مبنای کتاب «نقد قرآن» درباره رابطه قرآن با ادبیات عرب چیست؟

در کتاب نقد قرآن، ذیل عنوان «خطاهای نوشتاری قرآن» می خوانیم: «این فصل این ادعا (اعجاز قرآن از نظر ادبی) را به چالش می گیرد و نشان می دهد که علاوه بر صدها غلط دیگر در قرآن غلط ها و ضعف های فراوانی از نظر نوشتار و دستور زبان عربی وجود دارند که اثبات می کنند قرآن کار خدا نیست چون اگر کار خدا بود بدون غلط و ضعف بود».[ نقد قرآن، صص 758- 757.]سپس مثال های متعددی برای این ادعا می آورد. از جمله کلمه «هذان» اسم «انّ» در آیه 63 سوره طه قرار گرفته است در حالی که منصوب باید باشد اما مرفوع باشد.بررسینخست باید دانست؛ قرآن قبل از پیدایش دستور زبان عربی یعنی دانش «نحو» وجود داشته است پس حتی اگر کسی به قرآن و اعجاز آن اعتقاد نداشته باشد باید بر اساس عرف علمی در ادبیات، قرآن را اصل قرار دهد، چنان که عرف علمی در همه زبان های دنیا آن است که کتاب های قدیمی که شاهکار ادبیات به شمار می آید اصل قرار می گیرد و دستور زبان بر اساس آن تنظیم می شود.برای مثال در زبان فارسی کتاب شاهنامه فردوسی، دیوان حافظ و امثال آنها اصیل ترین کتب ادبی به شمار می آید که هرگاه در صحت و عدم صحت یک جمله یا ترکیب ادبی معاصر اختلاف شد شواهد و ضوابط را از آنها می گیرند و صحت و عدم صحت را بر اساس آنها می سنجند.در زبان عربی قبل از قرآن اصولاً دستور زبان مدوّن (یعنی دانش صرف، نحو، معانی، بیان و ...) وجود نداشت. و عرب جاهلی فقط اشعاری پراکنده (همچون معلّقات سبع) داشته است.[ ر.ک: المفصل فی تاریخ العرب، دکتر جواد علی.] بعد از نزول قرآن به اشاره امام علی(علیه السلام) و با همت افرادی مثل ابوالاسود دوئلی دستور زبان عرب پایه گذاری شد[ ر.ک: تأسیس الشیعة، سید حسن صدر.] و در طول اعصار با همت ادیبان بزرگ مثل سیبویه (796 ق) و ابن هشام (808 ق)، ادبیات عرب رشد کرد.در عصر حاضر هم هنوز قرآن به عنوان قله ادبیات عرب و شاهکار ادبی شمرده می شود. بنابراین اگر در مورد صحت ادبی جمله یا قواعد دستوری ادبیات عرب اختلاف شد، مرجع و ضابطه قرآن است نه بالعکس.بنا بر آنچه گفته شد: اگر اسم «انّ» به دو صورت به کار رفت، درست این است که در اصل و قاعده نحوی «اسم انّ منصوب است» تجدیدنظر شود و موافق قرآن بازسازی شود نه اینکه قرآن غلط معرفی شود.ثانیاً، منصوب بودن اسم «انّ» (هذان) در آیه 63 سوره طه مورد غفلت مفسران قرآن قرار نگرفته است و زمخشری که از ادیبان مشهور عرب است (در تفسیر کشاف) وجوه متعددی در مورد آیه ذکر می کند و یادآور می شود که در این مورد لهجه های دیگری نیز در قبایل عرب وجود داشته است و برخی گفته اند که «إِنْ هذَانِ لَسَاحِرَانِ»[ طه (20)، آیه 63.] بر اساس لغت «بلحرث بن کعب» بوده است و برخی گفته اند «ان» در این آیه به معنای «نعم» است و «لساحران» خبر مبتدای محذوف است (لهما لساحران).[ تفسیر کشاف، ج 3، ص 72.]ضمن آن که اگر قرآن بر خلاف ادبیات رایج عرب صدر اسلام سخن گفته بود، بدون شک مخالفان اسلام (به ویژه مشرکان عرب که سر جنگ، با پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و قرآن داشتند) اعتراض می کردند و غلط بودن آیات را به رخ می کشیدند درحالی که چنین مخالفت های ادبی در تاریخ ثبت نشده است. آنچه گفته شد تنها یک نمونه بود تا آشکار شود اشکال بر ادبیات قرآن برخاسته از ناآگاهی و عدم احاطه بر دانش ادبیات می باشد.[ جهت توضیح بیشتر ر.ک: الشبهات الادبیه المثارة حول القرآن الکریم، حسین شیرافکن.] .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه