در مورد سند و دلالت حدیث امام علی(ع) که فرمود: «کسی که به چهـره دشـمنان ما؛ نظـیر نواصـب، معـتزله، خوارج، قَدَریه و مخالفان مذهب امامیه لبخند بزند، خداونـد عبادت چهل سال او را، قبول قرار نمیکند»، توضیح دهید؟

در برخی از منابع حدیثی شیعه روایتی در این زمینه نقل شده است: عن الأصبغ بن نباتة رضى اللّه عنه، قال: سمعت مولای أمیر المؤمنین یقول: من ضحک فی وجه عدوّ لنا من النواصب و المعتزلة و الخارجیّة و القدریّة و مخالفی مذهب الإمامیّة و من یتولّاهم لا یقبل اللّه عزّ و جلّ طاعته أربعین سنة. [1] اصبغ بن نباته نقل می‌کند؛ از مولایم امام علی(ع) شنیدم که فرمود: «هرکس به چهـره دشـمنان ما؛ نظـیر نواصـب، معـتزله، خوارج، قَدَریه و هرکس که مخالف مذهب امامیه است، لبخندی بزند، خداونـد حاصل چهل سال عـبادت او را قبول نمی‌کند». در ارتباط با تحلیل و بررسی این روایت، ابتدا باید به دو نکته اشاره کرد: 1. بر اساس آموزه‌های دینی که در قرآن نیز بدان تصریح شده است، باید با آنانی که هم‌کیش ما نیستند، برخورد مناسبی داشته باشیم، البته تا زمانی که آنان برخورد نامناسبی نداشته باشند. [2] بحث و گفت‌وگو با آنان نیز باید با بهترین روش باشد. [3] 2. از سوی دیگر توصیه شده تا در مقابل افرادی که در حال انجام منکر هستند - حتی اگر هم‌کیش ما باشند - رو درهم کشیده و به آنان لبخند نزنیم.[4] اکنون به روایت برمی‌گردیم: از میان منبع کهن، این روایت را تنها در «کتاب عتیق» و یا «المناقب(للعلوی)» یافتیم که در اصل پذیرش این‌گونه گزارش‌ها، وجود آن در چنین منابعی کافی است. اما در بررسی محتوا باید گفت که با توجه به دو نکته اشاره شده در ابتدای پاسخ، نمی‌توان این توصیه را توصیه‌ای فراگیر و در همه شرایط دانسته و باید آن‌را به مواردی منحصر کرد که افراد یاد شده در روایت در حال انجام منکری بوده و یا آن‌که به صورت نمادی ضد شیعه درآمده و لبخند به روی آنان به نوعی تأیید دیدگاه‌هایشان به شمار آید. از سوی دیگر برخی به محتوای این روایت اشکال کرده‌اند که افرادی چون معتزله بعد از امام علی(ع) ظهور کردند و چگونه می‌شود که امام به همنشین‌نشدن با آنان توصیه می‌کند؟! که پاسخ‌هایی برای این انتقاد نیز ارائه شده است، از جمله: 1. آن‌که ظهور برخی افراد این فرقه مانند «واصل بن عطاء» در اواخر عمر امام علی(ع) بود.[5] 2. این‌که مراد از معتزله آن افرادی نیستند که به این مذهب شهرت یافته‌اند، بلکه مراد کسانی هستند که مانند «سعد بن وقاص»، «عبدالله بن عمر»، «زید بن ثابت» و ... از بیعت با امام علی(ع) سرباز زده و با معاویه نیز بیعت نکردند و در کنج اعتزال آرمیدند و می‌دانیم که این افراد در زمان امام علی(ع) بودند.[6] 3. علاوه بر این‌که احتمال دارد اخبار آن‌حضرت(ع) از باب معجزه بوده باشد.[7] به هرحال با فرض پذیرش این روایت و با توجه به روایات دیگری که در این زمینه وجود دارد، هدف از آن، نکوهش افرادی است که با دشمنان اهل‌بیت(ع) طرح دوستی ریخته و از هم‌نشینی با آنان رضایت داشته باشند.[8] .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه