مواردي از آداب ظاهري و باطني نماز را توضيح دهيد.

نماز جلوهاي از بندگي انسان در پيشگاه خدا و مظهر عبوديت و عبادت است و چگونگي خواندن نماز و برقراري ارتباط قلبي يكي از مسائل مهم شيعيان و كلية مسلمانان مي باشد. بر ارباب بصيرت و معرفت و مطلع بر اسرار و اخبار اهل بيت عصمت و طهارت ـ عليهم السلام ـ پوشيده نيست كه روح عبادت و تمام و كمال آن به حضور قلب و اقبال آن است، كه هيچ عبادتي بدون آن مقبول درگاه احديّت و مورد نظر و لطف و رحمت نشود و از درجة اعتبار ساقط است.1 هر چه مرتبة اخلاص و حضور قلب، كه دو ركن ركين عبادات است كاملتر باشد، روح منفوخ در آن طاهرتر و كمال سعادت آن بيشتر و صورت غيبة ملكوتية آن، منوّرتر و كاملتر خواهد بود وكمال اعمال اولياء ـ عليهم السلام ـ به واسطة جهات باطنية آن بوده و الا صورت عمل چندان مهم نيست.2 حضور قلب را در حال عبادت مي توان چنين معني كرد كه قلب عابد در جميع عبادت حاضر باشد، و بداند كه حق را به چه توصيف مي كند و چطور مناجات مي كند از براي آن مراتب و مقاماتي است بسيار متفاوت، حسب تفاوت مقامات، قلوب و معارف عابدان است. چنان چه تا به حال اشاره شد در نماز ارتباط قلبي يكي از اصل هاي واجب است كه تا ارتباط قلبي به شيوة صحيح برقرار نشود اقامة نماز معني ندارد ولي علاوه بر ارتباط قلبي اين عبادت مهم و واجب نياز به اجراي شرايط و آداب و مقدمات ديگر هست كه از جانب رسول خدا براي ما روشن گرديده است كه البته هر كدام از اين اعمال داراي سرّي بوده و هر كدام تفسير و فلسفة خاصي دارند كه از عهدة اين بحث خارج است و ما فقط اشارة كوتاهي خواهيم داشت. چنانچه گفته شده است: صحت نماز به شكل ظاهري آن نيز مربوط مي شود، يعني عمل، بايد طبق آنچه گفته اند و مطابق دستور شرع، نه بر اساس ذوق و سليقة شخصي يا مد روز يا پسند مردم باشد.3 رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرموده است: "لا قولٌ و لا عملٌ نيّةٌ الّا باصابة السُّنة"؛4 هيچ ارزشي براي گفته ها و عمل ها نيست، مگر آنجا كه به سنت برسيم و متعبّد باشيم و طبق دستور عمل كنيم. "تعبّد" آن است كه حتي در شكل عمل هم، آن گونه كه دستور دين است، بي كم و كاست عمل كنيم تا به مفهوم صحيح "بندگي" كرده باشيم.5 از اشكال ظاهري واجب نماز كه بايد اجرا شوند مي توان به اينها اشاره كرد: 6 1. طهارت، 2. نيت، 3. تكبيرات افتتاحيه و رفع يد، 4. قرائت، 5. ركوع، 6. سجده، 7. تشهد، 8. سلام. براي محتواي نماز نيز نكاتي را بايد مراعات كرد:7 1. آگاهانه باشد: يعني نماز بايد با آگاهي كامل از معاني اذكار و اعمال و مفهوم نماز خوانده شود. 2. عاشقانه باشد: آن چه موجب نشاط روح در عبادت مي شود و عابد، از پرستش خود لذت مي برد، عشق به الله و شوق به گفتگوي با اوست. 3. خالصانه باشد: هيچ چيز چون خلوص، ارزش آفرين عبادت و نماز نمي باشد و اگر عبادت خالص نباشد، در درگاه الهي پذيرفته نمي شود. 4. خاشعانه باشد: خشوع، حالت قلبي انسان در عبادت است و نتيجة توكل كامل به مقام بندگي در آستان الهي است. "اُعبدالله كانّك تراه..."؛8 خدا را چنان عبادت كن كه گويا او را مي بيني. 5. مخفيانه باشد: رسول خدا فرمود: "اعظم العبادة اَجراً اخفاها"؛9 پاداش عبادتي بيشتر و بزرگتر است كه مخفي تر باشد. اين براي آن است كه عبادت در حضور جمع، زمينة بيشتري براي تظاهر و ريا و در نتيجه كاهش پاداش، پديد مي آورد. و البته همة نمازها پذيرفته نمي شوند و علت آن نيز بيان خواهد شد ولي ابتدا بايد دانست كه قلوب بسيار مختلفند و احوال هر يك نيز به حسب اوقات خيلي مختلف مي شود، پس بر انسان لازم است مثل طبيب معالج و پرستار شفيق از قلب خود نگهداري كند و در احوال آن دقت كند كه اگر خلوت با حال او مناسب است در خلوت عمل كند، و اگر در خلوت اشتغال بيشتر مي شود، در جلوت به عبادت قيام كند.10 از حضرت صادق ـ عليه السلام ـ روايت شده است: "هر قلبي كه در آن شك و شرك است ساقط است، و همانا زهد در دنيا را اراده فرمود تا آن كه فارغ شود قلوب آنها براي آخرت".11 نماز كساني قبول است كه علاوه بر آن كه حقايق عبادات و اذكار و قرائت را به مرتبة قلب رسانده و به مقام كمال اطمينان رسيدند و با مجاهدات و رياضيات به مرتبة كشف و شهود رسيدند و حقايق را با چشم ملكوتي و بصيرت الهيّه، به مشاهدة حضوريه و حضور عيني دريابند.12 و در آخر چنين نتيجه مي گيريم كه اوصاف نماز، فلسفه و حكمتش، فايده و آثارش، شرايط و آدابش و مكان و زمانش همه در روايات ائمه اطهار ـ عليهم السلام ـ و در آيات نوراني قرآن بيان شده است و نماز بزرگترين و مهمترين عبادت از جانب همة انبياء معرفي شده و تنها عبادتي است كه در هيچ حال از عهدة انسان ساقط نمي شود حتي در ميدان جنگ و در شرايط اضطرار و بيماري و هنگام غرق شدن و... . اين آداب ظاهري و باطني شرايط حجت و قبول و كمال عمل را مطلوب خدا مي سازد و نماز شايستگي صعود به درگاه خدا را مي يابد. پس خواندن نماز بدون برقراري ارتباط قلبي مقبول نيست و ارتباط قلبي بايد به نحو احسن ايجاد شود و لي اين نيز به تنهايي كافي نيست و ما نمي توانيم كيفيت و ماهيت نماز را تغيير دهيم و هيچ كدام از اين دو ركن همديگر را ساقط نمي كند بلكه هر دو لازمة همديگر هستند. براي مطالعه بيشتر در اين زمينه كتابها ذيل معرفي مي گردد: 1. محسن قرائتي، راز نماز؛ 2. امام خميني (ره) ، سر الصلوة، موسسه نشر آثار امام خميني. 3. آيت الله جوادي آملي، اسرار الصلوة. 4. امام خميني، آداب نماز، موسسه نشر آثار امام خميني. اميرالمؤمنين علي ـ عليه السّلام ـ : انديشيدن همانند ديدن نيست، زيرا گاهي چشم‎ها دروغ مي‎نماياند، اما آن كس كه از عقل نصيحت خواهد به او خيانت نمي‎كند. (نهج‎البلاغه ـ حكمت 281) پي نوشت ها: 1 . سر الصلوة، امام خميني، ص 15. 2 . سر الصلوة، امام خميني، ص 16. 3 . قصار الجمل، ج 2، ص 73. 4 . راز نماز، محسن قرائتي، ص 25. 5 . راز نماز، ص 24. 6 . سر الصلوة، امام خميني (ره)، صص 34، 74، 80، 76، 94، 99 و 108. 7 . راز نماز، محسن قرائتي. 8 . مصباح الشريعه، ص 8. 9 . بحار الانوار، ج 70، ص 251. 10 . سر الصلوة، ص 33. 11 . اصول كافي، ج 3، ص 26، "كتاب الايمان و الكفر"، "باب الاخلاص"، حديث 5؛ بحار الانوار، ج 67، ص 239؛ كتاب الايمان و الكفر، ب 54، حديث 7. .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه