بعد از جنگ صفين و واقعه حکميت چه اتفاقی رخ داد ؟آیا حضرت علي ـ عليه السلام ـ واقعا عزل شد و معاويه خليفه کل مسلمين شد ؟آیا پس از این جریان حضرت علي ـ عليه السلام ـ به کلي منزوي شد يا به کار خود ادامه داد؟

پس از قتل عثمان در سال 35ق و بيعت مردم با امير المؤمنين علي ـ عليه السلام ـ آن حضرت زمام امور مسلمين را به دست گرفت. آن حضرت در طول زمامداري حدودا 5 ساله خود با سه جنگ داخلي مواجه شد. اين سه جنگ عبارت بودند از جمل، صفين و نهروان. اين سه چنگ مشکلات بسيار زيادي را در رابطه با حکومت آن بزرگوار به وجود آورد. در جنگ صفين مدتي طولاني امام و يارانش در مقابل سپاهيان معاويه ايستادگي کردند و جنگيدند. در يکي از روزهاي جنگ، لشکريان امير المؤمنين علي ـ عليه السلام ـ در آستانه پيروزي قرار گرفتند. معاويه و عمروعاص که شکست خود را حتمي ديدند دستور دادند تا لشگريان شام قرآن ها را بر سر نيزها قرار دهند و فرياد بزنند که قرآن بين ما و شما حکم باشد. اين نيرنگ سياست بازان شام عده زيادي از سپاهيان امير المؤمنين علي ـ عليه السلام ـ را دچار ترديد ساخت و آنها به آن حضرت فشار آوردند که پيشنهاد شاميان را بپذيرد. علي ـ عليه السلام ـ که به شدت از طرف تعداد زيادي از لشکرياني تحت فشار قرار گرفته بود، ناچار تن به آتش بس داد. سرانجام پس از گفتگو ها و بگو مگوهاي زياد، عمر وعاص از طرف معاويه و ابو موسي اشعري از طرف امير المؤمنين علي ـ عليه السلام ـ به عنوان حکم انتخاب شدند تا آنان درباره مصالح اسلام و مسلمين با هم مذاکره نمايند و سپس نظر خود را اعلام کنند. در طول مذاکرات، عمرو عاص، ابو موسي اشعري را فريب داد زيرا آن دو توافق کرده بودند که معاويه و علي ـ عليه السلام ـ را از خلافت عزل کنند ولي هنگام اعلام نتايج مذاکرات، وي را جلو انداخت و او به منبر رفت و اعلام نمود که من علي ـ عليه السلام ـ را از خلافت عزل مي کنم. امّا وقتي که نوبت به عمر وعاص رسيد او نيز بر عزل علي ـ عليه السلام ـ تأکيد کرد و سپس اعلام نمود که معاويه را بر خلافت نصب مي کنم، بدين ترتيب عمرو عاص، ابو موسي را فريب داد و اين فريب بر همه حضار آشکار شد. بديهي است که علي ـ عليه السلام ـ و يارانش و سپاهيانش هيچ کدام، اين نتيجه را نپذيرفتند و آن بزرگوار به ادامه مبارزه با معاويه تأکيد نمود، امّا از وقتي که جمعي از لشکريان امير المؤمنين علي ـ عليه السلام ـ فريب قرآن هاي امويان را خوردند، مصيبتي عظيم در اردوگاه آن حضرت ظاهر گشت و هر روز اختلافات بيشتر شد. زيرا پذيرش آتش بس موجب شد تا لشکريان معاويه از شکست قطعي نجات يابند و تجديد سازمان کنند. از طرف ديگر همان ها که حکميت را بر امير المؤمنين ـ عليه السلام ـ تحميل کرده بودند، وقتي که ديدند عمروعاص، ابو موسي را فريب داد،اعلام کردند که پذيرش حکميت از اول اشتباه بود و ما توبه مي کنيم و اي علي تو نيز بايد توبه کني. امير المؤمنين علي ـ عليه السلام ـ فرمود: من که از اول مخالف پذيرش حکميت و آتش بس بودم و با اعزام ابوموسي اشعري نيز مخالف بودم. اين شما بوديد که آتش بس و حکميت ابوموسي را بر من تحميل کرديد. من که گناهي مرتکب نشده ام تا توبه نمايم. بنابراين،اين حکميت باعث تقويت معاويه و تثبيت جايگاه او در شام به عنوان اميرالمؤمنين شد. يعني از اين به بعد مردم شام، معاويه را بدون دغدغه به عنوان امير المؤمنين به رسميت شناختند. از طرف ديگر همين مسأله حکميت باعث شد طرفداران امام دچار تفرقه شدوند، ، بزودی فرقه اي به نام خوارج درست شد که جنگ نهروان را به وجود آوردند و ابن ملجم مرادي که از اين فرقه منحرف بود. سرانجام علي ـ عليه السلام ـ را در رمضان سال 40 هجرت شهيد ساخت. نتيجه گيري: هر چند که امير المؤمنين علي ـ عليه السلام ـ پس از حکميت به کلي منزوي نشد و همچنان بر بخش عظيمي از جهان اسلام به استثناء منطقه شامات حکمراني مي کرد و معاويه با شرارت و ايجاد آشوب و کار شکني سعي در افزايش قلمرو خود مي نمود. امّا حکميت سبب شد روحيه پيروان امام در حجاز آشفته شود و معاويه از مرگ حتمي و شکست قطعي جان به در برد و براي افزايش قلمرو خود جدي شد و به عنوان اميرالمؤمنين شام حکومت کرد. از طرف ديگر، حکميت باعث اختلافاتي عميق در اردوگاه امير المؤمنين علي ـ عليه السلام ـ شد که پيدايش خوارج و جنگ نهروان و شهادت آن حضرت به دست يکي از خوارج از نتايج مصيب بار حکميت بود. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه