با توجه به آیه ۴ سوره قلم پیامبر(ص) دارای خلق عظیم بودند. به چه صورت ذاتی یافطری یا طبیعی و درسایرین به چه صورت است و راه تشخیص آن چیست؟

اخلاق پیامبر صلی الله علیه وآله ذاتی آن حضرت بود واز روی فطرت پاک انسانی نشئت گرفت وبه طور طبیعی وعادی جلوه گری کرد! وما انسانهای دیگر هم می توانیم به سراغ فطرتمان برویم واز اخلاق فطریمان روبه خوش خلقی بیاوریم! وبهترین راه تشخیص اینکه خلقی که داریم صحیح است یا غلط ، این است که ببینیم آیا مطابق فطرتمان است وآیا مطابق هوای نفسمان؟ دوست گرامی ! رسیدن به خوش خلقی ، برنامه می خواهد ومی بایستی با اراده خود، به اخلاق خوب وحسنه ، دست پیداکنی ؛  به مطالب زیر توجهی بفرمایید : اخلاق اجتماعی ، ویاآداب اجتماعی ؛ دستورها وروشهایی است که فرد درقبال جامعه پیرامونش اعمال میکند وشاید مهمترین وبیشترین تاکید دین مبین اسلام بر رعایت این آداب است (البته تازمانی که با دستورات دین ناسازگاری نداشته باشد) بسیاری از اوقات ، حتی تاکیدهای مکرر بر احکام فردی ، بر ای این است که بعضی از تبعات عمل کردن آن حکم ویا مراعات نکردن آن منجر به یک اختلال وفساد در جامعه می شود مانند نماز خواندن ، راست گویی، غیبت نکردن ، حیا داشتن و...همه اینها ، بعضی از حکمتهای وجوبشان، این است که این اعمال موجب سلامت فرد وجامعه می شود. قرآن به پیغمبر مى فرماید«وَ انَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظیمٍ» همانا تو بر خُلقى عظیم هستى. در اینجا خلق پیغمبر اکرم به عظمت یاد شده است. همین طور که بعضى از مفسرین فرموده اند، این آیه بیشتر ناظر به اخلاق اجتماعى پیغمبر است، یعنى تو از نظر اخلاق اجتماعى فوق العاده اخلاق عظیمى دارى،«اخلاق عظیم» آن اخلاقى را که ناشى از عظمت روح باشد مى گویند ؛ «اخلاق عظیم»، یعنى استقامتها، «تحمل شداید» ها، صبرها، حلمها، گذشتها. خدا پیغمبر را به خلق عظیم یاد مى کند، که بیشتر آن در عکس العمل هایى بود که پیغمبر در مقابل کفار و مشرکین از خود بروز مى داد. هر انسانى از آن نظر که انسان است باید داراى خُلقها و خویهاى پسندیده و بزرگوارانه باشد. رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: عَلَیْکُمْ بِمَکارِمِ الْاخْلاقِ فَانَّ رَبّى بَعَثَنى بِها بر شما باد به اخلاق بزرگوارانه که خداوند مرا براى همینها مأموریت داده است. آنگاه فرمود: وَ انَّ مِنْ مَکارِمِ الْاخْلاقِ انْ یَعْفُوَ الرَّجُلُ عَمَّنْ ظَلَمَهُ وَ یُعْطى مَنْ حَرَمَهُ وَ یَصِلَ مَنْ قَطَعَهُ وَ یَعودَ مَنْ لایَعودُهُ « وسائل، ج 2/ ص 224.». یعنى از جمله اخلاق بزرگوارانه این است که آدمى در مقابل بدیهاى مردم خوبى کند ،از انتقام صرف نظر کند و ببخشاید و به کسى که از احسان به او دریغ داشته است احسان کند، با کسى که پیوند با او را بریده است از نو پیوند برقرار کند و کسى را که از او عیادت نکرده است عیادت کند. اخلاق بر دو قسم است: عمومى و خصوصى. اخلاق عمومى وظایفى است که انسان در همه جا و همه وقت باید رعایت کند. ولى اخلاق خصوصى ناشى از وظایف و تکالیفى است که انسان در شرایط خاص و زمان خاص و یا نسبت به افراد خاص پیدا مى کند. مثلًا اخلاق خانوادگى نوع خاصى از اخلاق است، اخلاق کسبى نوعى دیگر است.خدای مهربان، پیامبران و سفیران خود را انسان هایی عطوف و نرم خو قرار داد تا بهتر بتوانند در مردم اثر بگذارند و آنان را به سوی خود جذب نمایند . این مردان بزرگ برای تحقق بخشیدن به اهداف الهی خود، با برخورداری از حسن خلق و شرح صدر، چنان با ملایمت و گشاده رویی با مردم روبه رو می شدند که نه تنها هر انسان حقیقت جویی را به آسانی شیفته خود می ساختند و او را از زلال هدایت سیراب می کردند، بلکه گاهی دشمنان را نیز شرمنده و منقلب می نمودند . مصداق کامل این فضیلت، رسول گرامی اسلام « صلی الله علیه و آله » است . قران کریم، این امتیاز گرانبهای اخلاقی را عنایتی بزرگ از سوی خداوند دانسته و می فرماید: «فبما رحمة من الله لنت لهم و لو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک (آل عمران/159 .) » یعنی: در پرتو رحمت و لطف خدا با آنان مهربان و نرم خو شده ای و اگر خشن و سنگ دل بودی، از اطرافت پراکنده می شدند . در این موضوع به حکایتی توجه فرمایید: «روزی یکی از یهودیان ،خدمت پیامبر اکرم « صلی الله علیه و آله » آمد وطلبی را که از ایشان داشت، مطالبه نمود، حضرت فرمود: «الان ندارم بعدا می پردازم » . اما یهودی اصرار داشت، که طلب خود را در همان وقت دریافت کند، تا این که وقت نماز شد و حضرت نتوانستند به مسجد بروند، اصحاب برای کسب اطلاع، به خانه پیامبر « صلی الله علیه و آله » آمدند و به محض مشاهده ماجرا، خواستند آن مرد یهودی را به کنار انداخته و مجازات کنند، اما حضرت اجازه ندادند . چندی گذشت و یهودی مسلمان شد . وقتی خدمت حضرت رسید، عرضه داشت: «یا رسول الله! شما با آن که قدرت داشتید و می توانستید مرا به زور بیرون کنید، حتی اجازه برخورد خشونت آمیز با مرا به اصحابتان ندادید و با من به عطوفت و مهربانی و حسن خلق، رفتار کردید . این دلیل حقانیت راه شماست و همین امر موجب اسلام آوردن من شد .» منقول است که مردی به خدمت پیامبر اکرم « صلی الله علیه و آله » مشرف شد و در مقابل آن حضرت ایستاد و پرسید: «یا رسول الله دین چیست؟» فرمود: «حسن خلق » پس به جانب راست آن حضرت آمده و به عرض رسانید: «یا رسول الله دین چیست؟» حضرت فرمود «حسن خلق » ، پس به جانب چپ آمده همان سؤال را تکرار کرد و همان جواب را شنید . پس در عقب آن حضرت ایستاد و باز همان را پرسید: حضرت به جانب او توجه نمود و به او خطاب کرد که آیا متوجه نمی شوی که دین آن باشد که غضبناک نشوی و با خلق خدا درشتی نکنی؟ (مناهج الشارعین، معلم ثالث (علامه میرداماد)، ص 800 .) » . ارزشی که اسلام برای انسان خوش رفتار قائل است . تنها به مؤمنان محدود نمی شود، بلکه غیر آنان اگر این فضیلت را دارا باشند، از مزایای ارزشی آن بهره مند می شوند . در تاریخ چنین آمده است: «علی « علیه السلام » از سوی پیامبر اکرم « صلی الله علیه و آله » ، مامور شد تا با سه نفر که برای کشتن حضرت رسول « صلی الله علیه و آله » ، هم پیمان شده بودند، پیکار کند . مولا یکی از سه نفر را کشت و دو نفر دیگر را اسیر کرد و خدمت پیامبر آورد . پیامبر اکرم « صلی الله علیه و آله » اسلام را بر آن دو عرضه کرد و چون نپذیرفتند، فرمان اعدام آنان را به جرم توطئه گری صادر فرمود . در این هنگام جبرئیل بر رسول خدا « صلی الله علیه و آله » نازل شد و عرض کرد «خدای متعال می فرماید: یکی از این دو نفر را که مردی خوش خلق و سخاوتمند است، عفو کن !. پیامبر « صلی الله علیه و آله » نیز از قتل او صرف نظر کرد . وقتی علت عفو را به فرد مذبور اعلام کردند و دانست که به خاطر داشتن این دو صفت نیکو مورد عفو الهی واقع شده، شهادتین را گفت و اسلام آورد . رسول خدا « صلی الله علیه و آله » درباره اش فرمود: «او از کسانی است که خوش خویی و سخاوتش او را به سمت بهشت کشانید . (بحارالانوار، ج 71، ص 83) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه