اعیاد در یهودیت چه روزهایی است؟

روش هشانا (در عبری به معنای اول سال) در روز اول و دوم ماه عبری تیشری واقع می شود و عیدی است که سرآغاز سال یهودی و شروع ده روز توبه به شمار می آید. بنا به روایات یهودی این عید روز آفرینش حضرت آدم را خاطر نشان می کند، که در آن تقدیر هر موجودی در سال جدید تعیین می شود. یهودیان معتقدند خداوند در این روز، زندگیِ سال جدید جامعه و افراد را بر اساس اعمال سال گذشته آنها تعیین می کند. از این رو برای کلیمیان، دو روز روشهشانا تعطیل کامل مقرر شده است و آنان با حضور در کنیساها و اجرای مراسم ویژه، سرنوشت نیک و سعادتمندانه را از خداوند تقاضا میکنند. یهودیان در آئین باستانی روش هشانا، از جمله سیب و عسل می خورند و آرزو می کنند که در سال نو، کام آنان همیشه شیرین و قلبشان شاد باشد. سنت برگزاری روش هشانا از تورات سرچشمه می گیرد، چرا که در آن آمده است: ".... و در ماه هفتم، روز اول ماه را برای شما مقدس داشتم. در این روز به هیچ کاری نپردازید و در کرناها بدمید". منظور از ماه هفتم، شش ماه پس از عید پسح، عید آزادی یهودیان از بندگی مصر است که با اولین ماه بهار مصادف می شود. بنابراین می توان گفت که یهودیان دو نوروز دارند که یکی در اوایل بهار و دیگری در اوایل پائیز برگزار می شود. روش هشانا مقارن با اوایل پاییز است و در تقویم غربی مصادف سپتامبر یا اکتبر می باشد. در دوران باستان که یهودیان در سرزمین باستانی خود به کشت و کار مشغول بودند اوایل پاییز زمانی بود که به دنبال یک سال کار در صحرا انبارها از غله مملو می شد و خوشه چینی به پایان می رسید. از این رو برگزاری عید در چنین ایامی نشان وابستگی ملت یهود به کار کشاورزی به شمار می رفت. یهودیان در دو روز نخستین سال نو غذاهای شیرین می خورند و از آنچه که ترش و شور است می پرهیزند. خوردنی های مرسوم در روش هشانا هریک مفهومی خاص دارد: مثلا انار نشان امید به باروری و برکت است، و سیب و عسل با آرزوی سالی نیک و شیرین خورده می شود. یهودیان دو روز عید را، از سپیده دم تا هنگام ظهر، در کنیساها به خواندن نماز می گذرانند، و پایان نماز با به صدا درآمدن شوفار (کُرنا) اعلام می گردد. شوفار شیپور مخصوصی است که از شاخ قوچ تراشیده می شود. در این در روز یهودیان وظیفه دارند به یک سال گذشته خویش بیاندیشند و اعمال خوب و بد را با یکدیگر بسنجند، از اشتباهات گذشته درس عبرت بگیرند و در انجام نیکوئی ها کوشا باشند. یوم کیپور، روزه بزرگ یهودیاناز نظر مذهبی یوم کیپور (روز طلب بخشایش) را شاید بتوان مهمترین عید یهودیان نامید. این روز مقارن دهم ماه تیشری در تقویم عبری - یعنی ده روز پس از آغاز سال جدید یهودی (روش هشانا) - واقع می شود. اهمیت این روز در میان یهودیان چنان است که بسیاری از یهودیانی که به اجرای مناسک مذهبی پایبند نیستند نیز در این روز روزه می گیرند و به نیایش در کنیسا می پردازند.ریشه یوم کیپور در تورات است که در آن تصریح شده «روز دهم ماه تیشری عید خداوند است. در این روز همه کارهای خود را موقوف نمائید، از خوردن و آشامیدن بپرهیزید و به تطهیر روان خویش بپردازید. این روز، روز پاک کردن گناهان و اشتباهات است. هر سال در این روز اعمال خویش را به یاد آورید و از آنچه به راستی و درستی انجام نداده اید، طلب مغفرت نمائید. باشد که گناهان شما بخشوده گردد».یوم کیپور روز توبه نیز نامیده می شود. در این روز یهودیان از گناهانی که مرتکب شده اند و خطاهائی که به آنها دست زده اند طلب بخشایش می کنند و آرزو می کنند که در سال پیش رو از تکرار آنها در امان باشند.یهودیان سفارادی (یهودیانی که از اسپانیا در دیگر نقاط جهان پراکنده شدند و در کشورهای آفریقای شمالی و ترکیه و چند نقطه دیگر زندگی می کنند) در یوم کیپور ردای سفید بر تن می کنند که نمادی از پاکی و دوری از گناهان باشد. یهودیان اشکنازی (که از آلمان در دیگر نقاط اروپا و آمریکا پراکنده شدند) یوم کیپور را روز شادمانی و روز ارتباط بین انسان و پروردگارش می دانند و در نیایشهای خود خطاها و گناهان خویش را یادآور شده و طلب بخشایش می کنند.یهودیان پیش از فرا رسیدن یوم کیپور نزد آنانی می روند که شاید ستمی نسبت به آنها مرتکب شده باشند و از آنها پوزش می طلبند و بدهیهای خود را می پردازند و دین خود را ادا می کنند. نام دیگر یوم کیپور (روز کفاره) یوم هسلیخا (روز پوزش) است. پسح یا عید آزادیپسح که یکی از سه عید بزرگ یهودیان به شمار می آید، روز 15 ماه عبری نیسان، اولین ماه سال، شروع می شود و 8 روز طول میکشد. پسح را عید آزادی و بهار نام نهاده اند، زیرا در نخستین هفته های فصل بهار آغاز می شود و یادگار خروج یهودیان از سرزمین مصر و رهائی آنان از قید بردگی در مصر تحت حاکمیت فراعنه است. در زمانهای پیشین عید پسح جشن کشاورزان نیز به شمار میآمد زیرا این عید همزمان با آغاز فصل درو جو در سرزمین باستانی یهودیان است.بنا بر سنن یهودیان، حضرت یوسف فرزند حضرت یعقوب با قوم خود در مصر سکنی گزید و در دربار فرعون به صدارت رسید. اما رفته رفته وضعیت بنی اسراییل در مصر رو به وخامت گذاشت و نسل های بعدی به بردگی گرفته شدند. این وضعیت چهارصد سال ادامه داشت تا آن که در زمان حیات حضرت موسی، او از سوی خداوند فرمان یافت که بر ظلم فرعون شورش کند. حضرت موسی از فرعون خواست به ملت او اجازه دهد به سرزمین پدری بازگردد و آزادی خود را بازیابد. ولی فرعون این خواسته را رد کرد و پس از ده مصیبتی که به توصیف تورات بر او و اهالی سرزمینش وارد آمد، حضرت موسی قوم خود را از مصر رهانید و دریای سرخ شکافته شد و بنی اسرائیل از میان آب گذشتند و مدت 40 سال در بیابان سینا راه پیمودند و بالاخره به سرزمین پدری خویش وارد شدند. ولی حضرت موسی قبل از دیدن آن سرزمین درگذشت.این واقعه بزرگ که شاید بتوان آن را نخستین قیام تاریخ بشر علیه جور و ستم دانست، بنیاسرائیل را از گروهی برده به یک ملت تبدیل کرد. از این نظر باید پسح را مهمترین عید تاریخی ملت یهود خواند. اهمیت این عید برای یهودیان را از آنجا می توان دریافت که به گفته علمای یهود، "در هر دورهای هر یهودی باید چنین پندارد که خود او بوده که از مصر خارج شده است".جالب اینجا است که در تاریخ قوم یهود، قیامهای رهاییبخش همواره پرافتخارترین صفحات تاریخ این ملت را به خود اختصاص داده و رهبران آن با برخورداری از ایمان به خدا و پشتیبانی از قدرت توده مردم، علیه بیعدالتی شوریده و پایههای ظلم را به لرزه درآوردهاند. برای یهودیان بزرگداشت پسح، تنها یادآور رهایی از بردگی و لذت بردن از آزاد زیستن نیست، بلکه منظور تبدیل آزادی به وسیلهای برای خدمت به بشریت است.در تورات آمده است که یهودیان باید پسح را جشن بگیرند و در طول یک هفته از خوردن نان معمولی خودداری ورزند و نان فطیر بخورند، زیرا سپیده دم روزی که آنان به رهبری حضرت موسی خاک مصر را سراسیمه ترک می گفتند، فرصت آن را نداشتند که خمیر سرشته شود.روز نخست و روز پایانی عید پسح مقدس است و یهودیان کارهای روزانه را کنار می گذارند و به نیایش و استراحت و شادی می پردازند . یهودیان در شب عید داستان خروج از سرزمین بردگی مصر را بازگو می کنند و پروردگار را سپاس می گویند که آزادی را به آنان باز گرداند. یهودیان موظفند که داستان خروج از مصر و بازیافتن آزادی را (که هگادا نامیده می شود) همیشه به یاد داشته باشند و آن را به فرزندان و نوادگان خویش نیز بیاموزند - زیرا انسان آزاد زاده شده و باید آزاد زندگی کند.یهودیان پیش از فرا رسیدن عید پسح خانه های خود را کاملا نظافت می کنند و برای سفره عید ظرفهای نو می خرند و ظرفهای موجود را نیز در آب جوش فرو می برند تا هر اثری از مواد ترشیده (حامص) از آن زدوده شود. نان فطیر (مصا) از آرد گندم و جو و ذرت و دیگر غلات تهیه می شود و پیش از آن که خمیر ور آید باید در تنور قرار گیرد (از هنگام آماده کردن خمیر تا قرار دادن آن در تنور نباید بیش از 18 دقیقه بگذرد).شام شب عید پسح مفصل تر از دیگر روزهای هفته و ایام سال است. عید سوکوت یا جشن سایبان هاعید سوکوت دو هفته پس از روش هشانا (نوروز یهودیان) آغاز می شود و هشت روز ادامه دارد. در هفت روز نخست، یهودیان در داخل سایبان می نشینند که به عبری سوکا نامیده می شود و نام عید را نیز از همین واژه گرفته اند.آخرین روز عید را شادمانی تورات یا سیمحا تورا می نامند که جشن پایان سالیانه قرائت فصول تورات در کنیسا در روزهای شنبه است.سوکا سایبانی است که یهودیان در کنار خانه یا بالکن آپارتمان خود برپا می کنند وسقف آن را با شاخه های بزرگ نخل یا درختان دیگر می پوشانند و دیوارها سایبان از پارچه یا چوب است و داخل سایبان با تصاویر و نوارهای رنگارنگ و نقاشی ها تزئین شده است.یهودیان مومن در هفت روز عید غذای روزانه خود را در سوکا صرف می کنند و مردان شب را در داخل آن به روز می رسانند.عید سوکوت پنج روز پس از یوم کیپور (روزه بزرگ یهودیان) آغاز می گردد و باورمندان از همان نخستین ساعات شب که روزه به پایان می رسد به برپائی سوکا می پردازند و داخل آن را با نوارهای رنگارنگ و میوه های فصل و نقاشیها و اشیای زیبا تزئین می کنند.برگزاری عید سوکوت (که جمع واژه سوکا به معنی سایبان می باشد)، در دو مناسبت ملی و مذهبی ریشه دارد. این عید از یک سو یادآور دورانی است که بنی اسراییل از بردگی در مصر به رهبری حضرت موسی آزاد شدند و در راه بازگشت به سرزمین پدری خود، مدت چهل سال در سایبانها می زیستند و عید سوکوت یادآور این رهائی از بندگی و بازیافتن آزادی و بازگشت به خانه پدری است.از سوی دیگر، این عید به مناسبات پایان درو گندم و جمع آوری فرآورده های کشاورزی، همزمان با فرا رسیدن پائیز است. هر دو جنبه دینی و کشاورزی عید سوکوت، در کتاب مقدس یهودیان مورد تاکید قرار گرفته است. یهودیان متدین در دو روز نخستین عید سوکوت دست از کار می کشند. عید حنوکا یا جشن روشناییعید حنوکا جشنی است که یهودیان از بیست و پنجمین روز ماه کیسلو (در تقویم عبری) به مدت هشت روز برگزار می کنند. از آنجا که این عید مقارن ایام کریسمس (در ماه دسامبر) است، در کشورهای غربی اغلب به حنوکا به عنوان "کریسمس یهودیان" اشاره می شود. حنوکا در واقع یادآور پیروزی خیزش ملی یهودیان علیه یک حاکم مستبد یونانی است که بیش از دو هزار و سیصد سال پیش می خواست بت پرستی را بر یهودیان تحمیل کند. یهودیان به مدت 15 سال در جنگی نابرابر با سپاهیان یونانی جنگیدند و بعد از متحمل شدن صدمات بسیار سرانجام توانستند معبد مقدسشان در اورشلیم را از لوث وجود اشغالگران پاک کنند. در احادیث یهود آمده است که وقتی یهودیان معبدشان را آزاد کردند، به جستجوی روغن مقدس پرداختند و سبوی کوچکی یافتند که روغن موجود در آن فقط می توانست یک روز شمعدان معبد مقدس را روشن نگاه دارد، اما معجزه ای رخ داد و این مقدار روغن ناچیز، هشت روز تمام شمعدان مقدس را روشنائی بخشید.اکنون بیش از دو هزار سال است که یهودیان به شکرانه این معجزه مدت هشت شب شمع روشن می کنند و پیروزی اجداد خود بر حکمران ظالم و بت پرست و لشکریانش را جشن می گیرند. در شب نخست یک شمع را همراه با شمع "خادم" بر می افروزند. خادم (شمش) نام شمع اولی است که برافروخته می شود و با کمک آن شمعهای دیگر را روشن می کنند. در شب دوم دو شمع برافروخته می شود (سه شمع همراه با خادم) و همین طور هر شب یک شمع اضافه می شود تا شب پایانی به هشت شمع (9 شمع همراه با خادم) می رسد.حنوکا فرصتی برای گردهمایی های خانوادگی و شادمانی است. جالب اینجا است که یهودیان در آئین مذهبی خود روز عزا ندارند و همه مراسم و اعیاد آنان حاکی از شادمانی و توام با امید به آینده است. در هر یک از این اعیاد خوردنیهای ویژه ای سر سفره نهاده می شود و غذاهای ویژه خود را دارد.پوریمیهودیان هر سال در ماه آدار (در تقویم عبری که معمولا مصادف با ماه مارس است) نجات یهودیان ایران از قتل عامی که در دوران باستان علیه آنها تدارک دیده شده بود را جشن می گیرند. این جشن بر داستانی استوار است که در کتب مقدس یهود روایت شده است، هرچند شواهد تاریخی دال بر وقوع آن در دست نیست.طبق مندرجات کتب مقدس یهود حدود 24 قرن پیش «اَحَشوِرُوش» (در زبان عبری، احتمالا خشایارشاه) که به مدت 14 سال بر ایران پادشاهی میکرد، در سال سوم سلطنتش در جشنی که برای نشان دادن اقتدار سلطنتی خود ترتیب میدهد، با غضب بر ملکة وقت- «وَشتی»، او را بر کنار کرده و پس از جستجو در تمام سرزمین ایران، دختری یهودی به نام «اِستِر» را جانشین ملکه قبلی مینماید. «مُردِخای» پسرعموی استر و پیشوای دینی یهودیان ایران که به دربار سلطنتی راه دارد، با وزیر اعظم پادشاه به نام «هامان» در مرام و عقیده اختلاف نظر پیدا کرده و حاضر به تعظیم در برابر بتِ او و پذیرش عقاید مشرکانه اش نمیگردد. هامان این رفتار مردخای را به عنوان نمایندة تفکر یهود، توهین و تمرد به خود تلقی کرده و توطئه ای را علیه یهودیان آن زمان با جلب نظر پادشاه، طرح ریزی می کند. واژة پوریم از ریشة پور به معنای قرعه گرفته شده چرا که هامان برای تعیین روز قتل عام یهودیان قرعه انداخته و سیزدهم ماه ادار را تعیین نمود.مردخای و دختر عمویش استر، ملکه دربار، پادشاه را از نقشه های شوم هامان آگاه ساختند و توطئه های او را برملا کردند. استر به پادشاه آگاهی داد که خود او از قوم یهود است و هامان قصد دارد همه یهودیان را در امپراطوری ایران از دم تیغ بگذراند. چون پادشاه ایران به این توطئه هامان پی برد سخت به خشم آمد و دستور داد همان کیفری که هامان برای یهودیان در نظر گرفته بود و با ترفند قصد داشت اجازه آن را از پادشاه بگیرد، درباره خود او و قومش اجرا گردد.در روایات یهود آمده است که استر و مردخای در همدان به خاک سپرده شدند. امروز در همدان آرامگاه استر و مردخای زیارتگاه یهودیان و غیر یهودیان است و عموم ایرانیان به آن احترام می گذارند.یهودیان در جشن پوریم کارناوالهای شادی به راه می اندازند و ماسک ها و نقابهای رنگارنگ به چهره می زنند. جشنهای بالماسکه و خوردن شیرینی و کیکهای خاص پوریم که با خشخاش تهیه می شود در این ایام رواج گسترده ای دارد. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه