است که تنها از خوردن و آشامیدن و در اصطلاح فقه، هر آنچه ظاهر روزه را باطل می کند اجتناب می نمایند و به حقیقت روزه توجهی ندارند. اگر با موقعیت گناهی مواجه شوند آن را انجام می دهند و و برای این افراد روزه حاصلی جز تحمل تشنگی و گرسنگی ندارد. حضرت علی ( علیه السلام) می فرمایند: «کم من صائم لیس له من صیامه الا الجوع والظما؛ بـسـا روزه دارى کـه بـهره او از روزه اش گرسنگى است.»( نهج البلاغه، حکمت145)و در بیانی دیگر آقا امیرالمؤمنین (علیه السلام) می فرمایند: روزه دورى کـردن از حـرامـهـاسـت، هـمـچـنـان کـه مـرد از خوردن و آشامیدن خودداری می کند.(میزان الحکمه، ج7)لذا این نوع روزه ثمره جندانی ندارد اما انسان تکلیف ظاهری خویش را انجام داده است.روزه افراد خاص، در مرتبه ای بالاتر قرار دارد و آنها نه تنها از خوردن و آشامیدن پرهیز می کنند بلکه اعضا و جوارح خود را از انجام معاصی باز می دارند و ازجمله ازگناهان زبان (غیبت و دروغ و...) اجتناب می نمایند. حضرت زهرا (سلام الله علیها) می فرمایند: اگر روزه دار زبان و گوش و چشم و اعضا و جوارح خود را نگه ندارد، روزه به چه کار او مى آید؟( میزان الحکمه، ج7) امام صادق (علیه السلام) فرمودند: هرگاه روزه گرفتى باید گوش و چشم و مو و پوست تو نیز روزه داشته باشند.( میزان الحکمه، ج7)روزه برخی از خواص در مرتبه ای بالاتر از مرتبه قبل قرار دارد که آنها نه تنها اعضا و جوارح خود را تحت کنترل دارند بلکه قلب خود را از هرچه خطورات غیر الهی است باز می دارند. امام علی (علیه السلام) می فرمایند:روزه دل، بهتر از روزه زبان است و روزه زبان، بهتر از روزه شکم است.( میزان الحکمه، ج7)امام علی (علیه السلام) می فرمایند روزه (و خوددارى) نفس از لذتهاى دنیا، سودمندترین روزه است.( میزان الحکمه، ج7) پرسشگر عزیز؛ هریک از انواع روزه می تواند مقدمه ای برای مرتبه بعد باشد. روزه چراغ معرفت و آگاهی را در درون بر می افروزد: اندرون از طعام خالی دار تا در آن نور معرفت بینی. روزه و به ویژه روزه یک ماهه رمضان موجب می شود که حکومت شهوات و امیال شیطانی جای خود را به حکومت تقوی و پیروی از دستورات الهی بدهد و تیرگی و هوسها و شهوات در جان آدمی به نورانیت و روشنی باطن تبدیل شود. در سایه همین صفا و پاکی حاصل از روزه است که روزه دار با خود آگاهی نه تنها دهان و شکم را از خوردن و آشامیدن که دست و پا و چشم و گوش و زبان و همه اعضای خویش را از آنچه خدا حرام فرموده نگاه می دارد و می تواند به آن درجه از تقوی نایل آید که حتی از اندیشه و فکر گناه نیز دوری گزیند و این اوج نورانییت روزه است. امیر مومنان علی (علیه السلام) نیز به همین مرتبه اشاره می فرمایند: «صیام القلب عن الفکر فی الاثام افضل من صیام البطن عن الطعام؛روزه دل از اندیشه گناهان، برتر از روزه شکم از خوردن و آشامیدن است» (میزان الحکمه، ج7). البته این بدان معنا نیست که ظاهر روزه و امساک از خوردن و آشامیدن را رها کنیم بلکه لازم است به آن اکتفا ننماییم و همراه با آن بکوشیم که به نتایج معنوی روزه نیز برسیم.ـ خداى عزوجل مى فرماید کسى که جوارح و اندامهاى خود را از حرامهاى من روزه ندارد، مرا چه حاجت که به خاطر من از خوردن و آشامیدن خوددارى ورزد.امام سجاد(علیه السلام) در دعاى خود به هنگام حلول ماه رمضان چنین عرض مى کردند: به وسیله روزه این ماه یاریمان ده تا اندامهاى خود را از معاصى تو نگه داریم و آنها را به کارهایى گیریم که خشنودى تو را فراهم مى آورد، تا با گوشهایمان سخنان بیهوده نشنویم و با چشمانمان به دیدن چیزهاى لهو نشتابیم و تا دستانمان را به سوى حرام نگشاییم و با پاهایمان به سوى آنچه منع شده ره نسپاریم و تـا شـکـمـهایمان جز آنچه را تو حلال کرده اى در خود جاى ندهد وزبانهایمان جز به آنچه تو خبر داده اى و بـیان فرموده اى گویا نشود و رنج نکشیم جز براى آنچه به پاداش تو نزدیک مى کند و به جا نیاوریم مگر چیزى را که از کیفر تو نگه مى دارد. موفق باشید. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه