آيا برنامه‌هاي آموزش احكام در رسانه‌ها و يا كتاب‌هاي آموزشي احكام را كارساز مي‌دانيد يا نه؟ چه راه‌كارهايي را ارائه مي‌فرمائيد؟

در پاسخ به سوال شما عرض مي شود كه: سؤال در واقع داراي دو بخش است. 1. ارزيابي برنامه‌هاي آموزشي احكام بوسيلة رسانه‌ها و كتاب‌هاي آموزشي. 2. اراية راه‌كارهاي ديگر در آموزش احكام. ما اينك پاسخ بخش دوم سؤال يعني راهكارهاي آموزش احكام را مورد بررسي قرار داده و پس از آن ارزيابي خويش از برنامه‌هاي آموزش احكام به وسيلة رسانه‌ها و كتاب‌هاي آموزشي احكام را ارايه خواهيم نمود. و در ضمن راه‌كارهايي براي اصلاح و بهبود آن بيان خواهد شد. يكي از مسائلي كه در تمام علوم دنياي امروز مطرح است، و براي انجام آن بهترين و بيشترين امكانات بكار گرفته مي‌شود، شيوه و روش آموزشي است و از همين رو است كه استفاده از تكنولوژي آموزشي در آموزش و پرورش از اهميت ويژه برخوردار است. احكام ديني به جهت اهميت خاصي كه دارد بايد با بهترين و پيشرفته‌ترين روش بيان شود تا جاذبة لازم براي فراگيري آن ايجاد شود. روش معمول و رايج در بيان احكام كه از گذشته مطرح بوده و هست، روش روخواني از متن كتاب‌هاي احكام همراه با توضيح جزئيات و نكته‌هاي آن است. امّا اين روش چون معمولاً با يكنواختي و قرائت صرف همراه مي‌باشد و ويژگي‌ها و شرايط سنّي مخاطبان مورد توجه واقع نمي‌شود، از جاذبة كمتري برخوردار است. عمده‌ترين راهكارهاي آموزش احكام عبارتند از 1. آموزش احكام به صورت موضوعي؛ يكي از شيوه‌هاي بيان احكام، دسته‌بندي احكام در موضوعات گوناگون براي مخاطبان مختلف است كه با توجه به نوع نياز و شرايط سنّي مخاطبان دسته‌بندي مي‌شود و البتّه كارهايي كه تا كنون در اين زمينه انجام شده است، در قالب كتاب‌هاي آموزش احكام، انتشار يافته است. 2. آموزش از طريق فيلم، اسلايد ويدئو، طرح و تصوير و ديگر وسايل كمك آموزشي كه بصورت سمعي و بصري انجام مي‌شوند، تحقيقات انجام شده در مورد كاربرد تلويزيون و ويدئو در امر آموزش، نشان مي‌دهد كه استفاده از اين دو وسيله نتايج مطلوبي را در پي داشته است. استفاده از تلويزيون و ويدئو در امر آموزش احكام داراي مزاياي متعددي است كه مهمترين آن انتقال برنامه‌هاي زنده و تصاوير متحرك مي‌باشد. به ويژه در آموزش پاره‌اي از احكام كه جنبة رفتاري دارد و يا احكام حج كه اعمال و تكاليف مربوط به موقف‌ها و مكان‌هاي مختلف را بيان مي‌كند، استفاده از برنامه‌هاي تلويزيوني و ويدئويي بسيار مفيد و آموزنده خواهد بود. استفاده از طرح و تصوير نيز در مراكز آموزشي كاربرد دارد و مي‎توان با استفاده از اين روش بسياري از احكام و مفاهيم ديني را به دانش‎آموزان ارايه نمود. 3. آموزش احكام از طريق شعر؛ براي تسهيل و ايجاد تنوع در يادگيري احكام مي‌توان احكام را در قالب شعر بيان نمود. اين روش به خصوص براي كودكان و افرادي كه ذوق شعري دارند، بسيار مؤثر خواهد بود. 4. بيان احكام در قالب داستان؛ استفاده از اين روش بيشتر در ميان نوجوانان كاربرد دارد. مربي احكام مورد نظر را براي اين‌كه ايجاد خستگي نكند و به سهولت در اذهان نوجوانان جاي گيرد بصورت داستان در مي‌آورد و از اين شيوه در مجلّه «سلام بچه‌ها» و سري كتاب «قصه‌هاي زينب» استفاده شده است. كه به نظر مي‌رسد بسيار موفق و آموزنده بوده است. 6. آموزش احكام در قالب سؤال و مسابقه؛ در اين روش موضوعات احكام به صورت سؤال، معما و مسائل تلگرافي و... طرح مي‌شود كه از جذابيت خاصي برخوردار است و بيشتر در آموزش‌هاي گروهي مورد استفاده واقع مي شود. 7. آموزش احكام با استفاده از روش عملي و الگويي؛ بسيار ديده مي‌شود كه افرادي بصورت تئوري مسئله‌اي را در حفظ دارند امّا همين كه در عمل مي‌خواهند پياده كنند، دچار اشتباه مي‌شوند، نظير كيفيت وضو گرفتن يا تيمم و ... بنابر اين احكامي كه آموزش آن به صورت عملي امكان دارد، خصوصاً بري مخاطبان نوجوان كه كمتر به مفاهيم انتزاعي علاقه‌مند هستند، به صورت عملي و تجسمي طرح شود. 8. بيان ارتباط موضوعات ديگر با احكام؛ يكي ديگر از روش‌هاي آموزش احكام؛ اين است كه استاد علاوه بر بيان احكام، به تناسب از بحث‌هاي اخلاقي نيز استفاده ‌كند. به عنوان مثال اگر بحث از طهارت ظاهري است، طهارت معنوي و اهميت آن را نيز مورد بحث قرار دهد، و يا اگر بحث از تقليد مطرح است، در ضمن بيان احكام تقليد، تقليد كوركورانه و تقليد آگاهانه را نيز اشاره كند. 9. روش تركيبي؛ اين روش، تركيبي از تمام روش‌هاي قبلي است كه هر كدام از آن‌ها با توجه به شرايط زمان و مكان و نوع مخاطبان و مسايل شرعي در بيان احكام به كارگرفته مي‌شود و اين روش از بيان احكام از تنوع و جاذبه خاصي برخوردار است. اينك پس از بيان را‌ه‎كارها و روش‌هاي آموزش احكام، در پاسخ به بخش اول سؤال‌تان كه در مورد آموزش احكام از طريق رسانه‌ها و كتاب‌هاي آموزش احكام مي‌باشد، لازم است به طور مختصر اشاره كنم كه: برنامه‌هاي آموزشي احكام در رسانه‌ها و كتاب‌هاي آموزش احكام مي‌تواند مؤثر و مفيد باشد به شرط آن‌كه نكات ذيل در آن‌ها رعايت شده باشد: 1. دسته بندي احكام در موضوعات گوناگون. 2. ارائة بينش و آشنايي با اصطلاحات فقهي و در حدّ امكان پرهيز از اصطلاحات تخصصي. 3. به حكمت‌ها و فلسفه‌هاي احكام در موارد مناسب اشاره شده باشد. 4. براي مخاطبان براساس گروه‌هاي سني و جنسيت آنان، برنامه‌هاي ويژه تهيه شود. احكام جوانان، نوجوانان، خانواده، و نيز احكام دختران و پسران، رعايت اين نكته در تأليف كتاب‌هاي تحت عنوان آموزش احكام بسيار اهميت دارد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه