معناى قول خداوند متعال در سوره‏ى مریم آیه‏ى 17: «... فأرسلنا الیها روحنا فتمثّل لها بشراً سوّیاً»، چیست؟ لطفا در مورد تمثل توضیح کافى بفرمایید.

"تمثل" در لغت یعنى پیش روى کسى ایستادن، تصور شدن چیزى براى کسى، مانند چیزى شدن، تصور کردن. منظور از "تمثل" در آیه 17 سوره مریم این است که: فرشته‏ى الاهى به صورت انسانى در آمد و در مقابل مریم ظاهر شد و مریم تصور کرد که او سیرتاً و صورتاً انسان است. البته جبرئیل فقط از نظر صورت و شکل ظاهرى مثل انسان بود، نه این‌که حقیقتاً و واقعاً انسان باشد؛ چرا که این معنا باعث انقلاب و دگرگونى در ذات او می‌شد و این غیر ممکن و محال است.در قرآن کریم تمثل فقط در آیه‌ی 17 سوره‌ی مریم آمده است، لیکن در روایات اسلامى و دیگر منابع، در موارد متعدد و به طور گسترده مطرح شده است؛ نظیر تمثل ابلیس، دنیا، مال، فرزند و اعمال انسان و نیز تمثل قرآن در بهشت و... .در رابطه با مسئله‌ی تمثل، شبهاتى ممکن است مطرح گردد که به سه شبهه و اشکال و پاسخ آنها اشاره می‌شود: 1. در جریان تمثل، احتمال خطاى در ادراک می‌رود؛ لذا ملاک صدق ادراک مُدرِک چیست؟ پاسخ: ملاک صدق قضیه در قضایاى ذهنیه، انطباق آن با نفس الامر قضیه است که آن اعم از وجود خارجى ملموس است.آیا غیر از پیامبر(ص) و وصى او کسى می‌‏تواند ملک و جبرئیل را مشاهده کند و به عالم ملکوت راه یابد؟پاسخ: از برخى آیات قرآن و منابع اسلامى استفاده می‌شود که انسان می‌‏تواند به عالم ملکوت راه یابد؛ چرا که در آیه‏ى 185 سوره‌ی "اعراف" خداوند در مقام توبیخ و ترغیب و تحریض برآمده که چرا به عالم ملکوت و باطن دنیا نظر نمی‌کنند، به علاوه عرفا می‌گویند: در انسان شایستگى و استعداد عروج به عالم شامخ ملکوت وجود دارد و تمثل جبرئیل براى حضرت مریم(ع)، نمونه‏ى بارز آن است؛ زیرا مریم نه "پیامبر" بود و نه "وصى" او، بلکه تنها یکی از اولیای خدا بود.آیا بازگشت از عالم غیب به عالم دنیا و طبیعت، رجوع از کمال به نقص نیست و با نظریه‏ى حرکت جوهرى ملاصدرا که در فلسفه مطرح است، منافات ندارد؟پاسخ: زمانى بازگشت از عالم غیب به عالم دنیا محال است که موجودى که با حرکت جوهرى کامل شده و به فعلیت و مطلوب رسیده، بخواهد آن کمالات را از دست بدهد و ضایع کند، لیکن در تمثل و نظیر آن(رجعت) این معناى محال، لازم نمی‌‏آید، بلکه آن موجود با حفظ تمام کمالات و سعه‏ى وجودى هویت خود در تمام عوالم، توجهى هم به عالم طبعیت و دنیا می‌‏نماید. نظیر تجّلى ذات حق تعالى و ظهور او براى انسان و جهان که مبدأ پیدایش و ایجاد آفرینش گردیده است. .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه