برهان تمانع که در مباحث فلسفی و کلامی مطرح می‌شود را توضیح دهید.

«برهان تمانع» یکی از براهین محکم و خلل‌ناپذیر قرآن در اثبات توحید پروردگار است که از آیه‌ی «لو کان فیهما آلهة الا الله ...»،[1] استفاده می‌شود.تقریر برهان تمانع این‌گونه است که: اگر فرض شود پروردگار عالم بیش از یکی است، حتما خدایان مدبر باید در ذات و وجود خود مستقل از یکدیگر باشند؛ چون مستقل نبودن با خدا بودن آنها سازگار نیست. همچنین باید در حقیقت ذات هم با هم متفاوت باشند تا تعدد و کثرت آنها حاصل شود، نه این‌که یک ذات مرکب باشند، و وقتی در جوهر ذات از هم متمایز شدند، باید صفات ذاتی آنها نیز متفاوت باشد؛ چون صفات ذاتی خداوند عین ذات او است، در نتیجه علم و اراده هر یک از مدبران غیر از علم و اراده دیگری خواهد بود و نظام علمی و مقام تدبیر هرکدام غیر از نظام و تدبیر دیگری خواهد بود؛ و چون نظام عینی تابع نظام علمی است، نظام عینی و خارجی هرکدام غیر از نظام عینی دیگری خواهد بود؛ در نتیجه باید به تعداد خدایان مفروض نظام‌های عینی جدای از هم و جهان‌های متفاوت و متباین و جوامع بشری ناهماهنگ در خارج و عالم عین موجود باشد، در حالی که مجموعه‌ی نظام عالم هماهنگ و واحد و منسجم است.[2] .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه