چرا امام علي ) ع)بر جنازه عثمان نماز نخواند؟

عثمان بن عفان در اواخر ذي حجه سال 23 ق از طريق شورايي که عمر انتخاب کرده بود، به خلافت رسيد و سپس مردم با او بيعت کردند.و او به طور رسمي از اول محرم سال 24ق قدرت را به دست گرفت. وي در روز جمعه 11 ذي حجة سال 35 ق کشته شد. بنابراين وي حدود 12 سال حکمران جهان اسلام بود. براي پاسخ است ابتدا به اين مسأله بپردازيم که چه عواملي سبب شد تا عثمان به قتل برسد. عوامل شورش عليه خليفه سوم و قتل او علل شورش بر عثمان را مي توان به سه دسته تقسيم کرد: 1. دسته اول از اعتراضات، مسائلي است که ضمن آن ها خليفه سوم به انجام بدعت هاي ديني متهم شده است، از عايشه نقل شده است که به عثمان مي گفت: چه زود، سنت پيامبرتان را ترک کردند. وقتي خبر قتل عثمان به عايشه رسيد، گفت: اعمال او، وي را به کشتن داد، او کتاب خدا (قرآن) را آتش زد و سنت پيامبر را ترک کرد. عبدالرحمن بن عوف، مدّعي بود که عثمان از سنت شيخين (ابوبکر و عمر) نيز تخلف کرده است. وقتي به او اعتراض کرد، از وي کتک سختي خورد. در نامه اي که برخي از اصحاب به شهرها نوشته بودند تا مردم را بر ضد عثمان تحريک کنند، آمده بود که کتاب خدا و سنت رسول او دگرگون شده، همان طوري که احکام شيخين تغيير کرده است. بي توجهي عثمان به خون هرمزان و دو نفر ديگر که توسط عبيدالله بن عمر کشته شده بود، موجب خشم مردم شده بود، عثمان عوض آن که عبيدالله را به خاطر قتل سه نفر قصاص کند، امانش داد. امام علي ـ عليه السلام ـ بدين خاطر عثمان را مورد سرزنش قرار داد و فرمود که در قيامت درباره خون هرمزان (و دو نفرديگر) مؤاخذه خواهي شد. اگر من چشمم بر عبيدالله بيفتد حق خدا را از او خواهم گرفت (= او را خواهم کشت) و لو کساني را خوش نيايد. عثمان که وضع را چنين ديد، عبيدالله را شبانه به سوي کوفه فراري داده و در آنجا زميني به وي داد. 2. دسته ديگري از اعتراضات به عثمان، مربوط به واگذاري فرمانداري شهرها به افرادي از خاندان اموي بود. براي نمونه، عثمان حکم بن ابي العاص را که تبعيد شده رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بود و شيخين (عمر و ابوبکر) او را باز نگردانده بودند، به مدينه فراخواند و براي جمع صدقات قبيله خزاعه به کار گماشت. حارث بن حکم را نيز براي نظارت بر بازار مدينه منصوب کرد. وليد بن عقبة بن ابي معيط را که برادر مادرش بود، حاکم کوفه کرد، وي شرابخوار و فاسق بود. 3. دست سوم از اعتراض هاي مردم بر عثمان، مربوط به بذل و بخشش هاي وي به افراد خاندان اموي بود، دامنه اين بخشش ها که در اوائل به تمامي برجستگان قريش و سپس تنها به امويان بود، بسيار وسيع بود. مخالفت طلحه و زبير ناشي از همين موضع اخير عثمان در چرخش کامل به نفع بني اميه بود. لذا عبدالله بن عمر درباره شماري از مخالفان مي گفت: اگر به شما پول بدهد راضي مي شويد، امّا اگر به خويشان خودش بدهد بر او خشم مي کنيد. افزون بر آن، اسراف و اشرافيگري در دستگاه خلافت عثمان در قياس با آنچه پيش از آن بود، سبب اعتراض شده بود. عثمان خانه سنگي محکمي با درهاي چوبي زيبايي در مدينه ساخت. بنابراين، اين سه عاملي که ذکر شد موجب شد تا مسلمانان بر ضدّ عثمان خروج نمايند و پس از کشمکش ها و بگو مگوهاي زياد او را در مدينه به قتل برسانند؛ وي در چنان غربتي کشته شد که کسي جرأت نکرد او را در بقيع دفن کند. افراد معدودي شبانه جنازه او را به جايي که آن را حش کوکب ناميده اند، (قبل از اسلام قبرستان يهود بوده) منتقل کردند. جنازه عثمان سه روز در «حش کوکب» افتاده بود بدون آن که کسي بر وي نماز بگزارد. پس از آن، چهار نفر که جبير بن مطعم وحکيم بن حزام در ميان آنان بودند، جمع شده و شبانه او را در همان جا که خارج از بقيع بود دفن کردند. گفته شده از مردم هيچ کس حاضر نشد بر نمازش حاضر شود و معلوم نشد از سه نفر: جبير يا حکيم يا مسور کدام يک بر او نماز خوانده در نتيجه از جمله دلايلي که موجب شد امير المؤمنين علي ـ عليه السلام ـ بر جنازه عثمان نماز نخواند عبارتند از: 1. جوّ مدينه و جهان اسلام به شدّت بر ضد عثمان بود و در اين شرايط نماز خواندن بر جنازه وي بسيار کار دشوار و بلکه ناممکن به نظر مي رسيد، به طوري که ذکر شد عثمان توسط چهار نفر شبانه در خارج از مدينه دفن شد نه اين که هزاران نفر از مسلمان او را به صورت با شکوهي تشييع بکنند و سپس نماز بخوانند و دفن نمايند. کارهايي که عثمان انجام داد جو مدينه را بر عليه او شوراند به نحوي که در نماز او نيز حاضر نشدند. 2. در هيچ منبع تاريخي گفته نشده که فرزندان عثمان و اولياي وي از امير المؤمنين بخواهند تا بر جنازه او نماز بخواند و شرعا اگر ولي ميت اجازه ندهد کسي حق ندارد بر آن ميت نماز بخواند مگر ولي نداشته باشد. بنابراين علي ـ عليه السلام ـ که نمي توانست خود را بر آنان تحميل نمايد و بگويد که من بايد بر اين جنازه نماز بخوانم. اگر فرزندان عثمان از امير المؤمنين ـ عليه السلام ـ خواستار اقامه نماز بر پيکر پدرشان شده بودند و آن حضرت جواب رد مي داد، در اين صورت طرح سؤال به جا و منطقي به نظر مي رسيد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه