منظور از آل محمد چه کسانی هستند؟ آیا افراد سید را هم شامل می شود؟

هنگامی که آیه: إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِکتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا. نازل شد، عده ای از اصحاب از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ سئوال کردند که نحوه سلام کردن بر تو را فهمیدیم، پس چگونه بر تو صلوات بفرستیم؟ سیوطی در الدرالمنثور بیش از ده حدیث نقل می کند که آن حضرت فرمود: بگوئید: اللهم صل علی محمد و آل محمد. و نیز فرمود: هر کس (در صلوات) بین من و آل من به (حرف) علی فاصله بیندازد، بر من جفا کرده است. و در حدیث دیگر فرمود: صلوات و درود ابتر (ناقص) بر من نفرستید، گفتند صلوات ابتر چگونه است؟ فرمود: این که بگویید، اللهم صل علی محمد (ص) و سکوت کنید. پیامبری که این همه اهمیت و بها برای آل خود قائل است و به اصحاب این گونه می آموزد که بر او و آلش بدون فاصله و جدایی صلوات بفرستید، و جدایی آنان را در صلوات جفای به خویشتن دانسته و اجازه نمی دهد که یاد آنان از کنار و ردیف اسم مبارکش، حذف گردیده و فراموش شود، و صلوات بر خود بدون صلوات بر آنان را صلوات ناقص می داند، مطمئنا می خواهد به اصحاب بلکه به تمام امت تفهیم کند که اینها ارزشمندترین افراد نزد من اند که همانند من شایستگی درود و تعظیم و توقير را دارند. با توجه به آنچه ذکر شد، حال پرسش این است که منظور از آل محمد (ص) چه کسانی هستند؟ به منظور روشن شدن پاسخ، به حکم این که اهل خانه آگاهتر است به آنچه در خانه است، از کلمات درر بار و دعاهای رسیده از اهل بیت ـ علیهم السلام ـ و علمایی که در مکتب آنان تلمّذ کرده اند، استمداد نموده و به ارائه پاسخ خواهیم پرداخت. شخصي از امام صادق ـ علیه السلام ـ پرسيد ای فرزند رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ بفرمائید، آل محمد چه کسانی هستند؟ حضرت فرمود: آنها اهل بیت خاص آن حضرت اند... . بر اساس روایت فوق، آل به معنای اهل بیت است، چنانچه در لغت نیز چنین آمده است، اصل آل، اهل بوده چون عرب در تصغیر آل اهیل گویند، و حرف (ها)، را به خاطر سنگینی اسقاط کرده و آل گفته است. و عترت نیز همان اهل بیت است، زیرا رسول مکرم اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ خودش عترت را به اهل بیت تفسیر نموده فرمود: عترت من اهل بیت من است. روی این حساب، آل و اهل و عترت، به یک معناست، بنابراین مراد از آل، دوازده امام معصوم و زهرای اطهر هستند. شاهد زنده و گواه روشن این مطلب دعایی است که از امام باقر ـ علیه السلام ـ یا امام صادق ـ علیه السلام ـ نقل شده است: بار خدایا بر محمد و آل محمد ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ درود فرست، آنانی که خزانه داران علم تو، و ارکان توحید تو و پایه های دین تو و مصادیق کرامت تو و بهترین مخلوقات تو هستند. بار خدایا بر محمد و آل محمد درود فرست، آنانی که اهل ذکرند و خود به پرسش از آنان دستور داده ای، و صاحبان قرابت اند و خود به دوستی آنان امر کرده و حق آنان را واجب کرده ای، و بهشت را وعده گاه کسانی قرار داده ای که آثار آنان را به چنگ آورند. ویژگی ها و خصوصیاتی که در این دعا برای آل ذکر شده است، همان ویژگی های اهل بیت عصمت و طهارت است. افزون بر این امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: آل محمد ـ صلی الله علیه وآله و سلم ـ ائمه و پیشوایان من اند، من غیر از آنان ائمه و پیشوایي ندارم، به آنها اقتدا می کنم و آنان را دوست دارم... . روی این حساب سید عبدالحسین طیب می گوید: مراد از آل یا اهل و عترت، در ذکر صلوات، صدیقه طاهره و ائمه اثنا عشرند، چنانچه مراد از ذوی القربا نیز آنانند. علامه حلی می گوید: تمام فقهای شیعه صلوات بر آل پیغمبر را در تشهد اول و دوم نماز واجب می دانند، مطمئنا ... آل در اینجا به معنای معصومین است، زیرا صلوات بر غیر معصومین واجب نیست. سید نعمت الله جزایری در انوار النعمانیه، ج2، ص131 می گوید: مسلمین در این که مراد از آل پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ چه کساني اند، اختلاف کرده اند، ولی شیعه به سبب روایات مستفیض اجماع دارند که مراد از آل معصومین اند. علامه مقداد سیوری حلی در کنزالعرفان، ج1، ص108 می گوید: آنانی که در نماز صلوات فرستادن بر آنها واجب و در غیر نماز مستحب است، ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ اند. زیرا اصحاب اتفاق دارند که آنها آل هستند، و امر به صلوات مشعر به نهایت تعظیم است که هیچ کس جز معصومین استحقاق آن را ندارند. بنابراین با توجه به روایات فوق و اقوال دانشمندان در پاسخ باید گفت: که منظور از آل محمد ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ معصومین اند و افراد سید را شامل نمی شود. اين سخن درباره تعبير آل محمد، در همه مواردي که در ضمن ادعيه و زيارات آمده است، جاري است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه